TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
34 1996cı ildə “Sara” TV, 1997 ci ildə “Space”, 1998ci ildə ABA və 2000ci ildə “Lider”, ATVnin yaranışı teleməkanın əsas mənzərəsini təşkil etməyə başladı. “Sara” TV (19961998) və ABA (19982001) telekanalları birbaşa əyləncəyə hesablansa da, birin cisi fəaliyyətinin son dönəmində informasiya, publisistikaya me yilli kimi çıxış edirdi. “Sara” TVnin təsisçisinin xarici vətəndaş olması (bu sahədə qanunvericilik kanalın yayıma başlamasından bir müddət sonra qəbul olundu), ABAnın iqtisadi problemləri üzündən öz fəaliyyətlərini dayandırması (qeyd edək ki, ikinci öz tezliyinə malik deyildi və RTR kanalının 17.00dan 23.00a qədər vaxtından istifadə edərək yayımlanırdı) teleməkana o qədər də güclü təsir göstərə bilmədi. 1994 – 2000ci illər teleməkanının xarakterizə edilməsi ilə aşağı dakı nəticələr əldə olundu: • Yeni yaranan televiziya kanallarının bir çoxunun fəaliyyət is tiqamətlərini, auditoriya seqmentini, əhatəliliyini qiymətləndirə bilməyərək xaotik yayıma rəvac verməsi; • Texniki bazanın zəifliyi, bir çox yayımçıların primitiv daşıyıcı lardan istifadə edərək yayım həyata keçirməsinin efirdə qüsurların görünmüsinə səbəb olması; • Peşəkar kadrların qıtlığı, jurnalist, müəllif, rejissor, prodüser personalının sayca minimum təşkil etməsinin telekanalların yara dıcı simasını aşağı salması; • Teleyaradıcılığın üç istiqamətdə davam etdirilməsi: 1.Ənənəçi lik əsaslanmamış mühafizəkarlıqdan doğan bəsitlik; 2. Ru siya televi ziyalarının inkişaf istiqaməti əsasında yerli modelin qu rulması; 3. Türkiyə televiziyalarının yaradıcı təcrübəsinin tətbiqinin duyul ması; • Telekommersiya, reklam, reytinq anlayışlarının yaranışı, get dikcə yayıma artan təsiri nəticəsində yeniliyin gəlməsi; • İlk istehsalçı şirkətlərin yaranması (“215 kl”, “Virtuoze”, “Ko rifey”, SOY); • Siyasi sabitlik, iqtisadi yüksəlişin, demokratikləşmənin, inteq rasiyaya yönəlmiş siyasətin yayıma təsiri nəticəsində teleşirkətlərin madditexniki cəhətdən imkanlarının genişlənməsi; • AzTVnin süst, basmaqəlib efiri nəticəsində ölkə ərazisini əhatə edən yayımı hesabına bölgələrdə müəyyən nüfuza malik ol ması, Bakı və onun ətrafında isə rəqabətə dözməyərək baxımsız kanala çevrilməsi; • Özəl teleyayımın keyfiyyət artımı, yeni yaradıcılıq axtarışları nın başlanğıcı, ölkəni əhatə etmək cəhdinin artması; 35 • Televiziyaçılıqda yeni biçim, standartlar gətirən inkişafı sü rətləndirən bir sıra yüksək səviyyəli verilişlərin ekranda gö rün məsi (“Səhər” – AzTV), “Həftə çalçağırı” (SOY “Space” üçün), “Fövqəldünya və mən”, “Telebenefis” (“Space”), “Təmiz söhbət”, “Sevilən saat”, “Ən yeni tarix”, “Nəzər nöqtəsi” (ANS), “Qırmızı xətt” (SOY ABA üçün); • Yeni nəsil jurnalistlərin və aparıcıların ekrana gəlişi (Mehriban Ələkbərzadə, Dilarə Əliyeva, Esmira Çərkəzqızı, İlhamiyyə Rzaye va, Fuad Babayev); • Televiziya tənqidinin biçimlənməsi, nəzəri ədəbiyyatın yaranışı ilə teleyayıma ictimai nəzarətin güclənməsi: Qulu Məhərrəmlinin, Cahangir Məmmədlinin, Zeynal Məmmədlinin, Aydın Dadaşo vun, Elşad Quliyevin dövri mətbuatda çıxışlarının sistematik hal alması, araşdırmalar, nəzəri problemlərin həll olunduğu kitabların çap olunması; • Dünya TV praktikasına maraq, inteqrasiya meyilləri, əməkdaşlıq və artıq şöhrət qazanmış layihələrin adaptasiyası; • Bu dövr ərzində ABA kanalı istisna olmaqla bütün digər şirkətlərin piratçılıq yolu ilə əldə olunan audiovizual əsərlərin – bədii, sənədli filmlərin, teleserialların yayımına geniş yer ayırması, qanunsuz fəaliyyətin duyulması (2006cı ilədək dövlət və ictimai kanal başda olmaqla piratçılıqla əldə olunan, heç bir lisenziya, icazə, yayım razılığı olmadan filmlərin dublyaj olunaraq verilməsi davam etmişdir), son illərədək futbol üzrə çempionatların, olim piadaların Türkiyə kanallarından qanunsuz yolla oğurlanaraq ya yımlanması; • Ümumi mənzərədə keyfiyyət yüksəlişinin duyulmaması, həvəskar səviyyədə qurulan fəaliyyətin meydan sulaması, ictimai funksiyaların icrasında sistemsizlik, ciddi nöqsanlar, verilişlə rin istehsalçı şirkətlərdən alınması əvəzinə yayımçılar tərəfindən aşa ğı səviyyədə hazırlanması, yaradıcı dəstxəttin, simanın mü əyyənləşməsində bir çox kanalların qətiyyətsizlik göstərməsi; • Regional televiziyaların yaranışı, fəaliyyətdə olanların yenidən qurulması: Naxçıvan Dövlət Televiziyası (Naxçıvan MR) “Kəpəz”, “Alternativ” (Gəncə), “DünyaTV” (Sumqayıt), “Mingəçevir” (Min gəçevir), “Qütb TV”, “Xəyal” TV (Quba), “Cənub” TV (Lən kəran), “Aygün” TV (Zaqatala), “Simurq” TV (Tovuz); Fikrimizi ümumiləşdirərək deməliyik ki, 1994 – 2000ci illər Azər baycan teleməkanında kəmiyyət artımı başlıca tendensiya kimi özünü göstərsə də, keyfiyyətin yüksəlişi sistematik proses olaraq baş tutmadı. Yalnız ayrıca telehadisələr – layihələr ekrana 36 gəlməklə gələcək inkişafa təsir göstərə bilirdi. Asan populyarlaş maq həvəsi sonsuz sayda qeyripeşəkarların televiziyaya axınını artırdı və kadr qıtlığı ilə üzləşən yayımçılar onlara qapıları açdılar. Nəticədə səviyyəcə aşağı, peşəkarlıqdan çox uzaq verilişlər kanal larda artdı və möhkəm yer tutaraq ölkə teleməkanının simasını təşkil etdi. Azərbaycan teleməkanının 1991–2000ci illərinin mənzərəsi həm çinin ayrıayrı janrların, növlərin təhlili nəticəsində yarana bi lər. Bu dövr, sanki, hər bir şeyin yenidən yaranışını, yeniliklərin sürətli axınını xatırladır və belə axınların, xüsusilə mədəniyyət prosesində heç də həmişə sağlam, saf olmadığını sübuta ehtiyacı olmayan gerçəklik kimi qəbul etsək, yaranmış yaradıcı destabil liyin mənbəyini müəyyən etmiş olarıq. Ölkədaxili siyasi və sosi al durum, daha çox, bir sistemdən digərinə keçid mərhələsinin yaratdığı psixoloji problemlərlə zəngin idi: aqressiya, inamsızlıq, pessimizmə meyillilik, mövcud olan mövqelərin, ictimai formasi yasın dəyişməsi, dəyişmə zamanı olan xaos nəticəsində itirilərək, yenilərinin yaranması, bütün təbəqələrə təsiri, bundan doğan ruhi dayanıqlılığın itirilməsi. Cəmiyyət gözləmədiyi gerçəkliyi yaşadı və bu zaman bir çox “itkilər” verdi, bu “itkilər” izsiz, asanlıqla si linib gedə bilməzdi. Bütün postsovet məkanında hökm sürən ab hava ölkəmizdə 1991–1993cü illərin qarışıq siyasi situasiyası və yuxarıda göstərdiyimiz ümummilli problemlərin təsiri ilə daha da şiddətli idi. Belə bir dönəmdə orta minimum həyat tərzi keçirən, lakin arzu ları olan və istəklərini boğan insanlar üçün “xəyallar”ın uy durulması xilas rolunu oynaya bilər. Z. Freydin “İstəklər” nə zə riyyəsindən artıq bilinir ki, insan istəkləri boğulduqca, onda aq ressiya və cəmiyyətə qarşı düşmənçilik yaranır. Hazırda kütləvi mədəniyyət məhz bu aqressiyanın qarşısını almaq naminə “hər şey yaxşı olacaq, bunun üçün özünüzün taleyinizə inanın, fürsəti gözləyin” konsepsiyasını davamlı və məntiqi şəkildə yeridir. Bu bir az da vaxt ilə dinin, ruhanilərin cəmiyyətdə narazılığın qarşı sını almaq üçün irəli sürdükləri “cənnətə vəsiqə” konsepsiyasına bənzəyir. Sadəcə, ölümdən sonrakı “cənnətə” yeni dünyada yara nan etimadsızlıq, bu “cənnətin” real həyatda axtarışına və kütlənin buna inanmasına nail olmaq üçün kütləvi mədəniyyət dindarların oynadığı funksiyanı tamlıqla öz öhdəsinə götürdü. Azərbaycan cəmiyyətində bu proses özünü daha qabarıq gös tərdi. Kommunizm ideyalarının puç olması, sosial çətinliklər, insanların işsiz qalmaları, əhalinin böyük əksəriyyətinin yoxsul Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|