T. M. Abdullayeva az
Yüklə 1,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- T.M.ABDULLAYEVA AZƏRBAYCAN ƏDƏBİ FİKRİNDƏ QƏRBÇİLİK MEYLLƏRİ
T.M.ABDULLAYEVA AZƏRBAYCAN ƏDƏBİ FİKRİNDƏ QƏRBÇİLİK MEYLLƏRİ 49 mübahisələr mətbuatımızın sütunlarını doldurmaqla hala bitmiyor. Böylə əhəmiyyətsiz bir zənblə (iştə yenə fəthə bəhsinə ehtiyac göstərən bir kəlmə) zehinlərimizi məşğul edib onu və mübahisəsini nəcmi-kisudar quyruğunun belə yetişməyəcəyi “cəhənnəmə”, ya cənnəti-əlayə qədər uzatmaqdansa, üçüncü dumada kazak atlarının quyruqlarına dair cərəyan edən münaqişata qulaq verməmiz daha nafedir, zənn edərəm! Ələlxüsus öylə bir zamanda ki, “Novoe vremə” badnümasının hərəkət və istiqamətinə müvafiqətlə əllərində Peterburq və Moskva, daha doğrusu, üçüncü dum kazak atlarının quyruq- larını oynadan Menşikovlar Qafqaz müsəlmanlarını əzim bir xəyanətlə ittiham edərək, az qalıyor ki, bizi ayaqları altında əzdirib çöküntmək üçün bütün məzkur atları təhəvvürə gətirib üzərimizə hücum etdirsinlər” (31, 35-36). Başqa bir yerdə oxuyuruq: “Mən əxirən Xoy tərəflərində şu həriflərin (Sənani-səhmian istiqamətilə Şeyx Fəzlüllah ilə Kölgəni göstərərək) iltizam etdiyi istibdadın əleyhinə vaqe cahadda məhbubeyi-vətən yolunda fədayi-can edənlərdənəm. Mənə yoldaşlarım Səid Səlmasi deyərlər idi. Kəyumərs: – Pək əla! Sən, görünür ki, safdərun və xəyal- pərəst, təzə bir qəlbsən. Ancaq hər eşq və məhəbbətin bir hədəfi olur. Sənin hədəfin, hədəfi-məqsudun nə idi? Qəlb: – Mənim hədəfi-eşqim vətən idi. O məşuqə isə məni tiri-cəfasına hədəf etdi. Kəyumərs: - Vətən nəyə deyirsən? Qəlb: – İrana. Kəyumərs: - Mənim anladığıma görə, eşq və möhnətin T.M.ABDULLAYEVA AZƏRBAYCAN ƏDƏBİ FİKRİNDƏ QƏRBÇİLİK MEYLLƏRİ 50 hədəfi ancaq hüsn ola bilir. “Eşq behosn əst behəm dilnişin, Mum dəramixte ba əngəbin”. (Eşq hüsn ilə birlikdə ürəyə yatan olur, Bala mum qatılmış kimi) Əcəba, sənin vətən dediyin bugünkü İranda məğlub olan hüsn varmı?.. Mən vaxtı ilə bir çox gözəllər sevmiş idim. Onun üçün bu xüsusda bir xeyli təcrübə və məlumatım vardır. Hüsnun nə olduğuna vaqifəm. Şərtlərini bir-bir tedad edə bilərəm. Hüsn deyilən sirri-ilahinin altı-yeddi şərti var. Bunların birincisi səhhət və təndüristidir. Yəni bütün əzayi- bədənin iləldən, (naxoşluqdan – Red.) əmrazdan, (xəstəlik- lərdən – Red.) əsqamdan (bədbəxtlikdən – Red.) külliyyən bəri (qurtulmuş – Red.) və salim olmasıdır. Əcəba, İranda sağ və salim bir üzv qalmışmı? İran başdan-başa ən şiddətli bir mərəzin hammələri (zərərvericiləri – Red), ixtilalçıları (üsyançıları – Red.) içində çapalayıb durmuyormu? Hüsnün ikinci şərti qüvvətdir. İranda isə bu gün iki qüvvət, yəni hökumət ilə millət, hökumət əsgərləri ilə millət mücahidləri yekdigərlərinin zorbazorlarını müqabilən məhv və nabud etməkdə olduğundan məmləkətin canında qüvvət qalmıyor. Bir dərəcədə ki, İran xaricdən gələn hər bir qüvvətin təhti-hökmündə xar və zəbun qalır. Hüsnün üçüncü şərti gənclik, cavanlıq, təzəlikdir, təzəlik rəngidir. İran əlan üç-dörd min yaşına vasil olmuş bir pirəzən, T.M.ABDULLAYEVA AZƏRBAYCAN ƏDƏBİ FİKRİNDƏ QƏRBÇİLİK MEYLLƏRİ 51 bir əcuzədir. Mən nə qədər duxtər sevdimsə, cümləsi təndürist, qəviül-əza və cavan idi. Zamanımdakı İran dəxi öylə idi. Mən ömrümdə əsla mərizlərə, acizlərə, natəvanlara, qoca qarılara aşiq olamadım və olamaz idim! Hüsnun dördüncü şərti qəddü qamətin, əndamın mövzun- luğu, əzayi-bədənin, məlamehi-vəchiyyənin (üz əlamətlərinin – Red.) tənasübüdür” (31, 126-127). Ə.Hüseynzadə daha sonra yazırdı: “Əcəba bu gün bədəni-İranı təşkil edən sünufi-əhali arasında bir tənasüb, bir mizan varmıdır? Əzanın bəzisi həddən ziyadə kiçilib, bəzisi də həddən ziyadə böyüməmişmi? İfrat və təfrit vaqe olmamışmı? Bəy, xan, mülkədar, bürokratiya (məmurini-əqalim), molla, seyid, sinfi – fərti nəmüvəd, zəxaməyə, tüccar, sənətkar, zare, əmələ və rəncbər sinfi də zəmurə uğramamışmı? * Bədəni-İranın ən mühüm üzvü olan ikinci sinfi nə haldadır, türuq və məabirdən sərfi-nəzərlə vəsaiti-əsqanın məfqud olmasından, qədim su cədvəllərinin quruyub korlanmasından ziraətə əlverişli olan əksər yerlər çöllərə, biyabanlara, qeyri-münbit səhralara dönməmişmi? Ötədə, bəridə cüzi cürətlə yaşayanlar varsa, bunların hasilati- məsaisi (səylərinin hasili, burada: qazancları, əldə etdikləri – Red.) öz əllərində qalıyormu? Bunlar özləri buğda ətməyinin üzünü görüyorlarmı? Ağa və rəiyyət namilə qüruni-vüsətanın (orta əsrlərin – Red.) dərəbəyliğinin üsuli-kəmali-zülm və etisaf ilə hala davam etməyirmi? Bu üzdən zəxaməyə uğramış xan, mülkədar və məmurini-hökumət bütün ziraə əməklərinin * Mənası: Bəy, xan, mülkədar, bürokratiya Yüklə 1,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|