T. C. Sağlik bakanliği orhaneli devlet hastanesi Bİyokimya laboratuvari test rehberi hazirlayan ulaş Şamdan laboratuar Teknisyeni-Laboratuar Sorumlusu
Yüklə 344,6 Kb.
|
Numune Türü: Serum Numune Kabı: Sarı kapaklı tüp Kullanımı: Klinik uygulamada tiroid fonksiyonlarının değerlendirilmesinde ve uygulanan tedavinin izlenmesinde kullanılır. Total T4 konsantrasyonu yükseklği, hipertiridizm olasılığını yükselttiği gibi, gebelik, oral kontraseptif kullanımı gibi durumların neden olduğu bağlayıcı protein konsantrasyonunda yükselme ile de ilişkli olabilir. Serum T4yüksekliği primer hipertiroidizm dışında akut tiroiditlerde de görülür. Serbest formu aktif olduğundan klinik tablonun değerlendirilmesinde serbest T4 konsantrasyon ölçümü daha fazla tercih edilir. Kan konsantrastyonunun düşüklüğü yetişkinlerde miksödem, çocuklarda kretenizm tablosuna neden olur. Hipotiroidizm ensık kronik tiroiditlere bağlı olarak gelişir. Radyoaktif iyot tedavisi, cerrahi olarak bezin çıkarılması veya antitiroid ilaçlarda hipotirodizme neden olabilir. TBG’nin azaldığı durumlarda da (nefrotik sendrom, genetik TBG düşüklüğü) total T4 düzeyi düşük bulunabilir.
Normal Değer 5.2-12.5 Yeni Doğan 1-7 gün (erkek çocuk) 7.7-61 Yeni Doğan 8-15 gün (erkek çocuk) 21-66 Yeni Doğan 1-7 gün (kız çocuk) 4.8-67 Yeni Doğan 8-15 gün (kız çocuk) 13.6-83 1. trimestr 7.8-16.2 2.-3.trimestr 9.1-18.3 TİROİD- STIMULATING HORMON Sinonim: TSH, s-TSH, Tirotropin Çalışma zamanı: Her gün Numune Türü: Serum Numune Kabı: Sarı kapaklı tüp Hastanın Hazırlanması: Diurnal ritmi vardır. Saat 02.00-04.00 arasında maksimum 17.00-18.00 arasında ise minumum düzeydedir. Kullanımı: Tiroid fonksiyonlarının değerlendirilmesinde ve tedavi takibinde kullanılır. Hipotiroidizm, Hashimoto tiroiditi, ektopik TSH salgılanan durumlar, subakut tiroidit ve tiroid hormon rezistan sında serum TSH düzeyi artarken hipotalamik ve hipofizer hipotiroidizmde ise TSH düzeyi azalır. Numune Red Kriterleri: Hemoliz, lipemi, ikter Referans Aralığı: µIU/ml Normal Değer 0,4-4 Yeni Doğan 1-7 gün (erkek çocuk) 1,99-28 Yeni Doğan 8-15 gün (erkek çocuk) 2,3-12,2 Yeni Doğan 1-7 gün (kız çocuk) 1,81-12 Yeni Doğan 8-15 gün (kız çocuk) 1,78-12,6 DEHIDROEPIANDROSTERON SÜLFAT Sinonim: DHEA-S; DHEA-SO4; DHEA sülfat Çalışma zamanı: Her gün Numune Türü: Serum Numune Kabı: Sarı kapaklı tüp Kullanımı: Adrenal kortekste üretilen steroid yapılı bir hormondur.. Çocukluk çağında, adrenal korteksin genetik enzim defektlerinin değerlendirilmesinde kullanılır. Adrenal androjen üretiminin göstergesi olarak kullanılır. Testosteron gibi seks hormonlarına bağlı dolaşmaz. Hamilelik sırasında kord kanında yüksek düzeylerde bulunur ancak doğumla birlikte düşer, prematürelerde yüksek sapanır. Virilize over tümörleri nadiren DHEA-S üretir. Hirsutizmli kadınlar, konjenital adrenal hiperplazi, adrenal korteks tümörleri (karsinomlarda adenomlara oranla daha yüksektir), Cushing hastalığı, ektopik ACTH üreten tümörler, polikistik over. Durumlarında serum düzeyi artar. Primer ya da sekonder adrenal yetmezlik durumlarında serum DHEA-S düzeyleri azalır.
Erkek 0,7-11,1 Foliküler faz 2,8-11,3 Foliküler faz (2-3 gün) 3 -14,4 Midcycle 5,8-21 Luteal faz 1,2-9 ESTRADİOL Sinonim: E2,17-(3 Estradiol) Çalışma Zamanı: Hergün Numune Türü: Serum Numune Kabı: Sarı kapaklı tüp Kullanımı: Vücuttaki en potent östrojendir. Puberte prekoks, amenore, ovulasyon induksiyonun takibi ve erkeklerde jinekomastinin değerlendirilmesi için kullanılır. Numune Red Kriterleri: Hemoliz, ikter, lipemi Referans Aralığı: pg/mL Foliküler faz 10-160 Foliküler faz, 2-3 gün 10-84 Perovülatuar +/- 3 gün 34-400 Luteal faz 27-246
Erkek 0,8-7,6 Foliküler faz 1,1-11,6 Midcycle 17-77 Luteal faz 0,7-14,7 Perimenstrual +/- 9 gün 0,7-12 PROLAKTİN Sinonim: PRL Çalışma Zamanı: Ertesi gün saat 13:30 Numune Türü: Serum Numune Kabı: Sarı kapaklı tüp Hastanın Hazırlanması: Uyku, stres, egzersiz, gebelikte PRL düzeyi artar. Sabahları PRL düzeyi en üst seviyede bulunur. Bu nedenle hasta uyandıktan 3-4 saat sonra kan alınmalıdır. Ayrıca hastanın aç olması tercih edilir. Kullanımı: PRL salgılayan tümörler, hipotalamopi tiüter hastalıklar, primer hipotiroidizm, anoreksia nervosa, polikistik over sendromu, böbrek yetmezliği, insulin kaynaklı hipoglisemi ve adrenal yetmezlikte serum PRL düzeyi artarken Sheehan sendomunda PRL düzeyi azalır. PRL salgılayan tümörlerde tedavi takibinde değerlidir. Referans Aralığı: ng/ml Erkek 2,5-17 Bayan 1,9-25 Foliküler faz 4,5-33 Luteal faz 4,9-40 Midcycle 6,3-46 PROGESTERON Sinonim:C-21 Steroid, Çalışma Zamanı: Hergün Numune Türü: Serum Numune Kabı: Sarı kapaklı tüp Kullanımı: Ovulasyon, corpus luteum fonksiyonları ve gebelik plasental foksiyonların değerlendirilmesi, indüksiyon takibi, progesteron tedavisi takibi ve erken abortus riski olan hastaların takibinde kullanılır. Konjenital adrenal hiperplazi, lipoid ovarien tumor, teka lutein kisti, molar gebelik ve over koryoepiteliyomalannda serum progesteron düzeyi artarken, abortus riski veya sekonder hipogonadizm ve kısa luteal faz sendromunda progesteron düzeyi düşer. Numune Red Kriterleri: Hemoliz, lipemi, ikter. Referans Aralığı: ng/mL Erkek 0,2-0,75 Foliküler faz 0,2-1,13 Midfoliküler faz 0,2-0,98 Midcycle 0,48-1,72 Luteal faz 0,95-21 TESTOSTERON (TOTAL) Çalışma Zamanı: Hergün Numune Türü: Serum Numune Kabı: Sarı kapaklı tüp Hastanın Hazırlanması: Total testosteron düzeyi saat 07.00'de maksimum, 20.00'de ise minimum düzeydedir. Egzersiz sonrası total testosteron düzeyi artarken, immobilizasyon ve glukoz yüklemesi sonrasında düşer, 50 yaşın üzerinde ise progressif düşüş olur. Kullanımı: Adrenal Hiperplazi, Adrenokortikal Tümörler, Testiküler feminizasyon, virilizan over tümörlerinde total testosteron düzeyi artarken, Down sendromu, primer ve sekonder hipogonodizm, üremi, myotonik distrofi, karaciğer yetmezliği, puberte gecikmesinde ise total testosteron düzeyi düşer. Numune Red Kriterleri: Aşırı hemoliz, lipemi, ikter. Referans Aralığı: ng/dL Foliküler faz 10-118 Midcycle faz 21-104 Luteal faz 10-119 Oral kontraseptif kullanımı 54-71 Menapoz sonrası 49-113 BETA HCG (Kantitatif) Sinonim: β-HCG, human chorionic gonadotropin, Gebelik testi Çalışma Zamanı: Hergün Numune Türü: Serum Numune Kabı: Sarı kapaklı tüp Kullanımı: Gebeliğin teşhisi, ektopik gebelik şüphesinin değerlendirilmesi ve invitro fertilizasyon hastalarının takibinde kullanılır. Ayrıca mol hidatiform, koryokarsinom, testis tümörü ve overin germ hücreli tümörlerinin değerlendirilmesinde ve takibindede kullanılır. Numune Red Kriterleri: Hemoliz, lipemi, ikter Referans Aralığı: mIU/ml Erkek 0,4-2,5 Gebe olmayanlar 0,4-5,3 Gebe olanlar 1.3-2 hafta 16-156 Gebe olanlar 2-3 hafta 101-4870 Gebe olanlar 3-4 hafta 110-31500 Gebe olanlar 4-5 hafta 2560-82300 Gebe olanlar 5-6 hafta 23100-151000 Gebe olanlar 6-7 hafta 27300-233000
Anne karnındaki serbest estriol konsantrasyonu gebelik boyunca sürekli yükselir. Doğumun başlaması ile serum konsantrasyonunda ani bir sıçrama meydana gelir. Günümüzde Down sendrom riskinin tahmin edilmesini amaçlayan ikinci trimestr de uygulanan üçlü tarama testinin komponentlerinden biri olarak kullanılmaktadır. Unkonjuge estriol’ün düşüklüğü, risk hesabının sonucunda Sown sendromu riskinin yüksek bulunması yönünde etkide bulunur. Fetal adrenal aplazi veya hipoplazi ve anensefali durumlarında da anne kanında unkonjuge estriol konsantrasyonu ileri derecede düşük bulunabilir. Fetusun sağlıklı olmasına rağmen, plasental sülfataz yetersizliği de uE3 konsantrasyonunun düşük bulunmasına neden olabilir. Buna karşılık konjenital adrenal hiperplazi durumunda maternal uE3 konsantrasyonu yüksek bulunabilir.
27 hafta: 2.9 -12.7 34 hafta: 6.3-27.0 28 hafta: 3.3 -14.3 35 hafta: 7.0-29.7 29 hafta: 3.7-16.0 36 hafta: 7.7- 30 30 hafta: 4.1-17.9 37 hafta: 8.5-30 31 hafta: 4.6-19.9 38 hafta: 9.3-30 32 hafta: 5.1-22.1 39 hafta: 10.2-30 33 hafta: 5.7-24.4 40 hafta: 11.1-30 Test neticesi yorumlanırken, elde edilen sonucun laboratuarın gebelik haftasına uyan medyan değeri ile oranlanması yani multiple of median (MoM) değerinin hesaplanması tercih edilir.
Bu testte gebenin serumunda ölçülen free β-HCGve PAPP-A konsantrasyonları ile yüksek rezolüsyonlu Ultrasonografik inceleme ile ölçülen nuchal translucency (ense saydamlığı) değeri kullanılır. Bu verilerin gebelik haftasına uyan medyan değerlere oranlanarak MoM değerlerinin hesaplanması ve elde edilen bu sonuçların anne yaşı ve diğer bazı bilgilerle kombine edilmesi sonucunda, down sendromu riskinin kantitatif olarak değerlendirilmesi mümkün olmaktadır. Bu testin bir tarama testi olduğu, elde edilen sonucun yalnızca bir olasılığı gösterdiği ve Down sendromu ile ilgili kesin değerlendirmenin ancak karyotip analizi ile yapılabileceği unutulmamalıdır. Yapılan risk hesabını etkilediği için aşağıdaki bilgilerin doğru bir şekilde alınması çok büyük önem taşır.
Numune Red Kriterleri: Uygun dönem dışında alınan numuneler, hemoliz, lipemi, ikter. Referans Aralığı: Hesaplanan riskin 1/250 ve üzerinde olması, gebeliğin trizomi 21 açısından riskli olduğunu gösterir. ÜÇLÜ TARAMA TESTİ Sinonim: Down sendromu tarama testi (2.trimestr), üçlü test, triple test Çalışma Zamanı: Hergün Numune Türü: Serum Numune Kabı: Sarı kapaklı tüp Hastanın Hazırlanması: Numune gebeliğin 14-22. haftaları arasında alınmalıdır. İdeal hafta 16. haftadır. Kullanımı: Nöral tüp defektleri, Trizomi 21 ve Trizomi 18’in prenatal olarak taranması amacıyla kullanılır. Nöral tüp defektleri için AFP, Trizomi 21 ve Trizomi 18 için AFP, uE3 veHCG’nin gebelik haftasına göre değerleri, anne yaşı ile kombine edilerek kantitatif risk tayini yapılmaktadır. Bir tarama testi olduğu unutulmamalıdır. Normal sonuçlar bebeğin herhangi bir defekt taşımadığı anlamına gelmez. Anormal test sonuçlarının doğrulanması için genetik incelemelere veya yüksek rezolüsyonlu USG incelemeye ihtiyaç duyulur. Testin nöral tüp defektlerini isabetli olararak belirleme oranı çok daha iyidir. Yapılan risk hesabını etkilediği için aşağıdaki bilgilerin doğru bir şekilde alınması çok büyük önem taşır.
Numune Red Kriteri: Uygun dönem dışında alınan numuneler, hemoliz, lipemi, ikter. Referans Aralığı: NTD için 1/1000, Trizomi 21 için 1/270 ve trizomi 18 için 1/100’ün üzerindeki değerler riskli olarak kabul edilir. ÜÇLÜ TARAMA TESTİNDE KULLANILAN BELİRTEÇLERİN HASTALIKLARDA VE BAZI PATOLOJİK DURUMLARDA OLUŞTURDUĞU PATERNLER
CA 15-3 Sinonim: Kanser antijen 15-3, CA 27-29 Çalışma Zamanı: Hergün Numune Türü: Serum Numune Kabı: Sarı kapaklı tüp Kullanımı: Meme kanserli hastalarda tanı, rekürrens ve tedavi takibinde kullanılır. Özellikle metastatik meme kanserlerinin %80’inde CA 15-3 düzeyi artar. Ayrıca diğer bazı maligniteler (pankreas, akciğer, over, kolon, karaciğer vb) hepatit, siroz, sarkoidoz, tbc ve SLE’de CA 15-3 düzeyi artabilir. Tarama testi olarak kullanılmamalıdır. Numune Red Kriterleri: Aşırı hemoliz ve lipemi Referans Aralığı: 9-51U/mL CA 19-9 Sinonim Kanser antijen 19-9, karbonhidrat antijen 19-9, SLA Çalışma Zamanı: Hergün Numune Türü: Serum Numune Kabı: Sarı kapaklı tüp Kullanımı: Tüm GIS kanserleri (pankreatik kanserler, kolanjiokarsinomlar, kolon kanseri vb.) ve diğer adenokarsinomlarda CA 19-9 düzeyi artar. Pankreatik kanserde sensitivitesi %70-80’dir. CA 19-9 düzeyi ile tümör kitlesi arsında bir ilişki yoktur. CEA ile beraber kullanıldığında mide Ca rekürrensinin tespitinde sensitivitesi %94’e kadar yükselir. Ayrıca kronik pankreatit, kolanjit, siroz gibi bazı benign durumlarda da CA 19-9 seviyelerinde yükseklik görülebilir. Tarama testi olarak kullanılmamalıdır. Numune Red Kriterleri: Aşırı hemoliz ve lipemi, ikter Referans Aralığı: 2-33U/mL CA 125 Sinonim Kanser antijen 125, OVCA Çalışma Zamanı: Hergün Numune Türü: Serum Numune Kabı: Sarı kapaklı tüp Numune Alma: Ovulasyon ve menstruasyon zamanları dikkate alınmalıdır. Özellikle endometriozisi olan kadınlarda regl dönemlerinde normal döneme göre iki kat veya daha fazla yükselme gösterebileceği bildirilmektedir. Kullanımı: Özellikle over malignitelerinin takibinde kullanılan bir tümör markırıdır. Seröz endometrial, şeffaf hücreli ve indiferansiye over karsinomları, bazı non-jinekolojik maligniteler ve bazı benign durumlarda (hamilelik, menstruasyon, peritoneal veya plevral inflamasyon over kistleri, endometriozis) CA 125 düzeyi artar. Ayrıca sağlıklı insanların %1’indede CA 125 düzeyleri yüksek olabilir. Bu nedenle tarama testi olarak kullanılmamalıdır. Numune Red Kriterleri: Hemoliz ve lipemi, ikter Referans Aralığı: 1,9-16,3 U/mL VİTAMİN B12 Sinonim Vit B12, Siyanokobalamin Çalışma Zamanı: Hergün Numune Türü: Serum Numune Kabı: Sarı kapaklı tüp Numune Alma: Numune almak için 10 saatlik sabah açlığı gereklidir. Kullanımı: Kan yapımı ve normal nöronal fonksiyonlar için vit B12 gereklidir. Kronik böbrek yetmezliği, konjestif kalp yetmezliği, DM, AML, KML, lökositoz, Polistemia vera, karaciğer hastalıkları, protein malnitrüsyonunda serum vit B12 düzeyi yükselirken, intrensek faktör eksikliği, malabsorbsiyon ve vejeteryanlarda vit.B12 düzeyi düşüktür. Numune Red Kriterleri: Hemoliz ve lipemi, ikter Referans Aralığı: pg/mL Sağlıklı yetişkinler 160-800 Yatan erkek çocuk 0-1 yaş 293-1210 Yatan kız çocuk 0-1 yaş 228-1510 FOLİK ASİT Sinonim: Folat Çalışma Zamanı: Hergün Numune Türü: Serum Numune Kabı: Sarı kapaklı tüp Numune Alma: Numune almak için 10 saatlik sabah açlığı gereklidir. Kullanımı: Folat eksikliğinin tanı ve tedavisi takibi ile megaloblastik ve makrositik anemilerin değerlendirilmesinde kullanılır. Diyet ile folat alımının azalması, hemodiyaliz, malabsorbsiyon, gebelik, kronik alkolizm ve fenitoin vb. bazı ilaçlar serum folat düzeyini düşürürken, vejeteryan diyet ile serum folat düzeyi artar. Yüklə 344,6 Kb. Dostları ilə paylaş:
|