T. C. Sağlik bakanliği orhaneli devlet hastanesi Bİyokimya laboratuvari test rehberi hazirlayan ulaş Şamdan laboratuar Teknisyeni-Laboratuar Sorumlusu



Yüklə 344,6 Kb.
səhifə1/4
tarix14.04.2018
ölçüsü344,6 Kb.
#38032
  1   2   3   4




T.C.

SAĞLIK BAKANLIĞI

ORHANELİ DEVLET HASTANESİ

BİYOKİMYA LABORATUVARI

TEST REHBERİ
HAZIRLAYAN
ULAŞ ŞAMDAN

Laboratuar Teknisyeni-Laboratuar Sorumlusu



1-ÖN HAZIRLIK İŞLEMLERİ
1.1.BİYOKİMYA TESTLERİ ÖNCESİNDE HASTALARIN DİKKAT ETMESİ GEREKEN KONULAR
Yapılan testlerden doğru sonuç almak için burada belirtilenleri bütünüyle okumanız çok önemlidir.


  • Günlük biyolojik ritm, egzersiz, açlık, diyet, ilaç alınması, sigara kullanılması birçok laboratuar tetkikini etkilemektedir. Kortizol,demir, vitamin B12, Folat, TSH testlerinde günlük biyolojik değişkenlik çok önemlidir. Bu nedenle özellikle bu testler olmak üzere birçok laboratuar tetkiki için SABAH KAN VERİLMESİ önerilir.



  • Fiziksel aktivitenin testler üzerine kısa ve uzun vadeli etkileri izlenir. Egzersiz sonrası kısa süreli olarak laktat, CK, AST, LDH yükselir. Bu değişiklikler egzersiz sonlandırıldıktan kısa bir süre sonra normale döner. Egzersizin uzun süreli etkisiyle CK, AST, LDH, Plazma testesteronu, LH’da yükselmeye neden olduğu bilinmektedir. Bu nedenle tetkik için hastanemize gelmeden önce ağır ve zorlayıcı egzersizden kaçınılması, kan vermeden önce yarım saat kadar hastanın dinlendirilmiş olması önerilmelidir.




  • Kanda glukoz, trigliserid, kolesterol ve elektrolitler (sodyum, potasyum, klor) gibi testler için kan örnegi 10-12 saatlik açlık sonrası alınmalıdır. Uzamış açlık değişik oranlarda bilirubin, trigliserid, glukoz düzeylerini değiştirmektedir. Et yenmesi plazma potasyumunu, trigliseridleri ve ALP enzimini yükseltir. ALP enzimi ayrıca B Rh ve 0 Rh kan grubundakilerde özellikle yağlı yemeklerden 2 saat sonra artış göstermektedir. Tüm bunlara ek olarak yemeklerden sonra kanda artan şilomikronlar serum veya plazmada bulanıklık yaparak ölçüm yapılan metodların yanlış sonuçlar vermesine neden olabilmektedir. Bazı gıdalar kan ve idrar test sonuçlarını etkilemektedir. Yüksek proteinli beslenme serumda üre, amonyak ve ürik asit değerlerini arttırabilmektedir. Kan lipid paneli, folat, vitamin B12, magnezyum testleri için 12 saatlik açlık gerekmektedir.

  • Genel olarak rutin testler için 10-12 SAATLİK AÇLIK sonrası kan verilmesi laboratuvarımız tarafından önerilmektedir. Test için kan vermeye gelmeden önceki gece saat 21:00'den sonra SU HARiÇ HiÇBiR ŞEY YEMEYiNiZ VE İÇMEYiNiZ! ihtiyaç duyduğunuz miktarda su alabilirsiniz. Laboratuvar testlerimize bir etkisi olmayacaktir. BU SÜRE BOYUNCA SiGARA, ÇAY KAHVEDEN SAKININIZ.




  • Alkol kullanımı plazma LDH, ALP, GGT, ürik asit ve trigliserid düzeylerini arttırabilmektedir.

  • Birçok ilaç laboratuvar testlerini değişik biçimlerde etkileyebilmektedir. Kullandığınız ilaçlar hakkında doktorunuzdan bilgi isteyiniz. Düzenli kullandığınız ilaçlar varsa, doktorunuz almamanızı söylemediği sürece kesinlikle günlük düzeninizi bozmaksızın ilaçlarınıza devam ediniz

Bu nedenle;

  • GENEL SAĞLIK TARAMASI LABORATUVAR TETKİKLERİ İÇİN 10–12 SAATLİK AÇLIK SONRASI SABAH KAN VERİLMESİ

  • TETKİK İÇİN HASTANEMİZE GELMEDEN ÖNCE AĞIR VE ZORLAYICI EGZERSİZDEN KAÇINILMASI, KAN VERMEDEN ÖNCE YARIM SAAT KADAR DİNLENİLMESİ

  • GECE SAAT 21.00’DEN SONRA SU HARİÇ HİÇ BİR ŞEY YENİLİP İÇİLMEMESİ

  • DÜZENLİ KULLANILAN İLAÇLAR VARSA KESİLMEDEN ÖNCE DOKTORA DANIŞILMASI ÖNERİLİR.

  • Ayrıca kanın hemolizli (kırmızı kan hücrelerinin Parçalanmış olması) bulanık, (yüksek şilomikron düzeyi) ve ikterik (yüksek biluribin düzeyi) olması laboratuvarımızda yapılan tüm testlerin ölçümünü etkileyeceğinden sonuçların bu özellikler gözönünde bulundurularak değerlendirilmesi gerekmektedir.

Kanda lipid (Kolesterol, Trigliserid, HDL)analizi öncesi bilmeniz gerekenler:

En az 3 hafta süresince beslenme alışkanlıklarının değiştirilmemesi, kilonun sabit olarak korunması (ani kilo değişikliklerinden kaçınılması.) 12 saatlik açlık sonrası kan verilmesi, 3 gün öncesinden itibaren alkol alınmaması önerilir.


2-ÖRNEK ALIMI İLE İLGİLİ KURALLAR

2.1. VENÖZ KAN ALIMINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR:

  • Hastanın 8-12 saatlik aç olmasına dikkat edilir. Birçok test tokluktan etkilenir. Hasta eğer toksa ve acilin hastası değilse ertesi gün sabah aç karnına çağrılır.

Hasta kan alınmadan önce en az 15 dk. rahat bir pozisyonda bulunmalıdır.

  • Kol omuz hizasında düz durmalıdır.

  • Hasta mastektomili ise kan sağlam taraftaki koldan alınmalıdır.

  • Hem geniş hem de yüzeye yakın damar seçilmelidir.

  • Hastaya intravenöz infüzyon (damar içine sıvı verilmesi) yapılıyorsa, infüzyona 10 dk. ara verildikten sonra ve tercihen diğer koldan kan alınmalıdır. Test edilecek mayide infüzyon mayisindeki parametreler olmaması için (glukoz, elektrolitler) bu ara verilmelidir.

  • Damar parmak ucu ile hissedildikten sonra uygun bölge uygun dezenfektan ile temizlenir.

  • Palpasyon bölgesinin 10cm üst kısmına turnike uygulanır. (en fazla 1 dk, daha fazlası testlerde hataya yol açar) Kan tüpün içine akmaya başladığında iğne hareket ettirilmeden turnike gevşetilmelidir.

  • Vene girilmeden önce yumruk açılıp kapatılmamalıdır; bu hareket, plazma potasyum, fosfat ve laktat konsantrasyonlarını arttırır.

  • Vene girmek için iğne, kan alınacak venle hizalanmalı ve deriye yaklaşık 15 derecelik açı yapacak şekilde venin içine itilmelidir.

  • Bazı testler için günün belirli saatinde kan alımına dikkat edilmelidir.

  • Önce katkı maddesiz tüplere sonra katkı maddeli tüplere kan alınır.

  • Kan enjektörle alınmışsa iğnesi çıkarıldıktan sonra tüpe yavaşça ve tüp kenarından kaydırılarak boşaltılır. İğne ucu olursa, kan iğneden tazyikli olarak boşaltılırsa veya iğne enjektör ve ya kanın boşaltılacağı tüp ıslak veya nemli olursa hemoliz (kırmızı kan hücrelerinde parçalanma) meydana gelir. Hemolizde, eritrosit (kırmızı kan hücresi) sitoplazması içindeki konsantrasyonu hücre dışından daha yüksek olan maddeler serumda anormal yüksek sonuçlar vermektedir. Aldolaz, asit fosfataz, LDH, Potasyum, magnezyum, fosfat hemolizde artan parametrelerdir. Bunun dışında dalga boyu 400-500 nm arasında okunan testlerde de yanlış yüksek sonuçlara yol açacağından hemolizli numune çalışılması uygun değildir. Hemolizli numune, kan santrifüj edildikten sonra üstte serum dediğimiz sarı kısım kalır eğer bu kısım kırmızı gözüküyorsa kan hemolizlidir.

Tablo.1.Turnike süresinin 1 dk’dan 3 dk’ya çıkması halinde testlerin sonuçlarında meydana gelen değişiklikler:




Test

% Azalış

% Artış

T.Protein

4.9

-

Demir

6.7

-

T.Kolesterol

5.1

-

AST

9.3

-

Bilurubin

8.4

-

Potasyum




6.2

  • Kan alımı esnasında hemoliz oluşumunu engellemek için mümkün olduğunca holder ve vakumlu tüp sistemleri kullanılmalıdır. Hemolizli numunelerin çalışılması uygun değildir.

  • Hemogram, Sedimentasyon ve Koagülasyon için alınan kanlar mutlaka çizgisine kadar alınmalıdır. Antikoagülanlı (EDTA, sitrat, heparin vb) tüplere alınan kan örnekleri nazikçe hemen alt-üst edilmelidir. Pıhtılaşmanın gerçekleştiği numunelerin çalışılması uygun değildir.

  • Tüplerin seviye çizgisine dikkat edilmeli, eksik veya fazla kan alınmamalıdır.


2.2.KOAGULASYON TESTLERİ İÇİN KAN ALIMINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR


  • Enjektör ile kan alınması durumunda düşük hacimdeki (20 ml) enjektörler kullanılmalıdır.

  • Hava sızdırmamasına dikkat edilmelidir.

  • Kanın enjektör ile alınması durumunda kan enjektör iğnesi çıkartılıp koagülasyon tüpünün kapağı açılarak normal bir hızda tüpe aktarılmalıdır.

  • Enjektörden koagülasyon tüpüne kan aktarımı 1 dakika içerisinde tamamlanmalıdır.

  • Turnike uygulamasında, turnike damara girilecek noktadan yaklaşık 7-10 cm yukarıdan uygulanmalı, hasta kolu şiddetle sıkılmamalı ve koagülasyon tüpüne kan alımına başlar başlamaz turnike çözülmelidir.

  • Kan alımındaki koagülasyon tüpü 2. sırada olmalıdır. Eğer hastadan alınacak başka kan yoksa ilk tüp herhangi bir katkı maddesi içermeyen (EDTA, Heparin, jel v.b) tüp olmalıdır.

  • Kan alımında kullanılan koagülasyon tüpünün üzerindeki işarete kadar alınmalı, fazla ya da az alınan kan hatalı sonuçlara yol açar.

  • Kan tüpe alındıktan sonra 4 kez alt üst edilmelidir, çok fazla karıştırma işlemi hemolize yol açar.

  • Hastaya heparin verilen hattan kan alınmamalıdır, bu hatalı yüksek sonuçlara yol açar. Eğer heparin verilen hattan kan alınmak zorunda kalınıyorsa hasta damar yoluna 5 ml saline solüsyonu verilmeli bundan sonra alınan ilk 5 ml kan atılmalı daha sonrasında koagülasyon tüpüne kan alınmalıdır.

  • Kan alındıktan sonra 3500 devirde 15 dakika santrifüj edilmelidir.


3-NUMUNELERİN HANGİ TÜP/KAP İÇİNE, HANGİ KOŞULLARDA ALINMASI GEREKTİĞİ İLE İLGİLİ TALİMATNAME

  • Yapılacak analiz türüne göre numuneler uygun hacimlerde, uygun numune ve analiz kabına alınmalıdır.

  • Hemogram (kan veya vücut sıvılarında hücre sayımı): EDTA'lı tüp (mor kapaklı) 2 mL. (numune alındıktan hemen sonra nazikçe alt-üst edilmelidir) Tüplerin seviye çizgisine dikkat edilmelidir.

  • -Biyokimyasal ve hormonal analizler: Jelli kuru tüp (sarı kapaklı) 8 mL. Hasta numune alımı öncesinde 8-12 saat aç kalmalıdır ve sirkadiyen ritm etkilerini önlemek için sabah ve aç karna örnek alımı tercih edilmelidir.

  • Tüm Biyokimya tahlilleri için tek bir sarı kapaklı jelli tüp yeterlidir.

  • Tüm Hormon tahlilleri için tek bir sarı kapaklı jelli tüp yeterlidir.

Not: Özellikle açlık kan şekeri, lipid profil testleri, protein analizlerinde hasta toksa analiz yapılması uygun değildir.

  • Sedimentasyon: Sodyum sitratlı tüp (siyah kapaklı) 1,6ml. (numune alındıktan hemen sonra nazikçe alt-üst edilmelidir).Tüplerin seviye çizgisine dikkat edilmeli,

  • Koagülasyon testleri: %3,2 lik Sodyum sitratlı tüp (mavi kapaklı) 2,7 mL. (numune alındıktan hemen sonra nazikçe alt-üst edilmelidir) Numuneler venöz kandan, genel kan alım tekniklerine uyularak ve mutlaka mavi kapaklı tüplere alınır. Tüplerin seviye çizgisine dikkat edilmeli, eksik veya fazla kan alınmamalıdır.

  • Tam idrar analizi: Sabah ilk idrarı veya spot idrar (günün herhangi bir saatinde alınan idrar) verilmesi uygundur. Mümkün olduğu kadar sabah ilk idrarı tercih edilmelidir. (Çünkü bu idrar mikroskobik analiz ve protein gibi maddeler bakımından daha konsantredir.)


5-LABORATUAR NUMUNELERİNİN TRANSFERİ


  • Laboratuvarımıza rutin analiz örnekleri hafta içi 08.00–16.00 arasında kabul edilir.

  • Servislerden ve polikliniklerden kan kabul kriterlerine uygun alınan numunelerin üzerine barkot etiketleri yapıştırılır.

  • Yatan hastalardan alınan numuneler görevli ve eğitim almış kişiler tarafından transfer edilmelidir. Hasta, hasta yakını, refakatçi vs. tarafından getirilen kanlar teslim alınmayacaktır. Numuneler transfer sporlarına konarak numune taşıma kabı ile taşıma elemanlarına verilir.

  • Hormon testleri ve biyokimyasal testler için (glukoz ve ogtt hariç) alınan numuneler en geç 2 saat içinde laboratuara ulaştırılmalıdır.

  • Nakil esnasında tüplerin ağzı kapalı olarak çalkalanmadan ve dik olarak taşınmasına dikkat edilmelidir.

  • Glukoz ve OGTT için numunenin bekleme süresinin uzamasıyla kan glukoz düzeyleri düşebildiğinden kan alındıktan sonra en geç 1 saat içinde numunelerin biyokimya laboratuarına ulaştırılması gerekir.

  • PT, PTT için alınan numuneler 1 saat içinde laboratuara ulaştırılmalıdır. Kesinlikle buzdolabına konmamalıdır.

  • TİT için numunenin 1 saat içinde laboratuara ulaştırılması gerekir. Aksi halde flora elemanları materyal içerisinde hızla çoğalarak patojen mikroorganizmaların tespit edilmesine engel olur. TİT girişi yapılan ve barkodunu alan hasta biyokimya laboratuarına gelerek idrar numunesi için kap alır. Laboratuar teknisyeni tarafından bu kaba hastanın barkodu yapıştırılır. Hasta numune vermesi için gönderilir.



6-NUMUNE KABUL KRİTERLERİ

Bilgisayar istem formunda aşağıdaki maddeler eksiksiz tamamlanmalıdır.



    • Hasta giriş kaydının bilgisayar ortamında yapılmış olması gerekmektedir.

    • Kliniğimizde yapılan testlerin kod numaraları doğru girilmelidir.

  • Kan numuneleri uygun tüple ve uygun barkotla gönderilmelidir. Kan tüpünün üstünde mutlaka hasta adı-soyadının yazılı olduğu barkot bulunmalıdır

  • Tüm testler için hemolizsiz kan numuneleri olmalıdır.

  • Yeterli miktarda kan alınmalıdır.

Yapılacak analiz türüne göre numuneler uygun hacimlerde, uygun numune ve analiz kabına alınmalıdır.
7-NUMUNE RED KRİTERLERİ

  • Biyokimyasal testler için 2 saatten uzun süre bekletilmiş numuneler biyokimya tetkiklerinde yanlış sonuçlara sebep olduğundan (düşük glukoz başta olmak üzere) kabul edilemez.

  • Laboratuar girişi yapılmamış, barkotsuz materyaller işleme alınmaz.

  • Yanlış tüpe alınan alınan numuneler kabul edilmez.

  • Uygun şartlarda saklanmamış (aşırı soğuk, sıcak veya direkt gün ışığında uzun süre bekletilmiş) veya transfer edilmemiş numunelerin çalışılması uygun değildir.

  • Çalışma saatleri dışında alınmış örnekler kabul edilmez.

  • Hemoliz, serumda potasyum, fosfor, enzimler gibi parametrelerin yüksek çıkmasına neden olur bu nedenle özellikle gross hemolizli örnekler red edilir.

  • Çalışılan günde alınmayan örnekler, otomasyona numune ve test seçimi yanlış girilen örnekler, çalışılan saatlerde laboratuara ulaşmayan örnekler reddedilir

  • OGTT testi istendiğinde hasta rehberindeki ön hazırlık ve kurallara dikkat etmeyen hastaların işlemi yapılmaz ve laboratuara 1 saat içinde getirilmeyen numuneler kabul edilmez.

  • PT APTT, testleri için, eksik ya da fazla alınan numuneler kabul edilmez. Laboratuara gelmeden önce buzdolabında bekletilen numuneler kabul edilmez.

  • TİT için herhangi bir şekilde uzun süre bekletilmiş idrar kabul edilmez. Menstrüasyon halindeyken gelen bayanların idrarı kabul edilmez. Ancak bu durum geçince aynı barkodla (hasta direkt laboratuara gelerek) işlem yapılır.



8.ÖRNEK KAPLARIN ETİKETLENMESİ

  • Hastadan numune alındıktan sonra hbys deki tetkik ekranından alınan tüm numunelerin labaratuvar girişleri yapılır ve hasta adına barkod basılır. Basılan barkodlar hastanın örneğinin bulunduğu tüp veya kaplara örnek alım çizgisini kapatmayacak şekilde, düzgün olarak yapıştırılır. Etiketlerin kan veya idrar bulaşığı ile kirlenmemesine ve hasta ad-soyadının tamamen görünür şekilde olmasına dikkat edilir.

  • Tüp veya kaplara mutlaka hasta ad-soyad-yapılacak tetkik ile uyumlu barkod yapıştırılır.

  • Barkodsuz ve otomasyon girişi olmayan numune asla laboratuara gönderilmez


9.LABORATUVARDA ANALİZE BAŞLAMADAN ÖNCE NUMUNELER ÜZERİNDE YAPILAN ÖN İŞLEMLER:


  • Laboratuvara gelen numunelerin uygun tüp ve/veya kaba ve gerekli oranlarda (çizgi hizası dikkate alınarak) alınıp alınmadığı, hemolizli/ pıhtılı olup olmadığı numune kabul red kriterleri göz önüne alınarak kontrol edilir. Uygun olmayan örnekler numuneler ret edilir ve kayıtları tutulur.

  • Plazma veya serum şekilli elemanlarından santrifüjle ayrılır. Bu işlemin kan alındıktan sonra en geç iki saat içinde yapılması gerekmektedir. Sarı kapaklı tüpe alınan kandan serum pıhtılaşmış kandan elde edilir. Oda ısısında 20-30 dk geçtikten sonra kan pıhtılaşır. Ortalama 5-10 dk süreyle, 3000 devirde santrifüj edilir. Uygunsuz santrüfüj ve yetersiz pıhtılaşma hemolize yol açar.




  • Analiz hemen yapılamayacaksa serum +4, -20, -40,-70’de derecelerde ağzı kapalı olarak saklanmalıdır.


10-NUMUNE STABİLİZASYONU VE SAKLANMASI


  • Serum veya plazma elde edildikten sonra ideal olanı en geç 4 saat içinde çalışılmasıdır. Hemen çalışmak mümkün değilse, +4 derecede ağzı kapalı olarak 1 gün saklanabilir.

  • Numunenin bulunduğu ortam sıcaklığının fazla olması numunede buharlaşmaya ve serumdaki analitlerin konsantrasyonunda rölatif artışa neden olabilir.


ACİL ÇALIŞILACAK TESTLER




BİYOKİMYA

HEMATOLOJİ

İDRAR VE GAİTA

SEROLOJİ

Glukoz

Tam Kan Sayımı

Tam İdrar Tetkiki

Troponin

Üre




Gebelik Testi




Kreatinin




Gaitada gizli kan




Total Bilirubin










Direkt Bilirubin

Pıhtılaşma Zamanı







CK-MB

Kanama Zamanı







Kalsiyum






















Potasyum










Sodyum
























AST-ALT










LDH










Kanda alkol testi










11-BİYOKİMYA LABORATUVARINDA ÇALIŞILAN TESTLERİN ÇALIŞMA VE SONUÇ VERME SAATLERİ



  • Merkez biyokimya laboratuarımıza rutin analiz örnekleri hafta içi 08.00–16.00 arasında kabul edilir.

    • 08.00–16.00 arasında alınan numunelerin sonuçları aynı gün raporlanır.




  • Hastalar tahlil sonuçlarını poliklinik binasındaki SONUÇ ALMA odasından alacaklardır.




  • Acil servis numuneleri haftanın 7 günü, her saat laboratuvarımıza kabul edilir. En kısa sürede (maksimum 1 saat içinde) raporlanır.




  • Oral glukoz tolerans testi (OGTT), testlerinin numuneleri hafta içi sabah 08.00–12.00 saatleri arasında laboratuvarımıza kabul edilir. Aynı gün raporlanır.

  • Acil parametreler için 24 saat kesintisiz hizmet verilir.



12- ÖRNEK TÜRLERİ

12.1.ŞEKER YÜKLEME TESTLERİ:


  • 11-28. gebelik haftaları arasında, gebelik diyabeti taraması için 50 gram şeker yükleme testi yapılmaktadır. 50 gram şeker testi anormal olan hastalar ile aşağıdaki risk faktörlerine sahip hastalarda 100 gram şeker yükleme testi yapılır. Gebelik diyabeti için risk faktörleri şunlardır:

- Aşırı kilo

-Ailede şeker hastağı bulunması

- 30yaş üzerinde olma

-Daha önceki gebelikte şeker hastağı olması

-Daha önce büyük bebek doğurmuş olma hikayesi

-Çoğul gebelik

Bu risk faktorleri varlığında 24-28. gebelik haftaları beklenmeden ilk başvuru anında 100 gramlık şeker yükleme testi yapılır. Normal çıkması halinde bu test 24-28. haftalar arasında tekrarlanır.


  • Şeker yükleme testi için gelirken bilinmesi gerekenler

Şeker yükleme testlerinde hastadan yoğun şeker içeren bir su içmesi istenir.

  • 50 gram seker yükleme testi: Hastanın aç olması gerekli değildir. Sadece hafif bir kahvaltı yeterlidir. Şekerli su içildikten 1 saat sonra hastadan kan alınır.

  • 75 gram şeker yükleme testi:

Hastanın aç olması gereklidir. Önce açlık kan şekeri alınmalıdır. OGGT 75 gram glukoz ile yapılır ve 2 saat süresince her yarım saatte bir 4 kez hastanın şekerine bakılır.

  • 100 gram şeker yükleme testi:

Hastanın kahvaltı yapmadan aç gelmesi gereklidir. İlk önce açlık kan şekerine bakılır, şekerli su içildikten sonra birer saatlik aralar ile 3 defa kan alınır.


  • OGTT (oral glukoz tolerans testi)

Şeker yükleme testi için, test öncesi 3 gün yeteri kadar karbonhidrat almak (en az 150 gram/gün karbonhidrat) ve bu testi etkileyecek ilaç almamak ve test sırasında sigara içmemek gerekir.

OGGT, açlık kan şekeri 110 ile 126 mg/dl arasında olan kişilere yapılır. Açlık kan şekeri 126 ve üzerinde ise yapmaya gerek yoktur, çünkü açlık kan şekerinin 126 ve üzerinde olması şeker hastalığı var anlamına gelmektedir.



Yüklə 344,6 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə