T c cumhurđyet üNĐversđtesđ EĞĐTĐm bđLĐmlerđ enstđTÜSÜ

54 
 
 
2.3.6.Geçiş Aralıkları 
 
Renk örnekleri arasındaki farkları belirlemenin bir yolu da geçiş aralıklarıdır. 
Bir  geçiş  aralığı,  görsel  algılamalar  arasındaki  bir  kademeli  değişmedir.  Bir  kişinin 
eşik değeri, tek bir geçiş aralığı oluşturur ki bu da iki yakın renk arasında artık başka 
renk  kullanılmayacak  şekilde  belirlenen  noktadır.  Tekli  geçiş  aralığı  kişiye  özeldir. 
Tekli geçiş aralıkları, kişinin eşik değerinin tanımlanmasında önemlidir (Holtzschue, 
2009:32). 
 
2.3.7. Uyarlama 
 
Var  olan  ışık  miktarına  gözün  istem  dışı  tepkisine  “uyarlama”  denir.  Hem 
çubuklar  hem  de  koniler  daima  çalışma  halindedirler  ve  var  olan  ışığa  seçici  tepki 
verirler.  Burada  neredeyse  biri  gündüz  diğeri  gece  için  iki  bağımsız  sistem  varmış 
gibidir.  Mevcut  ışık  miktarının  artması  ya  da  azalmasıyla  retina,  çubuk  ve  koni 
hâkimiyeti arasında hızlı bir şekilde ileri geri hareket eder(uyarlanır). Fazla miktarda 
ışık  varsa  görüşte  koniler  baskındır.  Koniler  baskın  olduğunda,  küçük  baskılarda 
olduğu  gibi  daha  renkli  ve  ince  ayrıntılarla  dolu  olarak  görünen  nesneler  daha 
belirgindir.    Nesneler  daha  renkli  ve  daha  yüksek  ışık  seviyelerinde  görülürler.  Loş 
ışıkta  ise,  çubuklar  görüşe  hâkimdir.  Ortam  görüşünde  (çevredekiler  ve  az 
odaklanılan  şeylerde)  çubuklar  sorumludur.  Çubuklar,  baskınken  ince  ayrıntıların 
görülmesi  daha  zordur  ve  renkler  mat  görünürler.  Düşük  ışıktaki  kavrama  gri 
gölgeler şeklindedir. Örneğin; gündüz, renkli bir bahçe akşamüstüne doğru görünen 
renklerini  yitirmeye  başlar.  Fakat  koyu  dallar  ve  yapraklar  ile  aydınlık  çiçeklerin 
farklı  ama  bir  o  kadar  da  hoş  bir  görüntüsü  ortaya  çıkar.  Uyarlama,  gözün  ilk 
tepkisidir.  Gün  ışığı,  yapay  ışık,  florasan  veya  akkor  lamba  veya  her  türlü  ışık  için 
“koniler renk için, çubuklar gri tonlar içindir” önermesi geçerlidir. Şu eski alaycı söz 
burada gerçek anlamını bulur (Holtzschue, 2009:36,37): 
 
“ Karanlıkta tüm kediler gridir.” 
 
 
 

---

55 
 
 
2.4. PLASTĐK ÖĞE OLARAK RENK 
 
Renkler,  ışık  renkleri  ve  boya  renkleri  olarak  ikiye  ayrılır.  Araştırmanın 
buraya  kadar  olan  kısmında  rengin  ışık  olarak  oluşumu,  özellikleri,  algılanışı 
üzerinde duruldu.  
Boya  renkler  ise  prizma  renklerinden  daha  az  ışıklıdır.  Renklerin  kendine 
göre  özel  bir  aydınlığı  vardır.  Boya  renkler  birbirleriyle  karıştırılınca  koyu  gri 
meydana  gelir.  Kimyasal  dediğimiz  boya  renkler  birbirleriyle  belli  miktarlarda 
karıştırıldıkları  zaman  meydana  gelen  yeni  rengin  etkisi  eskisinden  daha  zayıftır. 
Mesel,  mavi  ve  sarı  boya  renkler  karıştırılırsa  meydana  gelen  yeşil  renk  boya  koyu 
ve  saydam  değildir,  griye  dönüktür.  Hâlbuki  bunların  ışık  renkleri  toplanırsa  beyaz 
ışık meydana  gelir. Güneşin renkli ışınlarını birbiriyle optik araçlarla kaynaştırılırsa 
yeni  ışık  rengin  kuvveti  artar  ve  yükselir.  Sonuç  olarak,  boya  renkler  birbirleriyle 
karışımları halinde, renk ışınlarının birbirleriyle karışımlarından doğan renkler kadar 
parlak  ve  canlı  tesiri  vermezler.  Sarı,  mavi  ve  kırmızı  renkler  belli  miktarlarda 
birleştirilirse  fizik  (ışık)  bakımından  beyaz  renk  oluşurken,  plastik  değer  olarak 
(boya) siyah meydana gelir (Çağlarca, 1998:8).  
 
Renk, sanatta,  günümüzden 16.000  yıl öncesi mağara resimlerinden bu  yana 
hep kullanılmıştır. Günümüzde hazır olarak satın alınabilen boyaları, 15. yy.a kadar 
sanatçılar  kendileri  hazırlardı.  Toprak,  bitki  kökleri  ve  çeşitli  mineralleri  iyice 
öğütürler,  yumurta  sarısı  ile  karıştırıp  kıvamlı  bir  sıvı  haline  getirir  ve  bu  karışımı 
boya  olarak  kullanırlardı.  Yağlı  boyayı  ilk  kullanan  ise  Hollandalı  sanatçı  Jan  Van 
Eyck  olmuştur  (Abacı,  2007:60).  Daha  sonraki  dönemlerde  ise  teknolojinin  de 
gelişmesiyle farklı özelliklere sahip çok sayıda boya çeşitleri üretilmiştir. 
 
2.4.1. Renklerin Sınıflandırılması 
 
2.4.1.1.Akromatik Renkler 
 
Yüzeyler  renklilik  özelliği  göstermeden,  yalnızca  koyu-açık,  farklı 
koyuluklarda  gri  türlerini  gösterirlerse  bu  görünümler  renkli  özelliği  taşımayan 

---

56 
 
 
“akromatik” renklerdir (Temizsoylu, 1987: 12). Bunlar, beyazdan başlayarak siyaha 
kadar giden farklı gri türleridir. Bunlara ‘nötr renkler’ de denmektedir.(Şekil 24) 
 
 
 
Şekil 24. Akromatik Renk Değerleri 
 
2.4.1.2. Kromatik  Renkler 
 
 Đkinci tür renklerse, kromatik renklerdir. Bunlar üç halde bulunurlar: 
            1.Ana renkler 
            2.Ara renkler 
            3.Grileşmiş renkler 
 
2.4.1.2.1.Ana Renkler 
 
 
 
                              
 
 
 
 
 
Şekil 25. Ana Renkler 
 
Ana renkler üç tanedir. Bunlar sarı, kırmızı ve mavidir. Bunlar en temel renk 
özleridir.  Bu  renkleri  diğer  renklerden  ayıran  özellik  başka  renklerin  karışması  ile 
elde edilemeyişleridir. Bütün diğer renkler, ana renkler olan kırmızı, mavi ve sarının 
birleşiminden oluşur (Çağlarca, 1998: 7). (Şekil 25) 
 
 

---

57 
 
 
           2.4.1.2.2. Ara Renkler          
                                                        
Ara renkler ise, ana renklerin ikili karışımlarıyla oluşan renklerdir. Bunlar ise 
yeşil, mor ve turuncudur.  Yeşil, sarı ve mavinin; mor, kırmızı ve mavinin; turuncu, 
sarı ve kırmızının karıştırılması ile elde edilir (Abacı, 2007:61) (Şekil 26) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şekil 26. Ara renkler 
 
 Genellikle  isimlendirilemeyen  renkler  de  vardır  ve  bunlara  üçüncü  tür 
renkler  denmektedir.  Ancak,  renksel  isimler  dışında,  çoğu  nesnel  benzetilmeye 
dayanan  ya  da  duygusal  anlamlı  türetilmiş  özel  isimler  taşırlar.  Bunlar  renk 
çemberinde ana renkler ile ara renkler arasında yer alırlar (Holtzschue, 2009:57). 
 
2.4.1.2.3.Grileşmiş Renkler ve Kahverengi 
 
Renkler  ailesinin  en  büyük  ve  sınırsız  sınıfıdır.  Renklilikleri  azaltılmış 
renklerdir.  Đki  ara  renk  veya  bir  ana  renk  ile  onun  tamamlayıcısı(zıt)  olan  rengin 
karıştırılmasıyla  ya  da  ana  renkler  ve  karışım  renklerine  siyah  ve  beyazın 
katılmasıyla grileşmiş renkler elde edilir (Abacı, 2007:62). (Şekil 27)  
Bu  renkler,  mümkün  olan  bütün  renk  tonlarının  derecelerini  içerirler.  Fakat 
karışımda  tek  bir  renk  özü  baskın  değildir.  Tamamlayıcı  eklenerek  bir  miktar 
soluklaştırılmış renk grileşmiş bir renk değil mat bir renktir. Mesela, içine bir miktar 
yeşil eklenerek soluklaştırılmış bir kırmızı halen kırmızıdır. 
 

---