Sura seyidova
Yüklə 5,09 Kb. Pdf görüntüsü
|
19 təsadüf etdikdə yada salmaq hansı həkimin imkanları daxilindədir? Bu mə’nada diapazon söhbətinə haqq qazandırmaq istəyirsən. (Sevimli diaqnozlar, sevimli dərmanlar – tibb elmini öyrənməyə ehtiyac qalırmı?) Bu, kiməsə inandırıcı görünməyə bilər. Lakin tibb kitablarında «belə bir xəstəliyin olduğundan bir çox həkimlər xəbərsizdir», «kifayət qədər geniş yayılsa da, nadir hallarda bu diaqnoz qoyulur» və ya «filan xəstəliyə, adətən, (başqa) diaqnoz qoyulur» kimi cümlələrə münasibətiniz necədir? Biz uzun bir zaman ərzində zərrə-zərrə toplanan, həyatda özünə möhkəm yer edən, beynimizə işləmiş hər bir şeyi götür-qoy etmədən qəbul etməyə adət etmişik. Onu qəbul etməyin mümkünlüyü ağlımıza belə gəlmir. Lakin bir düşünün : bircə dəfə diaqnozun səhv qoyulması bir insanın taleyini həll edir. Mən heç də həkimlərin səhvini nəzərdə tutmuram, ən’ənəvi təbabətin tətbiq etdiyi üsulla (simptomlara əsasən) diaqnoz qoymağın çətinliyindən danışıram. Qədim Şərq təbabətində sindrom anlayışına üstünlük verilir. Bir çox simptomlar bir sindromu təşkil edir, hər bir sindrom isə bir neçə xəstəlikdə təsadüf edilir. Sindrom aradan qaldırılır, nəticədə xəstəlik də müalicə edilmiş olur. Beləliklə, nozologiya xaosu asanlıqla nizamlanır. Qeyd edim ki, ən’ənəvi təbabətin doqmatiki olmadığım kimi, Çin təbabətini (və ya hər hansı başqa məktəbi, sistemi və s.) kor-koranə təbliğ (və təqlib) edən epiqonlardan da deyiləm. Mən yalnız sağlam həyat tərzinin və təbii müalicə üsullarının tərəfdarıyam. Əlbəttə, ən’ənəvi təbabətin gücsüzlüyünün bütün günahını farmakoterapiya ilə bağlı problemlərdə axtarmaq düzgün olmazdı. Əsas səbəb dolğun nəzəri fundamentin olmamasıdır. «Materialist təbabət» insanın energetik sahəsini – ruhu inkar edir və beləliklə, bir çox problemləri həll etməkdə, izahını tapmaqda aciz qalır. Ən böyük yanlışlıqlardan biri isə «tədqiqat obyekti» kimi insan yox, xəstəlik görülməsidir. Hər bir xəstəlik elə dərindən öyrənilir ki, öz «dosyesi» toplanmış olur. İnsanı sağaltmaq yolunun xəstəliklə 20 mübarizə aparmaqdan ibarət olduğu hesab edildiyi üçün xəstəlik, yalnız və yalnız xəstəlik öyrənilir. İnsan isə yaddan çıxır. Bu cür yanaşmanın nəticəsində insan ə’lahəzrət xəstəlik qarşısında çox aciz görünür. İnsanı sağalt, xəstəlik özü çıxıb gedəcəkdir. Sağlamlıq əldə etmək lazımdır, xəstəliklə «güləşmək» yox. Təbabətdə «xəstəlik» adı altında qəbul edilən şey, əslində «yoxdur». Orqanizmin sistem pozğunluqlarının, ümumi tarazlıq halının bu və ya digər şəkildə (yə’ni bu və ya digər xəstəlik kimi) büruzə verməsi var. Beləliklə, xəstəlik sadəcə olaraq, simptomlar kompleksidir. Ona görə də orqanizmin tarazlıq halının səbəblərini bilib, aradan qaldırmaqla xəstəlik (yə’ni bu səbəbin nəticəsi) də aradan qalxacaqdır. Patoloji fiziologiya III kursda tədris edilir. Əslində bu, tibb elminin əsası deməkdir, xəstə orqanizmində baş verən prosesləri öyrənir. «Patoloji fiziologiya» (Ado) dərsliyinin elə giriş hissəsində birinci cümləni oxuyarkən məndə təəccüb qarışıq anlaşılmazlıq yarandı: İnsanın həyatı sağlamlıq və xəstəlik dövrlərinə bölünür. Kitabı örtdüm və kollokvium məcburiyyətinə qədər bir daha oxuya bilmədim. Mən kitabı tənqid etmək fikrində deyiləm, bütövlükdə o, doğrudan da, dəyərli bir kitabdır və ən’ənəvi təbabət üçün əvəzsiz hesab edilə bilər. Lakin həmin cümlə nə dərəcədə elmidir? Belə çıxır ki, xəstəlik sağlamlıqla «bərabərhüquqludur», onun kimi təbii və labüddür. O vaxt mən bunları düşünmədim. Sadəcə, razılaşmadım – qətiyyən! Doğrudur, xəstəlik həmişə mövcud olmuşdur – bəşəriyyətin tarixində heç bir xəstəliyin mövcud olmadığı “qızıl əsr” olmamışdır. Yə’ni, xəstəlik heç də bə’zilərinin hesab etdiyi kimi sivilizasiyanın nəticəsi deyil və hətta ibtidai-icma quruluşu dövründə belə mövcud olmuşdur. Lakin söhbət xəstəliyin “qədimliyindən” yox, ona necə yanaşmadan gedir. Sonralar da oxuduqlarımda qəbul etmədiyim, razılaşmadığım və diqqətimi cəlb edən cəhətlər oldu. Məsələn, ftiziatriyada qeyd edilir ki, vərəm xəstəliyinin yaranması üçün vərəm çöpləri ilə yanaşı bə’zən amillərin olması da vacibdir. Bu amillərdən heç biri ayrı- 21 ayrılıqda xəstəlik törədə bilməz, elə birlikdə də – əgər vərəm çöpləri olmasa. Yəqin elə bu «üstünlüyünə» görə o, törədici hesab edilir. Lakin vərəm çöpləri də bu amillər olmasa, gücsüzdür. Belə olan halda, o, necə səbəb sayıla bilər? Bir də, mənə elə gəlirdi ki, bu şərtlər bütün xəstəliklərə aid edilə bilər. «Sən məni vərəm elədin» kəlməsinin də bu şərtlərdən biri baxımından yaranması haqqında müəllimin qeydi də diqqətimi cəlb etmişdi. Sən! Vərəm çöpləri yox, «sən». Başa düşmək və inanmaq mümkündür. Eyni zamanda, düşündürür: bəs vərəm çöpləri, SƏBƏB? Cərrahlıqdan mə’də xorasını öyrənən zaman xüsusi olaraq qeyd edilir ki, bu xəstəlik təkcə mə’dənin yox, bütün orqanizmin xəstəliyi hesab edilməlidir, ona görə ki, sinir sisteminin vəziyyəti ilə sıx bağlıdır. Məgər bütün xəstəliklər bütövlükdə orqanizmin xəstəliyi deyilmi? Ancaq nədənsə, bu, təkcə mə’də xorası üçün qeyd edilir. Mən bunu orqanizmin vahid sistem olması baxımından düşünməsəm də, hər hansı xəstəliyin müəyyən bir üzvün xəstəliyi hesab edilməsi mənim üçün ağlasığmaz görünürdü. O vaxt bu fikirlərim dolaşıq, bir qədər də mücərrəd şəkildə idi. Onları konkretləşdirmək, beynimdə yaranan sualların cavabını tapmaq isə hələ qabaqda idi. Mən bütün bunları alternativ təbabətlə, valeologiya ilə tanış olduqda öyrəndim. Başa düşdüm ki, əsas İNSANdır. Xəstəliyi yox, İnsanı öyrənmək lazımdır. İnsanın böyüklüyünü, xəstəliyin bu böyüklük qarşısında acizliyini dərk etmək lazımdır. Bu böyüklüyə çatmaq lazımdır. Tutaq ki, kamil, mükəmməl tibb elmimiz var. Bəs səhiyyə? Səhiyyə hansı vəziyyətdədir? Bir çox həkimlərin savadsızlığı, səhiyyənin yarıtmaz vəziyyətdə olması hamıya bəllidir. Həkimlərin xəstələrə qarşı laqeydliyi, xəstələrin xəstəlikdən çox çək-çevirdən, soyuqqanlılıqdan əzab-əziyyət çəkməsi də danılmazdır. Əslində, həkim – təbib müalicəyə təkcə öz biliyini yox, həm də ruhi-mə’nəvi gücünü sərf etməlidir. Elə buna görə də qədim Çin təbabəti həkimlərə gün ərzində yalnız 4-5 xəstə qəbul etməyi məsləhət Yüklə 5,09 Kb. Dostları ilə paylaş:
|