Söz varliğI
Yüklə 415,53 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Turkish Studies
Fuzûlî’nin Leylâ vü Mecnûn’unda… 225
Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/7 Fall 2009
Târihine düşdüler muvâfık Bir olmağ ile ol iki âşık 410/3023-3025 9
Son beyitte geçen âşık kelimesi ebcedle 471’e, iki âşık ise eserin yazılış tarihi olan H.942/M.1535’e tekabül eder. Ahmet Hamdi Tanpınar’ın kendine mahsus üslûbuyla ifade ettiği gibi bu konu; “...hayatı ve aşkı ciddi bir zaviyeden gösteren, bütün lezzetleri kendine kapamış görünen, yaşadığı tek haz, ıztırabın hazzı olan ve bu acıya atılış, onu özleme, onu hayatın tek gayesi, hatta sebeb-i vücûdu gibi görme” 10 temâyülü taşıyan Fuzûlî için, son derece çekicidir. Başlangıçta zoraki bir imtihan olarak gördüğü bu kalem faâliyeti, işleyiş esnasında. kendisiyle aynileşecektir. Leylâ ve Mecnûn'un edebiyatımızda kazandığı yer, büyük ölçüde bu duyuşun ürünüdür. Fuzûlî,”Dâstân-ı Leylâ vü Mecnûn” başlığını takiben kaleme aldığı üç rubâîden ikincisinde, eserini yazış sebebini şöyle izah eder:
18/ 3-4
Fuzûlî kendisi ile aynileşen bu konuyu dile getirip tamamlanmasına vesile olan kalemine teşekkürlerini dile getirirken, bir eski binayı, yeniden mamur etmekten mutludur. Bu iki ezel âşığı aracılığıyla vahdete giden yolu keşfeder. Bu sebeple eserin tarihine, bir olmak ve iki âşık sözleri nakşolunmuştur. Aşk, en çok işlenen beşerî temalardan olması hasebiyle, edebiyatın ve sanatın değişmez bir malzemesi olarak karşımıza çıkar. Her devrin ve duyuş tarzının, bu mücerred kavrama bakışı birbirinden farklıdır. Aşk, şiddetli sevgi anlamıyla, Klâsik Türk şiirinin ve Tasavvufî Türk edebiyatının belkemiğini teşkil eder. Klâsik edebiyatımızda aşk, basit ve çekici bir arzudan, hastalık derecesine varan alışkanlık ve tutkular kadar çeşitli boyutlarda işlenmiştir. Bu aşk ilk bakışta bir cinsellik izlenimi uyandırmakla birlikte, platonik bir zevk ve bağlılık olma düşüncesi daha kuvvetlidir. Kaynağını; “Aşık
9 Not:Buradan itibaren verilen örnekler için bk.Fuzûlî, Leylâ vü Mecnûn, hzl. Doç..Dr.Hüseyin Ayan, Dergâh Yay., İstanbul 1981, 411s. İlk rakam sayfa numarasını, kesme işaretinden sonraki rakamlar ise beyit numarasını göstermektedir.
10 Ahmed Hamdi Tanpınar, Edebiyat Üzerine Makaleler, Dergâh Yay., İstanbul 1977, s.150.
226 Pervin ÇAPAN
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/7 Fall 2009
olup da aşkını gizlemekle beraber iffetini muhafaza ederek ölen şehittir.”, hadîsinden alır. Aşk, âşık ile maşuk arasında, daha çok aşığı ilgilendiren bir durumdur. Seven için aşk sonsuzdur. Âşığın gönlünde tecelli eden bu duygu onu ölüme kadar götürür. 11
Tasavvufî mânâda ise aşkın özünü; “Ben gizli bir hazine idim. Bilinmeyi istedim(sevdim) ve âlemi yarattım.” meâlindeki Hadîs-i Kudsî teşkil eder. İnsanın yaratılışındaki güzellik ve varlığın temelinde de aşk olduğu görülmektedir. Allah insanı kendisine ayna olsun diye yaratmıştır. 12 Nefse galebe için de, yegâne vasıta aşktır. Tecellîye vesile olan aşk, varlığı Tanrı’ya kavuşturur. Bu anlamda hakîkî aşk, insan ruhunun, rûh-ı mutlak olan Tanrı’ya karşı iştiyakıdır. 13
Mutasavvıf Muhyiddin İbn Arabî, aşkı kendi içinde üç grupta mütâlaa etmektedir. Bunlar: Tabiî, ruhânî ve ilâhî aşktır. Tabiî aşk, bütün arzularını tatmin etme yolunu araştıranların sevgisidir. Ruhânî aşk, sevenin sevgilisini razı ve hoşnut etmeye çalıştığı sevgidir. Sevende sevgilisine karşıt olabilecek hiç bir şey kalmaz, bütünüyle sevgilisinin iradesine bağlı kalır. İlâhî aşk ise, Tanrı’nın bize duyduğu sevgidir. Ayrıca bizim Tanrı’ya duyduğumuz sevgi de bu tarz telâkki edilir. 14 İbn Arabî dışındaki mutasavvıflar ise aşkın iki çeşidinden söz ederler. Bunlar: Beşerî(Mecâzî) aşk ve tasavvufî(İlâhî) aşk’tır. Mecâzî aşk, insanı hakikî aşka ulaştıran bir duraktır. Ancak hakîkî aşk için mecâzî aşk şart değildir. O İlâhî aşka ulaşmak için bir vasıta olabilir. 15 Çift kahramanlı şark hikâyelerinde, vak’anın, yukarıda kısaca gözden geçirilen boyutlarıyla, aşk etrafında örüldüğü görülmektedir. Fuzûlî’nin eserini yazış gayesinden başlayarak, sonunda yaptığı değerlendirmelere kadar, her mısraında aşk vardır. Dîvânı’nda ve diğer bütün eserlerinde, iki cihetiyle beraber ele alınan aşktan söz etmek mümkündür. O’nun edebî şahsiyetini ören en önemli husus, şiirlerinden, ilki çok açık, ikincisi daima derinlerde olan bir başka anlam çıkarılabilmesidir. Bu itibarla değerlendirildiğinde, Fuzûlî’nin şiirinin, tam anlamıyla, aşkı açıklamağa hizmet ettiği görülür. Beşerî aşkı anlatırken bile, onun arkasında, aslolanın, yani hakîkî aşkın
11 İskerder Pala, Ansiklopedik Dîvan ŞiiriSözlüğü, C.1, Akçağ Yay., Ankara 1990, s.52. 12 İskender Pala, a.g.e., s.51. 13 Agâh Sırrı Levend, Divan Edebiyatı, Kelimeler ve Remizler, Mazmunlar ve Mefhumlar, Enderun Kitabevi, İstanbul 1980, s.24. 14 İbn Arabî, İlâhî Aşk, çev. Mahmut Kanık, İnsan Yay., İstanbul 1988, s.43. 15 İskender Pala, a.g.e.,s.51. Yüklə 415,53 Kb. Dostları ilə paylaş:
|