Söz köNLÜMÜ QƏLƏm etdi (publiSİSTİk düŞÜNCƏLƏR)

30
işıqlandırılması  ön  planda  diqqəti  çəkirdi.  Zəngin  ədəbiyyat  mətbəxli 
“Kredo” həm həyat yoldaşımın, həm də mənim nəzərimizi özünə cəlb etdi. 
Mən sizə tanışlıq üçün kitablarımı hədiyyə etdim. Artıq kitablara təqdimat 
keçirmək  məsələsi  arxa  plana  keçdi.  Siz  bizə  telefon  açdız,  mənim 
kitablarımdan  xoş  sözlər  dediz  və  bu  kitablar  barədə  yazmaq  istəyinizi 
mənə  bildirdiz.  Bilirsiz,  mənim  üçün  həmin  gün  xoşbəxt  günlərimdən 
biri idi! Çünki bundan yaxşı təqdimat ola bilməzdi. Əslində kitablarıma 
təqdimat  keçirməyə  həmişə  utanmışam.  Yaşlı  yazarlarımızı  gözümün 
önünə gətirib fikirləşmişəm ki, mənim təqdimat keçirməyim hələ tezdir. 53 
yaşım var, günü bu gün də təqdimat keçirməyə çəkinirəm. Bu illər ərzində 
mənim 400, 560, 740 səhifəlik kitablarım çıxmışdı. Və bu kitabları əsasən 
kitabxanalara, Elmlər Akademiyasına ərməğan etmişdim və heç kəsdən də 
belə təklif almamışdım. Düzdür, müxtəlif vaxtlarda AEA-nın müxbir üzvü 
Azad Nəbiyev, alim xanımımız Almaz Ülvi və gözəl insan, şair xanımımız 
Şövkət İmami çapdan çıxmış kitablarıma ön sözlər yazıblar, Şövkət xanım 
istisna olmaqla mən bu insanları şəxsən tanımamışam. Hər birinə öz salam və 
ehtiramımı yetirirəm. 
Əli Rza müəllim, mən sizin qələminizin rübabından qaynaqlanan ki-
tablarınızla tanış oldum. Sizin “Həsrət körpüsü” şeirlər kitabınız, şəhidlik 
zirvəsinə  qovuşmuş  nakam  əsgərimiz  Fuadın  həyat  və  yaradıcılığından 
bəhs edən “Arzulara dəyən güllə”, “Başdaşımın yazıları”, bu yaxınlarda 
çapdan çıxmış “Meyar” və adlarını sadalamadığım digər publisistik kitab-
larınız  zəngin  yaradıcılığınızdan  xəbər  verir.  Siz  “Meyar”  kitabınızda 
neçə-neçə  insanların  həyat  və  yaradıcılığı  ilə  ülfət  qurub  onların  könül 
dünyasından qaynaqlanan əsərlərinə ədəbi səyahət etmisiz. Bu səyahətdən 
aldığınız təəssüratsa zəngin söz xəzinəsilə doludur.
Siz  2008-ci  il  aprel  ayının  5-dən  “Adı  Şadiman  olanın…”  publisist 
əsərinizi yazmağa başladınız. Mən bu yazıyla əlaqədar hər həftə “Kredo” 
qəzetinə baş çəkməli oldum. Hər dəfə sizin kompüterin qabağında daya-
nıb sinədən, müxtəlif söz adamlarının haqqında dediyiniz yazıları əyani 
şəkildə eşitmək və görmək şərəfinə nail oldum. Duydum ki, sizin iç dünya-
nızda bir vulkan var, bu söz vulkanıdır, aramsız şəkildə püskürür. Sizin 
“Adı  Şadiman  olanın…”  yazınız  artıq  256  səhifəlik  kitab  şəkilində  bu 
yaxınlarda işıq üzü gördü. Bu on ay ərzində yazıyla bağlı bizim maraqlı 
mülahizələrimiz, deyişmələrimiz olub. Bu yazıda etiraf edirəm ki, mənim 
razı qalmadığım məqamlarla da üz-üzə gəlmisiniz. Lakin təmkininiz, dözü-

---

31
münüz  və  mənim  yaradıcılığıma  verdiyiniz  qiymət  hissi  sizi  bu  yoldan 
sapındırmadı, siz axıra qədər bu publisistik əsərin kitab şəklində işıq üzü 
görməsinə nail olduz. Bu sizin ədəbiyyat aləmində çəkdiyiniz cəfalardan 
xəbər verir. Sizi maraqlandırmır yazarın titulları var, ya yox? Sizi həqiqi 
sənət və onun keşməkeşli taleyi maraqlandırır. Bu keşməkeşli taleyə işıq 
tutur sizin qələminiz. Allah sizin təbinizdən doğan sözünüzü və özünüzü 
nəzər diqqətində saxlasın. Amin!
Bayaq qeyd etdim ki, mənim “Adı Şadiman olanın…” əsərinizlə bağ-
lı razı qalmadığım məqamlar olub. Bir narazılığım şerə hərdənbir əl gəz-
dirməyinizdir. Mənə elə gəlir ki, hansı şerə əl gəzdirilirsə, o şeir cərrahiyyə 
əməliyyatına  tuş  gəlmiş  xəstəyə  bənzəyir.  Axı  gəlin  etiraf  edək,  bəzən 
həkimlərin səhvi ucbatından səhvən də əməliyyat aparılır. Məhz mən şerə 
edilən düzəlişi xəstəyə edilən səhv cərrahiyyə əməliyyatına bənzədirəm. 
Fikrimcə, heç bir bədii yazıya düzəliş etmək düzgün deyil. O həm yazarın 
ruhunu qırır, həm də həmin yazını şikəst edir.  
Şeir  ayrı-ayrı  təblərdən  süzülüb  gəlir,  hər  müəllifin  ruhuna,  ağlına, 
ürəyinə köklənir. Məsələn,
Mənim “Tağayım” poemasında bəndlərin birində belədir:
Onda bildim dünya fani, Tağayım,
Hər can üstə ömür ani, Tağayım.
Siz isə axırıncı misrada dəyişiklik edib:
 
Hər an üstə ömür ani, Tağayım. 
kimi yazmısız.
 
Fikrimcə, can dediyimiz yoxdursa, onda nə bədən, nə ömür, nə də an 
var. Siz isə burada canı anla əvəz edib ömrü anla bağlayırsız. Bir misrada 
iki dəfə an sözü işlədirsiz, bu həm də eyni sözün bir misrada iki dəfə təkrarı 
deməkdir. Və yaxud 
 
Gün çıxanda adamların hay-hoyu, misrasını 
Gün çıxanda adamların öz hoyu misrasıyla əvəz etmisiz. 
Mənə elə gəlir ki, adamların öz hoyu yox, elə hay-hoyu ola bilər. Və 
yaxud  “Əski Azərbaycanın  iyirmi  səkkiz  mayısan”  şerində  əski  sözünü 

---

32
qədim  sözü  ilə  əvəz  edirsiz.  Bütün  bu  xırda  iradlarımı  çıxmaq  şərtiylə 
haqqımda  yazdığınız  “Adı  Şadiman  olanın…”  kitabına  görə  sizə  dərin 
minnətdarlığımı  bildirirəm,  çünki  siz  yazdığınız  bu  kitabı  səbirlə,  xey-
irxah ədəbi baxışlara və ulu sözə sığınıb ilk əvvəl qəzetin səhifələrində 
çapına qərar verdiniz və araya-ərsəyə gətirdiniz. On ay ərzində bəlkə də 
bədxah nəzərlər və sözlər sizi məngənə təki sıxdı, bəlkə də siz kimlərinsə 
“Şadiman kimdir?” eyhamlarına dözdüz, bu dözümü ürəyinizdə ağrı etdiz, 
amma üzə vurmadız. Sizin bu dözümünüzü alqışlayıram. Mən bu publi-
sist  əsəriniz  getdiyi  müddətdə  sizə  ünvanladığı  yazıda  mənim  də  adımı 
çəkmiş,  qələminə,  sözünə  hörmət  bəslədiyim  filologiya  elmlər  doktoru, 
professor Qəzənfər Paşayevə, açıq məktubla yaradıcılığım barədə öz rəyini 
bildirmiş tədqiqatçı alim-şair Nizami Tağısoya, yazıçı xanımımız Salatın 
Əhmədliyə,  şair  xanımımız  Nəcibə  İlkinə,  tədqiqatçı  alimimiz  Şakir 
Albalıyevə, “Respublika” qəzetinin baş redaktorunun müavini alim-publi-
sist xanımımız Nərgiz Rüstəmliyə öz təşəkkürlərimi və minnətdarlıqlarımı 
yetirirəm. 
Bu yazının əleyhinə hansısa bir sözü, bir hissi ağlından keçirib dilinə 
gətirənlərə demək istəyirəm ki, əziz söz adamları, uca Tanrı bizim hər bir-
imizin əqlini və sözünü xeyrə calasın! Əli Rza müəllim, ədəbiyyatı can-
dildən sevənlərə diləyim budur ki, bir-birinə can deyib can eşitsinlər, nəyi 
bacarırlarsa  onu  bir-birindən  əsirgəməsinlər.  Hörmətli  şairimiz  Ramiz 
Rövşənin təbirincə desək, “ədəbiyyatda hər kəs öz binasını yapır”. Necə 
yapmağı  isə  fərdin  ağlından,  Allahın  ona  bağışladığı  təbdən,  özünün 
sözə verdiyi ruhdan aslıdır. Ruh sözlə birgə qalırsa, o söz özünə yaşam 
tapır, yox əgər söz ruhu tapmırsa, o bir anın içində doğulur və ölür. Ruh 
da ayrı sözün sorağına çıxır, çünki yazımın əvvəlində qeyd etdiyim kimi 
sözün də canı var. Kimlərinsə sözləri, kimlərinsə özləri bu dünyaya yük-
dür.  Bəşər  övladı  bərqərar  olandan  kimlərsə  bu  dünyanı  söz  tutumu  ilə 
öz  çiyinlərində  gəzdirirlər.  Kimlərsə  öz  çiyinlərini  sözə  sütun  ediblər, 
söz binasının çökməməsi üçün… Söz – əqli-zəkanın, hissin dillə ifasıdır. 
Söz  –  haqqın  bəndəyə  vəfasıdır.  Söz  – Allahın  varlıq  qitəsidir.  Söz  ruh 
dəryasının qəvvasıdır. Onu xeyrə aşiq edənlər Tanrıya, şərə aşiq edənlər 
İblisə bağlıdırlar. Ona görə alimin mürəkkəbini şəhid qanıyla bərabər tu-
tan  müqəddəs  Quranımız  sözün,  sözə  tapınan  alimin,  şairin,  yazıçının, 
ümumiyyətlə, mənəviyyat adamının mərtəbəsindən xəbər verir, ancaq bu 
mərtəbə şeytanın vəsvəsəsindən uzaq olarsa…

---