Sorumlu: Dç. Dr. Edip ÖRÜCÜ
Yüklə 197,05 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ATMOSFER
2.2a. ŞEKİL 1 Görüldüğü gibi model, ”insana” ve “işe” yönelimin yüksek-düşük olduğu kutupları kesiştirmektedir.Bu kesişmelerde, temel ve kuramsal olan dört liderlik biçimi doğmaktadır; A,B,C,D
Lider ne işe,ne de insana yöneliktir. “Ne,nasıl,kimin tarafından yapılıyor ? “ ilgi alanına girmediği gibi,insanlar ne diyor,hissediyor,istiyor gibi konularda umrunda değildir.”Etliye sütlüye dokunmayan” bir liderlik biçimidir.
Ohio Araştırmacılarında, sağduyunun da söylediği gibi,bu dört liderlik davranış biçimi arasında B liderliğinin diğerlerine kıyasla daha yüksek iş üretimi ve tatmin saylayacağı varsayımı yapılmıştır.Bu varsayım yıllar boyu irdelenmiştir.Ancak, araştırmaların bir bölümü B liderliğinin olumlu sonuçlar doğurduğunu ortaya koymakla beraber, bir başka grup araştırma,bu liderliğin sanıldığı gibi arzu edilen düzeyde iş ve insan uyumu sağlamadığını göstermiştir. Kısacası;bulgular, karışık bir tablo sergilemiştir.(1) ___________________ _
Lider davranışları ile ilgili olarak yapılan ikinci araştırma ise Michigan Üniver- sitesindeki bilim adamları tarafından yapılmıştır.Bu ünüversitenin Sosyal Araştırmalar Enstitüsünün iki bilim adamı Tannenbaum ve Schmidt liderlik davranışını lider ve üyeler arasındaki yetki ilişkileri bakımından incelemiş- lerdir. Lider davranışı özet olarak aşağıdaki biçimde özetlenebilir.
Yetkinin liderde bulunduğu alan Yetkinin astlarda bulunduğu alan
Yönetici Yönetici karar Yönetici Yönetici Yönetici Yönetici Yönetici kararını verir verir ve astlara fikirlerini geçici bir sorunu konunun sorunun ve uygular. benimsetmeye açıklar. Karar verir. bildirir sınırlarını sınırlarını çalışır. Astlarına astlarına astlarının belirler ve belirler bu soru değiştirme önerilerini kurulun çerçeve içinde sorma hakkı tanır. alır ve öneriler astlarına alanları imkanı kararını verir. geliştirme ve ile ilgili verir ve karar istedikleri kararı bunları vermesine alıp uygulama cevaplar. imkan tanır izni tanır. 2.2.b. ŞEKİL 2 Lider – İzleyiciler Yetki İlişkileri Yetkiyi kullanma konusunda astları ile geliştirmiş olduğu davranış türü Liderin başarısını belirleyen bir diğer etmen olmaktadır.Bu davranışı belirleyen faktörler, liderin yönlim felsefesi,astların kişiliği ve alanlarında uzman olmaları, yönetimin icra edildiği ortam koşullarıdır.Ortam koşullarının çok değişken ve yöneticinin derhal karar almasını gerektiren komite çalışmasının gerektirdiği zaman kayıplarına izin vermeyecek türde olması yetkinin daha çok liderde toplanmasına (otoriter yönetim) neden olmaktadır.(1) Ayrıca bahsettiğimiz liderlik modellerinde başlıkları farklıda olsa,bu modellerin Ohio araştırmasındakilere oldukça benzer boyutlar ürettikleri dikkati çekmektedir.Yine buna örnek olarak demin konusu geçen Michigan Üniversitesinden bir başka araştırma grubundan Rensis LİKERT’in(2) geliş- tirmiş olduğu ve “SİSTEM 4” olarak adlandırdığı modelde iş-odaklı ve çalışan-odaklı olmak üzere iki boyut birbiriyle çalıştırılarak dört liderlik biçimi üretir. Burada da,bir uçta yer alan iş-odaklılığı yüksek ve çalışan-odaklılığı düşük lider ,çalışanlarına güven duymayan, işi onlarla konuşup tartışmayan, çalışanın fikri- ni çok seyrek alan,işlerin nasıl yapılması gerektiğini, çalışanlara rağmen saptayan ve uyulmasında direten davranış biçimleriyle tanımlanır. (SİSTEM 1) Öbür yandan, çalışan-odaklılığı yüksek ve iş-odaklılığı düşük olan SİSTEM 4 liderliği ise,çalışana bütünüyle güven duyma yapılacak her işi çalı- şanla paylaşıp konuşma, iş akışıyla ilgili sürecin yapısını çalışanla saptama gibi davranış biçimleriyle tanımlanır.(2) (Bu konu ayrıntılı olarak Likert’in Dört Sistem yaklaşımında ele alınacaktır.)
Teksas Üniversitesinin araştırmalarını yapan Blake ve Moutan isimli iki bilim adamı Ohio Üniversitesinin hocalarının ortaya attığı görüşlere yakın bir görüş ortaya koymuşlardır, bu görüş yönetim biçimleri (Monogerial Grid) olarak tercüme edilebilir.Burada aşağıda verilen şekile göre 5 dtürde liderlik biçimi ortaya çıkmaktadır.
ne de insana dönüktür, sıradan b işin gerektirdiği girişimi, planla- mayı, örgütlenmeyi yapmakta ve ne de grubu oluşturan insanların arzu ve ihtiyaçlarnı dikkate almak- tadır.
Liderin iş koşullarını iyi planlayıp düzenleyerek etkin şekilde çalış- makta ancak üyelerin arzu ve ihtiyaçları ile düşük ölçüde ilgilenilmektedir. 2.2.c. ŞEKİL 3 Yönetim Biçimleri Yaklaşımı 19 liderlik tarzı; üyelerin arzu ve ihtiyaçlarını azami ölçüde dikkate almakta rahat ve arkadaşça bir hava yaratmakta, ancak işle ilgili girişim, planlama ve organizasyon zayıf düzeyde bulunmaktadır.
Bowers ve Seashare’in liderlik davranışında “dört faktör teorisine” göre etkili liderliği belirleyen etmenler olarak şu hususlar ortaya atılmıştır.Bunlar; 1.DESTEK; liderin davranışları üyelere önem verildiğinin ve faaliyetlerine destek olunduğu duygusunun hissettirilmesine ilişkindir.Böylece lider üyelere uyum sağlayacak ve onlara değer verdiğinden lider-üye arasındaki dostluk ve dayanışma artacaktır. 2.KARŞILIKLI ETKİLEŞİMLİ KOLAYLAŞTIRMA; üyeler arsında sıcak ve samimi duygular geliştirme, böylece üyeler arasındaki duygusal yakınlaşma ve güveni arttırıcı bir hava yaratılarak gerilim azaltılacak verim arttırılacak- tır.(1)
(1) Örgütsel Davranış ve yönetim psikolojisi Prof.Dr.Erol EVREN Geniş 5. Baskı İstanbul ’98 sf:349-350 3.AMACI BELİRLEME VE GELİŞTİRME; lider astlarına organizasyonun amacını benimsetecek ve bu amaca dönük faaliyetlerin pekiştirilmesine yardımcı olacaktır.Böylece lider yönlendirici ve kontrol edici bir fonksiyon yürütecektir. 4.İŞİ KOLAYLAŞTIRMA;lider burada grup üyelerinin amaçlarına ulaşmaları için onların çalışmalarını planlamakta, çabaları arasında koordizasyon sağlamakta, sıkıntılı olanlarında sorunlarını öğrenmekte ve yardımcı olmaktadır.(1) 2.2.d. Liderlik usluba göre değişebilir; Davranışçı modellerin en belirgin özelliklerinden birisi, liderlik biçiminin ortamlar ve karşı karşıya kalınan sorunların farklılıklarını gözetmemesidir. Yani, insana ve işe yönelimi yüksek bir liderlik biçiminin her türlü koşul altında geçerli olacağı varsayılmaktadır.Bazı durumlar vardır ki;liderin çalışanı anla-masını, onu dinlemesini veya demokratik yaklaşımları kaldıramazlar.Örneğin, radikal ekonomik tedbirlerin alındığı bir durumda mali kriz içine girmiş bir şirkette acil kararların alınması için demokratik davranış biçimlerini benim- semiş bir liderlik, hızlı kararların alınması gerekeceği için uygun düşmeyecektir. Böyle bir durumda hızlı ve yukarıdan inme kararlar verebilmeyi içeren otok- ratik bir davranış biçimi belki daha uygun olabilecektir.(2) Şurası bir gerçektir ki;lider değişen ortama uygun özellikler taşımalıdır, mümkünse kendini ve kişisel özelliklerini değişen ortam koşullarına uygun hale getirebilmelidir.Aşağıdaki şekilde liderlik davranışının ortam ve koşullardan etkilenmesi görülmektedir.
L altyapısı itibariyle oldukça otoriteryen davranış biçimlerine sahiptir.Kültürel öğretiler doğrultusunda soru sormamayı, görüş bildirmemeyi, verileni yapmayı kültürel“doğrular“olarak benimsemiştir. Şimdi,örneğin Lake ve Marton’un “Yönetimsel Hatlar”modeli seminerin- den yeni çıkmış,bu seminerde insana ve işe ilginin en verimli liderlik biçimi olduğunu öğrenenen taze bir lider, 2.2.f. ŞEKİL 4 Ortam Koşulları lie Liderlilk öğrendiklerini böyle bir grupla yaşama Davranışının İlişkileri geçirmeye çalışacaktır.Katılım davranı- şının yerleşmediği böylesi bir grupta, çalışanların karar sürecine katmaya çalış- manın, bırakın işe yaramayı, ters etkiler bile doğurması mümkündür.Otoriter- yen davranış biçimini benimsemiş birisi, bir işin nasıl yapılacağı ile ilgili “otori- tenin” fikir ______________
2.3. LİDERİN DURMSALLIK YAKLAŞIMLARI Durumsal kuramlardan ikisi üzerinde durulacaktır.Bunlardan birincisi; Fred Fiedler’in(1) “Duruma Bağımlı Liderlik” kuramıdır.Fiedler, davranışçı kuramların bazı isabetli boyutlarını yakalamış olmakla birikte,liderliğin durumlara bağlı olarak değişebileceği sorusunu yanıtsız bıraktığı tezinden hareket etmiştir.O da, davranışçı kuramların saptamış olduğu boyutlara benzer iki liderlik davranış biçimi tanımlamıştır.Bunlar;
Ancak Fiedler, bu iki liderlik biçimlerinin,liderliğin yapıldığı ortama göre değişebileceği görüşünü eklemiştir.Fiedler’e göre, her bir durum üç temel boyutta değerlendirilmelidir. -İşin Yapısı- : Eldeki işin ne ölçüde net tanımlara, kurallara ve akış sürecine sahip olduğuyla ilgilidir.Bubir yerde, belirli iş tanımları konusunda çalışanların ne ölçüde aynı veya farklı şeyler anladığı demektir.Bu anlamda, ne kadar belirsizlik varsa, iş o kadar yapısız, ne kadar belirginlik varsa o kadar yapılı demektir.
müdahalede bulunma yetkisine –olumlu yada olumsuz- ne ölçüde sahip olup olmadığıyla ilgilidir.Yani yöneticilik yapan kişi,performansların iş-bağlantılı olup olmaması duurmlarında çalışana somut geri bildirim uygulama olanaklarına sahipse (uyarma,işe son verme,terfi,prim vb.) kontrol gücünün yüksek olduğu düşünülebilir.
kişilere ne ölçüde kabullendiği ile ilgilidir.Liderin çalışma arkadaşlarınca olumlu değerlendirildiği,ondan gelen isteklere sıcak bakıldığı ve çalışma arkadaşları tarafından insan olarak da takdir edildiği durumları lider-çalışan ilişkisindeki atmosferin iyi olduğuna işaret eder. Fiedler ve arkadaşları,yaptıkları araştırmalarla kendi modelleri içinde tanımlamış oldukları işe güdülü ve insana güdülü liderlik biçimlerinin,yeni bir boyut olarak tanımlamış oldukları çevrenin alt tanımları olan iş yapısı,kontrol gücü ve ilişkisi atmosferi ile kesişimlere göre seçilmesi gerektiği tezini destek- lemeye çalıştılar.Araştırma bulguları sonunda varılan model aşağıdaki gibi olmuştur;(1)
Fiedler’in İlişki Atmosferi,İşin Yapısı ve Kontrol Gücü Değişkenlerinin kesişimlerine dayalı olarak önerdiği Liderlik Biçimi
Yüklə 197,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|
ir üyeden farksızdır.Çünkü ne
2.2.e. Liderin Grubu bir çevre unsurudur;
iderin birlikte çalıştığı grup,kültürel