Sona Vəliyeva İŞIĞa gedən yol roman Bakı – 2016
Yüklə 3,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
53 şeyin lazımi qaydada başa çatdığını görüncə, çıxışını indicə başa vurmuş Mirzə Fətəliyə üzünü tutaraq, oturduğu yerdən zarafatla: – Deyəsən, özünə söz vermisən, heç birimizə danışmağa imkan verməyəsən. Amma bu olmadı. Ev sahibi olanda nə olar. Necə deyərlər, dostlar bizim şərikli dostlarımızdır. Mirzə Fətəlinin dəvətliləri arasında Abdulla ağa Bakıxanov adlı birisi İsmayıl bəyə olan heyranlığını gizlədə bilmədi. Fərəc bəydən sonra söz alaraq sıxış etdi. Abdulla ağa İsmayıl bəyin nüfuzu və şücaəti haqqında çox eşitmişdi və canişinliyin hərbi toplantılarında hər zaman onun fikrinə, məsləhətinə rus zabit lə- rinin ehtiramla qulaq asmaları, bu dəyərli azərbaycanlıya xüsusi hörmət bəsləmələrindən xəbəri vardı. İsmayıl bəy Abdulla bəy- dən 15-16 yaş böyük olardı. Getdiyi yerlərdə zor tətbiq etmədən üsyanların yatırılmasına nail olan, Kubandan qayıtdıqdan sonra, qısa müddətdə azərbaycanlılardan könüllü süvari dəstə yaratması bəy nüfuzunun və müdrikliyinin nişanəsi olaraq bütün həmkarları arasında olduğu kimi, Abdulla bəyin də ona heyranlığını artırmışdı. O, üzünü Mirzə Fətəliyə tutaraq dedi: – Bu məclisdə bizi bir-birimizlə görüşdürdüyünə görə hör- mətli Fətəli bəyə sonsuz təşəkkürlərimi bildirirəm. Məncə, təkcə buradakı gənclər üçün deyil, bu məclisdə qazandığımız hikmət və fəzilətlər, təəssüratlar bizim hər birimiz üçün gərəkli olacaq. Əziz İsmayıl bəy, sizin hərbi sahədəki şücaətləriniz üsuli-idarəni məmnun etdiyi kimi, kəndlilərin də mənafeyini əks etdirir. Si- zin müştərək komissiyalarda kəndlilərin mənafeyi ilə bağlı gör- düyünüz işlər – ipəkçiliyin inkişafı, emalatxanaların yaradıl ma sı, kəndlilərin mənafeyini müdafiə edən islahatlar, torpaq mə sələ- lə rində xalqın yanında olmanız bütün xalqları, o cümlədən, xal- qımızı sevindirir. Qardaşım Abbasqulu ağa sizin fəaliyyətinizi yüksək dəyərləndirərdi. Burada bizim gələcəyimiz olan azər bay- canlı tələbələr iştirak etdiyi üçün mən sizin fəaliyyətinizi onlara örnək göstərirəm. Məclisdə tələbələr arasında oturan Həsən sanki sehrlən mişdi. Adlarını eşitdikləri, amma heç vaxt üzünü görmədiyi bu adlı-sanlı adamların hər biri onun üçün canlı tarix idi. Fətəli bəy məclisdə 54 gənc tələbələrin sıxıldığını görüb Həsənə tərəf döndü: – Həsən, oğlum, sən deyirdin, çoxlu şeir bilirsən, bəlkə, bir- iki bənd söyləyəsən? Həsən ədəb-ərkanla ayağa qalxaraq, əvvəlcə məclisdəki bö- yük lərə təzim etdi, sonra Mirzə Fətəlinin Puşkinə yazdığı “Puş- kinin ölümünə Şərq poeması”ndan bir parçanı əzbər söylədi. Şeiri bitirəndən sonra o, məclisə dəvət edildiyi üçün Mirzə Fətəliyə təşəkkür edərək, özünü çox xoşbəxt hiss etdiyini və belə məclis- lərdən azərbaycanlı gənclərin gərəyincə yararlanacağına əmin olduğunu söylədi. Həsənin söylədiyi şeirdən sonra Puşkinin yaradıcılığı ətra fın- da söhbətlər qızışdı. O gecə Həsənin təhsil planları ilə ma raq lanan Abdulla bəy və Fətəli bəy ona məsləhətlərini də verdilər: – Kim bilir, bəlkə, sən gələcəkdə elə yeniliklərlə bizi hey- rət ləndirəcəksən ki, biz səninlə birgə çalışmağımızdan qürur duyacağıq. Fətəli bəy uzaqgörən və müdrik bir insan idi. Ona görə də bildirdi: – Mən böyük əminliklə onu deyə bilərəm, Həsən hansı sahəyə meyl göstərsə, orada ciddi uğurlar qazanacaq. Bir də gör o, kimin qohumudur, – deyib zarafatla Fərəc bəyə sarı döndü. Fərəc bəy gülə-gülə Həsənin babası Rəhim bəyin Mirzə Xosrovla bağlı məşhur bir hadisəni həmsöhbətlərinə danışdı: – Həsənin babası, atası çox maarifpərvər insanlar idi. Atası Şamaxı məktəblərinə xeyriyyəçiliyi ilə Zərdabda, Göyçay qəza- sında, Şamaxıda hamının hörmətini qazanmışdı. Babası Göyçay qəzasındakı bəylərdən həm də cəsarətinə görə fərqlənərdi. Bir gün İran şahı Mirzə Xosrov Qarabağ tərəfdən keçərək Peterburqa gedirmiş. Bəylər yol kənarında düzülərək onunla yolüstü görüşür- müşlər. Rəhim bəy Mirzə Xosrovu görəndə yanındakı bəydən soruşur: Şah dediyimiz budurmu? O, yanındakına söyləyir: Qadın kimi bəzənib-düzənib at üstə əyləşən bu adama demək lazımdır ki, bəzək-düzəyə sərf etdiyi vaxtı əyalətləri gəzməyə, insanların içində dolaşmağa, onların yaşayışı-güzəranı ilə tanış olmağa ayırsa, daha yaxşı olar. Yanındakı adam bu sözlərdən özünü saxlaya bilməyib 55 güləndə Mirzə Xosrov söhbətin nədən getdiyini soruşur. Rəhim bəy deyir: – Mən sizin haqqınızda danışırdım. Deyirdim, şah həzrətləri görkəmdən çox gözəldir, görən bunun qəhrəmanlığı necədir? Şah cavabdan ilk baxışda gülümsəsə də, deyirlər, ümumən çox pərt olub. Rəhim bəy belə cəsarətli, heç nədən çəkinməyən bir bəy olub. Həsənsə, düşünürəm ki, istər ata tərəfin, istərsə də ana tərəfin ən yüksək keyfiyyətllərini özündə birləşdirir. Məclisdəki şeir, sənət, elm, təhsil, milli inkişafla bağlı fikir mübadilələri və mübahisələr Həsənə yuxu kimi gəlirdi. Mirzə Hüseyn Qayıbov tədbir boyu yanındakı bükülü kağız dəstini nədənsə ehtiyatla qoruyurdu. Fərəc bəy onun nəyisə qoruduğunu duyanda soruşdu: – Mirzə, soruşmaq ayıb olmasın, o nədir elə bütün məclis boyu möhkəm qoruyursan? Fətəli bəyə gətirdiyin paydırsa, təqdim elə, biz də görək, yoxsa… – Yox, Fərəc bəy, bunu mənə bağışlayıblar. Bura gələrkən irəvanlı rəssam Mirzə Qədim İrəvaniylə görüşdüm. O, Tiflisə az-az gəlir. Əslində, onu da bura gətirməyə çalışdım. Amma söylədi ki, dəvətsiz ayıb olar. Əlimdəki mənə bağışladığı möhtəşəm “Dərviş” əsəridir. Bir azdan bu əsər məclisdə əlbəəl dolandı. Mirzə Hüseyn bəy İrəvaninin yaradıcılığından, şüşə, güzgü üzərində məharətlə əsərlər yaratmağından, onun “Şah Tələt”, “Fətəli şah”, “Suvari” əsərlərindən ürək dolusu danışdı. – Çox heyif, Mirzə, – Fətəli dilləndi, – biz Mirzə Qədimi bu- rada görməkdən çox şad olardıq. Məclis sona yaxınlaşırdı. Həsən qapının yanında dayanıb böyüklərin çıxmasını gözləyirdi. Hamı bir-birilə görüşüb ayrı lırdı. Məclisdəkilər Həsənlə də köhnə dostlar kimi sağollaşırdı. Həsən həftə sonu olduğu üçün o gecə Fərəc bəygildə gecə- lədi. Evə qayıtdıqdan sonra bütün gecəni məclisin təəssüratından çıxa bilmədi: “Kaş mən də bir məslək sahibi olub indi onlarla birgə çalışaydım”, – düşündü. Qarşıda gərgin dərs həftəsi dururdu, sabah gimnaziyaya qayı- Yüklə 3,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|