|
Sharq adabiyotshunosligi, adabiy aloqalar va millatlararo“Sharq tillarini o‘qitishning dolzarbsharq-adabiyotshunosligi-adabiy-aloqalar-va-millatlararo“Sharq tillarini o‘qitishning dolzarb
masalalari” mavzusidagi ilmiy-amaliy
konferensiya
VOLUME 2 | SPECIAL ISSUE 24
ISSN 2181-1784
SJIF 2022: 5.947 | ASI Factor = 1.7
230
w
www.oriens.uz
June
2022
asarlarni jamlagan boʻlsa, gʻarbda hayotga muhabbat, insonlarni sevish, umrdan zavq
olish kabi gʻoyalar ilgari suriladi. Qiyosiy olib qaraganda, Osiyoning axloqini
tarbiyalagan Navoiy, Lutfiy, Bobur, Konfutsiy kabi ijodkorlar Sharq olamiga nasr va
nazmning bir necha ming yillik tamal toshini qoʻyib ketdi. Ularning davomi sifatida
bugun ham jamiyatga xos boʻlgan qarashlarni, muammolarni olib chiqadigan
ijodkorlar tugʻilmoqda. Kitobxonga oʻz ruhiyatini singdirayotgan, axloqan tuzatish va
tarbiyalashga hissa qoʻshayotgan, millatning yaqqol fikrini ochiqlayotgan qalam
sohiblari qatlami oʻz tasavvuri orqali davlat va jamiyat manfaatlariga xizmat
qilmoqda. Bundan tashqari adabiyotning bir necha yoʻllarida ham Osiyo davlatlari
odimlamoqda. Misol uchun buyuk yapon muallifi Yasunari Kavabata 1968-yilda
adabiyot boʻyicha Nobel mukofotiga sazovor boʻlgan.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA NATIJALAR
Sharq mamlakatlari adabiyoti xususida ko’plab ilmiy ishlar amalga oshirilyapti.
Xususan forsiy, o’zbek va arab tillardagi adabiy manabalardan ham keng
foydalanilgan. Navoiyning Xamsasi tarkibiga kiruvchi “Hayrat-ulm Abror”asarida
kupgina ma’lumotlardan foydalanish mumkin. Bundan tashqari Konfutsiy
hikmatlarining yoritilib berilganligini ko’rishimiz mumkin.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Oʻzbekiston va arab adabiyotining oʻziga xosligi, yangi zamon arab adabiyoti.
Oʻrta Osiyo adabiyoti, uning istiqboli va taraqqiyotiga Yaqin va Uzoq Osiyo
soʻz sanʼati bevosita oʻz taʼsirini koʻrsatgan. Islom dini Movarounnahrga kirib
kelgach, koʻplab sohalar singari badiiy soʻz qudratida ham oʻzini namoyon qila
boshladi. Aruz vazni va uning keng imkoniyatlari xalq lirikasiga singib, ijodkor bilan
simfonik uygʻunlikni hosil qildi. Didaktik ruhdagi taʼlim asarlarga singdirildi. Ushbu
davrda yaratilgan asarlar xalq maʼnaviyatining koʻzgusi boʻlib xizmat qildi. Arab
adabiyotiga xos uslublarga yaqinlashish avvaldan mavjud boʻlgan qarashlarni yanada
mukammallashtirdi. Ilohiylikka urgʻu berish orqali xalq shuurida tasavvuf va
soʻfiylik darslari ildiz ota boshladi. Ushbu davrda adabiyotga oddiy soʻz sanʼati emas,
balki millatni tarbiya etadigan vosita sifatida eʼtirof etishdi. Qadimgi arab
adabiyotining uslubiy taraqqiyoti shu jihati bilan Markaziy Osiyo madaniyati va
maʼnaviyatiga bebaho xazina boʻlib qoʻshildi.
Biroq, qadimgi va o‘rta asrlarda gullab-yashnagan arab adabiyoti yangi
davr bo‘sag‘asida qoloq, susaygan taraqqiyot bosqichini boshdan kechirib, ilgarilab
ketgan Yevropa adabiyotining ketidan quvishga majbur bo‘ldi. O‘rta asrlarda
vujudga kelgan madaniy, adabiy umumiylikning parchalanishi va milliy
adabiyotlarning shakllantirish jarayoni arab Sharqida, bir tomondan, qudratli,
|
|
|