Səməd bəy Mehmandarovun 160 illik yubileyi ilə əlaqədar məktəbdə keçirilən tədbirin ssenarisi Birinci aparıcı

Aparıcı:
İnqilab illəri
İnqilab illərində Mehmandarovun həyatı çox təlatümlü keçib. Hər yerdə “çar generalı” kəlmələri silahdaşlarının üzünə çırpılırdı. Həmin o narahat illərdən Səməd bəy Mehmandarovun öz əlilə doldurduğu iki vərəq kağız qalıb.
1920-ci il iyunun dördündə onu həbs eləyib, iki aydan sonra Moskvaya göndərirlər. Yeddi gündən sonra azad edilib Daimi Artilleriya Komissiyasının üzvü kimi səhra qərargahına göndərilir. Burda Mehmandarovun əliylə yazılıb: «Bir dəfə də istintaq aparmadılar, heç bir ittiham irəli sürmədilər». Bəs nəyə görə? Rus qanı tökməyib, bolşeviklərə qarşı çıxış eləməyib. Hərbi andı qəbul eləyib. Əsgərdən generala kimi yüksəlib. Sədaqətlə xidmət edib. 1921-ci il noyabrın on səkkizində Səməd bəy Mehmandarov Nərimanovun xahişi ilə Bakıya — Hərbi Dəniz Xalq Komissarlığına qaytarılır. 1923-cü ildə yazılmış anketində göstərir: “İndiki vaxtdan tapşırıqçı və pul kağızlarının bölgüsü üzrə komissiyanın sədriyəm. Təlatümlü günlərdə “1923-cü ildə ağsaqqal general Mehmandarovu əlində süpürgə Bakıda görüblər”. Anketdən bu sözləri oxuyanda isə istər-istəməz adamın ürəyi ağrıyır. Orduda minlərlə əsgərə, zabitə silah tutmağı öyrədən igid bir sərkərdəni, şöhrəti Rusiyanın sərhədlərini aşan Port-Artur, Birinci dünya müharibəsinin qəhrəmanını bu qədər alçaldan kimlər idi? Daşnaklar Bakıya daxil olandan sonra Mehmandarovu xalqın gözündən salmaq üçün əlinə süpürgə verib küçə süpürtdürmüşlər. Azərbaycanı içəridən yeyən S. Şaumyan, Lalayan kimi daşnaklar quzu cildində qurd olmuşdular. Bu quldurlar yaxşı bilirdilər ki, Səməd bəy Mehmandarovu xalq sevir və inanırdılar ki, xalqı zülümdən məhz Səməd bəy Mehmandarov kimi oğullar qurtara bilər. Ona görə də Mehmandarovu gözdən salmağa çalışırdılar.


(Başqa bir şagird aşağıdakı şeiri deyir)


Səməd paşa sərdarımız,
Qan axıdar xəncərimiz,
Düşmənləri qəhr edərik,
Yurdlarını məhv edərik,
Biz bir tabor əsgərlərik,