Sanoat ishlab chiqarishni tashkil etish va iqtisodi

Talaab tushunchasi moxiyati


Bozor, eng avvalo isteʼmolchi bilan ishlab chiqaruvchi, xaridor bilan sotuvchi o’rtasidagi ayirboshlash oldi-sotdi munosabati sifatida maydonga chiqadi. Xaridorning bozordagi xarakati talab, sotuvchiniki esa taklif shaklida namoyon bo’ladi.

Bozor iqtisodiyotida «talab» bilan «taklif» fundamental, asosiy tushunchadir.Talab - bu pul mablaglari bilan taʼminlangan extiyojning bozorda namoyon bo’lishidir. Boshqacha aytganda talab tulov qobiliyatiga ega bo’lgan extiyojdir. Kuylak olgingiz keldi, lekin pulingiz bo’lmasa, u xoxishligicha qoladi, pul bo’lgandagina u talabga aylanadi.

Talab o’z ichiga aholining isteʼmol buyumlari va xizmatlarga, tovar ishlab chiqaruvchilarning iqtisodiy resurslarga talabi, turli tashkilot, muassasalar talablarini oladi. Аyrim xaridor, turli isteʼmolchilar, guruxiy yoki butun mamlakat miqyosida xarid qilib olishni xoxlayotgan aniq turdagi tovar xajmi talab qilingan tovar miqdori deyiladi. Isteʼmolchilar xarid qilishni xoxlayotgan tovarlar bilan xaridorlar tomonidan real sotib olingan tovarlar miqdorini farqlash kerak. Chunki, ular mos kelmasligi mumkin. Sababi, xoxlaganlariga qaraganda kamroq sotib olishlari mumkin. Bu shu tovarni sotib olish uchun zarur miqdorda pulga ega emasliklarini ko’rsatadi.

Odatda, talab deganda eng avvalo, axoli talabi nazarda tutiladi. U yuqori darajada dinamizm – o’zgarishi bilan ajralib turadi. Аxoli talabiga ko’ra ishlab chiqarish talabi shakllanadi.

Umuman isteʼmolchilar talabini ikkiga bo’lish mumkin:

1. Individual talab - ayrim aloxida xaridorning talabi.

2. Bozor talabi - xaridorlarning turli xil tovarlarni sotib olishga bo’lgan talablarining yig’indisi. Tovarlar va xizmatlarga bo’lgan talablarni xarakteri va boshqa jixatlaridan qarab turli guruxlarga bo’lish mumkin. Jamiyat miqyosida talabni, o’z navbatida isteʼmolning maqsadiga ko’ra ikki guruxga bo’lish mumkin: isteʼmol mallariga talab, iqtisodiy quyidagi guruxlarga bo’linadi: