Şah İsmayil Xətai əsərləri

_________________________________________________________________________________________ 
www.ocaq.net 
 
 
 
51 
Məst oldu bənövşə içdi xəmri. 
Şax üstə qabaqlar aslı halı, 
Qu gərdənidən verir misalı. 
Quş beççələri ünü yuvadan, 
Məktəb ünü tək gəlir həvadən. 
Boyandı zəmin həzar rəngə, 
Övraqi-şəcər də təngə-təngə. 
Neylufər açıldı suyə girdi, 
Pirahənini başına burdi. 
Çinar əlini çü rəqsə açdı, 
Gül xırda zərin şəbaşə saçdı. 
Çaylar bulandı, yıxdı arxın, 
Bablar abacı göyərtdi şaxın. 
Gilas abacı dibində mahum, 
Çün mah idi dərmiyani-əncüm. 
Yüz dürlü qəba geyib çəmənlər, 
Ab donunu geydi yasəmənlər. 
Şax üstə şükufeyi-şəcərlər, 
Musa elidən verip xəbərlər. 
Sirabi gülün yüzündə abi, 
Nərgiz oturur gözündə xabi. 
Hər qönçədə verdi-ərbəvani. 
Qumru gözüdən verir nişani. 
Ta çalmaya dan yeli tabança, 
Yüzünə niqabın örtdü qonça, 
Yaşıl çəmən üstə calə çin-çin, 
Əxzər fələk üstə reşki-Pərvin. 
Səpv etdi çəməndə sərfərazi, 
Gül cilvələnir başında nazi, 

---

_________________________________________________________________________________________ 
www.ocaq.net 
 
 
 
52 
Çıxmış budab üstə əndəlibi, 
Mənbər də oxup çəmən xətibi. 
Cular axadıp çəməndə hər su, 
Nərgiz gülünün gözündə uyqu. 
Lalə oturur başında taci, 
Heç sərvərə yoxdur ehtiyaci. 
Sünbül daramış saçın bəşanə, 
Ənbər qoxusun qılur fəşanə. 
Cular axadıp kənari-babdan, 
Su içməyə ahu gəldi dabdan. 
Lalə gecələr yaxıb çirabi, 
Aşiq ciyərinə çəkdi dabi. 
Naz ilə bəzəndi bab sərvi, 
Sancıb başına dümi-təzərvi. 
Güllər vərəqinə doldu şəbnəm, 
Çün bərgeyi-hovzi-abi-zəmzəm. 
Al ilə yaşıl geyindi bablar, 
Ab ləçəyi səppə saldı dablar. 
Susən qılıc aldı, bid-xəncər, 
Eyş etməyənin gözünə sancər. 
Pərvaz qılır həvadə turbu, 
"Ya rafe" oxur, kimisi yahu. 
Sayrar abac üstə yüz sıbırçın, 
Ahəng dutar ona göyərçin. 
Əsməkdə nəsimi-ənbər-əfşan, 
Yaprabı qılur budabda lərzan. 
Ötgün quşu köçdü, qıldı pərvaz, 
Durnavü üqabü qurbura, qaz. 
Murçinü çürəvü nərgə, sona, 

---

_________________________________________________________________________________________ 
www.ocaq.net 
 
 
 
53 
Yaydı qanadın ki, gülə qona. 
Kəklik gülər idi dabda qah-qah, 
Bayquşlar oxurdu "li məəllah". 
Sərv öz ayabına sayə salmış. 
Zilli-saçını hümayə salmış. 
Novruz gülünün açıq dəhanı, 
Mürb onda həzar oxup zəbanı. 
Daylar tülədi buraxdı yalı, 
Kişnər çalaban qulun misalı. 
Quzladı qoyun, töküldü döllər, 
Yaylab həvəsini qıldı ellər. 
Düşmən qanıtək qızardı hər su, 
Ötgün saruya yeridi ahu, 
Biri-birini qovur geyiklər, 
Bala dölümün qılıp peyiklər. 
Durmuş çəmən üzpə sərv ayaba, 
Qılmaba tamaşa solu saba. 
Gül doxtərinin erusu yetmiş, 
Gülgün duvabın başına örtmüş 
Ahu quzu doydurub uyutdu, 
Obrulanıb özü, ota getdi. 
Səhrayə buraxdı nafə ahu, 
Xaki-siyəh oldu müşki-xoşbu. 
Dupna uçub ün çəkib havadə, 
Gedər ünü qırx abac ziyadə. 
Babpı qaranın qapardı babri. 
Şahbaz ona varanda dobri. 
Quşlar yuvadan uçurdu bala, 
Ahu yenə süd verər bəzala. 

---

_________________________________________________________________________________________ 
www.ocaq.net 
 
 
 
54 
Çıxdı günəşə yer əcdəhası, 
Buynuzunu saldı dab bubası. 
Hər bir çiçək üstə qondu zənbur, 
Döşyürməyə çıxdı danəsin mup. 
Hər şey günəşə qurutdu yaşın, 
Qövsi-qüzeh açdı tər qumaşın. 
Şəb cü-cü edər abacda sərçə, 
Uçanda, qonanda beylə pəpçə. 
Yappabı abaclar üstə ləpzan, 
Kimisi çu tir, kimisi peykan. 
Şah tuti oxur şükür kəlamın, 
Qənd ilə püp etdi bəndü damın. 
Döndü vətəninə cümlə quşlar, 
Gəldi yuvasına qurla quşlar. 
 
 
DƏR ZIKRI ÜNVANI-AŞIQI 
VƏ ƏHVALI XUD 
 
(Aşiqin əhvalı) 
 
Aləm qamusu bu dəmdə xoşhal, 
Mən həm öz işimdə faribülbal, 
Gah yüpüp idim çü ahu dabda, 
Gəh axər idim çü cuy babda. 
Gah könlüm ilən çəməndə xürrəm, 
Gəh həmdəm ilən gəzəndə bibəm, 
Məşuq ilə eşqi tanımazdım, 
Heç kimə könül verim deməzdim. 

---

_________________________________________________________________________________________ 
www.ocaq.net 
 
 
 
55 
Derlərdi bu eşq qisəsini, 
Dil zərrə yeməzdi büssəsini. 
Öz pişəmə, öz işimə qane, 
Heç kim yox idi, kim, ola mane. 
Kim desə mənə ki, aşiq oldum, 
Rüsvayi-dili-xəlayiq oldum. 
"Əbləh", deyibən gülərdim ona, 
Hər tənə ki, var qılırdım ona; 
Gey əbləhü gəcxəyalü biəql! 
Bu sözmü durur ki, eylədin nəql? 
Ol oda salarmı canı kimsə, 
Qeyrə verəmi inanı kimsə? 
Çün düşməmiş idi dil bu qalə, 
Yüz tənə qılurdım əhli-halə. 
Yanmayan oda nə bilsin odi, 
Başdan çıxarır düşəndə dudi. 
Yəqub oxuridi dər təəssüf: 
"Inna əcəda bərihi-Yusif", 
Məcnun ününə düşəndə Leyli, 
Gözdən axıdırdı qanlı seyli. 
Fərhada deyəndə eşqi-Şirin, 
Eylərdi fəban zəhr akin. 
Əlqissə, bu sözü bilməz idim, 
Üşşaqi gözümə alməz idim. 
Bir gün çəmən içrə seyr edərdim, 
Pərvanə misalı teyr edərdim, 
Bir sayeyi-sərvinazə yetdim, 
Bir ləhzə oradə xabə getdim. 
Ruhaniyə ruh qıldı seyran, 

---