stenozu, hamil
əlik zamanı AÇF ingibitorlarının qəbulu əks göstərişdir;
onların keçirməzliyi halları çox az təsadüf olunur (0,4%).
Praktik olaraq AÇF ingibitorlarını kiçik dozalardan başlayaraq
t
əyin etmək və sonra hər 3-5 gündən bir artırmaq, orta terapevtik dozaya
çatdırmaq lazımdır; başqa sözlə tədricən titrləmə üsulu
ilə xəstənin
müalic
əsində təhlükəsiz, effektiv optimal dozanı tapırlar. Burada istifadə
olunan AÇF ingibitorunun ma
ksimal dozasını vermək məsləhət
görülmür, çünki onların maksimal dozalarda təyin olunmasında, xronik
ür
ək çatışmazlığının gedişində kəskinləşmələrin sayı azalsa da,
ağırlaşmaların sayı arta bilər. Daha doğrusu, hər dəfə xəstənin fərdi
olaraq
effektiv, optimal v
ə yaxşı keçirici dozanı tədricən titrləmə üsulu
il
ə tapmağa müvəffəq olmağa çalışmaq gərəkdir.
Xronik ür
ək çatışmazlığı zamanı sistolik arterial qan təzyiqinin 85
mm c.s - dan yüks
ək olduğu bütün təsadüflərdə, AÇF ingibitorlarını təyin
etm
ək olar. Ancaq bu zaman bütün AÇF ingibitorları üçün başlanğıc
(start) doza 2 d
əfə aşağı olmalıdır və sonra onu situasiyalardan asılı
olaraq titrl
əmək lazımdır. Hipotoniya riski, AÇF ingibitorları, periferik
vazodilatatorlar v
ə diuretiklərlə birgə müalicə olunan xronik ürək
çatışmazlığının IV funksional sinifli ağır xəstələrdə və ya AÇF
ingibitorlarını çoxlu diurezdən sonra təyin etdikdə, artır. Ona görə əvvəl
vazodilatatorların qəbulunu dayandırmaq və çoxlu miqdarda baş vermiş
diurezd
ən 24-30
saat sonra, AÇF ingibitorlarının başlangıc (start),
terapevtik, maksimal v
ə hipotoniya zamanı veriləcək dozaları ayırd
etm
ək lazımdır. Enalapril üçün start doza 2,5 mq gündə 2 dəfə, terapevtik
doza 10 mq günd
ə 2 dəfə, maksimal doza 20 mq gündə 2 dəfə və
hipotoniya zamanı veriləcək doza 1,25 mq gündə 2 dəfə təşkil edir.
Eynil
ə kaptopril, fozinopril, perindopril,
lizinopril, ramipril, kvinapril,
spirapril üçün müvafiq dozalar mü
əyyən olunmuşdur; məsələn
perindopril üçün bu müvafiq olaraq 2 mq x 1,4 mq x 1,8 mq x 1 v
ə 1 mq
x 1 şəkilində təsvir olunur. Xəstələrdə böyrək filtrasiyasının 60 ml/dəq-
d
ən az olduğu təsadüflərdə, AÇF ingibitorlarının sutkalıq dozası 50%
azaldılmalıdır; sözügedən göstərici 30 ml/dəq-dən az olduqda, onların
dozası 75% aşağı salınmalıdır. Deyilənlər xüsusilə ahıl yaşlı və qoca
x
əstələrə aiddir, çünki onlarda böyrək funksiyası, bir qayda olaraq, yaşla
əlaqədar zəifləyir. Onu da qeyd edək ki, fozinopril və spirapril
böyr
əklərdən başqa, asanlıqla mədə-bağırsaq traktından da xaric ola
bildiyi üçün, onların böyrək çatışmazlığında qəbul olunması qorxulu
deyildir. Bel
əliklə, əvvəldən
hipotoniya, böyrək filtrasiyasının zəifliyi,
hiperkaliumemiyası olan xəstələrdə AÇF ingibitorları ilə müalicəni
başlamaq üçün diuretik və vazodilatatorların qəbulunu azaltmaq və ya
dayandırmaq, AÇF ingibitorlarının kiçik dozalarını, axşam, xəstənin
uzanmış vəziyyətində vermək, böyrək funksiyalarına, arterial qan
315
t
əzyiqinə, qanda elektrolitlərin səviyyəsinə nəzarət etmək, yanaşı olaraq
qeyri-steroid iltihab
əleyhinə dərmanlardan istifadə etməmək, ürək
qüsurları təsadüflərində kardiocərrahla məsləhətləşmək lazımdır.
Xronik ür
ək çatışmazlığının gedişində və xüsusilə dekompensasiya
zamanı simpatik-adrenal sisteminin hiperfəal vəziyyəti qeyd edildiyi və
bu hal x
əstəliyin proqnozunu pisləşdirdiyi, yəni ölüm faizini artırdığı
üçün,
onun betaadrenoenergik resep
tor blokatorları ilə müalicə etmək
m
əqsədə uyğun sayılır. Xronik ürək çatışmazlığı getdikcə
proqressivl
əşdiyi kimi, simpatik-adrenal sistemin fəallığı da,
dekompensasiya ağırlaşdıqca yüksəlir. Xəstəliyin II mərhələsi və II
funksional sinifind
ən başlayaraq, katexolamin mənşəli dezadaptiv
neqativ halların sayı və ağırlığı artır. Odur ki, betaadrenoenergik
blokatorları, xronik ürək çatışmazlığının II-IV funksional sinifli
x
əstələrə, yəni xəstəliyin klinik olaraq təzahürlü mərhələlərdə verilməsi
tövsiy
ə olunur. Məlum olmuşdur ki, simpatik-adrenal sisteminin
hiperaktivasiyası qəfləti ölüm riskinin və dekompensasiyanın
proqressivl
əşməsi nəticəsində baş verən ümumi ölüm faizinin artmasına
şərait yaradır.
Ona görə də, xronik ürək çatışmazlığının müalicəsində
betaadrenoblokatorların tətbiq edilməsinin əsas məqsədi proqnozun
yaxşılaşdırılması və ölüm faizinin azaldılmasıdır. Betaadrenoblokatorlar
simpatik-adrenal
sistemind
ən başqa, xronik ürək çatışmazlığının
proqressivl
əşməsinə cavabdeh olan RAAS, sitokin-endotelial kimi bəzi
neyrohormonal sisteml
ərə də blokadaedici təsir göstərə bilir. Beləliklə,
betaadrenoblokatorlar n
əinki adrenoenergik reseptorları katexolaminlərin
t
əsirindən kənarlaşdırır, yəni blokada edir, onlar həm də kompleks
neyromodulyatorlar kimi, AÇF
ingibitorlarının xronik ürək
çatışmazlığının müalicəsində optimal effektivliyinin artmasına şərait
yaradır.
M
əlum olmuşdur ki, simpatik-adrenal sisteminin hiperaktivasiyası,
betabiradrenergik resept
orların həddən artıq stimulyasiyası nəticəsində,
özünü daha qabarıq neqativ təzahürlərlə biruzə verir. Ona görə də,
hazırda betabirselektiv və ya kardioselektiv betaadrenoblokatorların
xronik ür
ək çatışmazlığının müalicəsində tətbiq olunması, əsaslanmış
şəkildə tövsiyə olunur. Məsələn, betabir, betaiki və alfaiki reseptorlarının
blokatoru olan karvedilol, özünün vazodilatasiyaedici xüsusiyy
ətinə görə
daha effektivdir. Ancaq, bu ehtimal C sinif s
əviyyəsinə malikdir.
Xronik ür
ək çatışmazlığında betaadrenoblokatorların tətbiq
olunmas
ı, kardiomiositlərin nekroz və ya apoptoz vasitəsilə sıradan
çıxmasının qarşısı alınmaqla, onların disfunksiyasını azaldır; hibernasiya
v
əziyyətində olan kardiomiositlərin sayını azaldır; miokardın yığılma
zonalarının getdikcə böyüməsi sayəsində, miokardın yığılma
qabiliyy
ətini artırır və hemodinamikanı yaxşılaşdırır; miokardın
316