Rəyçüər: S. M. SƏBZƏLİyev iqtisad elmləri doktoru, professor

irvB

Malivvə təhlili
Balansın reallığını təmin edən mütləq şərtlər aşağıdakılardır:

• 
  balansın mühasibat kitabları və sənədlərilə, ilk növbədə baş kitabla və (və ya) dövriyyə sənədləri ilə uzlaşdırılması, daha doğrusu, balansın sənədli olması;
  
• 
  balansın aparılan inventarizasiyanın nəticələrinə uyğunluğu:
  
• 
  balansın uçotun qəbul edilmiş prinsiplərinə və mövcud qanunvericiliyə uyğunluğu.
  

Xarici təhlil aparılarkən bəzi hallarda obyektiv səbəblərdən yuxarıda qeyd olunan şərtlərin bütövlükdə yerinə yetirilməsini təmin etmək mümkün olmur. Lakin maliyyə təhlilini aparan təhlilçi müəssisənin fəaliyyəti haqqında praktiki olaraq vahid informasiya mənbəyi hesab edilən maliyyə hesabatının obyektivliyinə əmin olmalıdır.

İqtisadi informasiyanın yararlılığınm, informasiya axınının səmərəliliyinin tədqiqi çox mürəkkəb prosesdir (iqtisadi hal və proseslərin qarşılıqlı əlaqəsi daima dəqiqləşdirilir, bəzən göstəricilər arasında ənənəvi əlaqələr haqqında fikirlər dəyişir, onlar yenidən qiymətləndirilir). Mikrosəviyyədə istifadə olunan marketinq informasiyası aşağıdakı dörd hissədən ibarətdir:

1. 
   Daxili uçot və hesabat sistemi - əmtəə istehsalının həcmini, istehsal və tədavül xərclərini, itkiləri, ümumi gəliri, xalis mənfəəti və rentabelliyi xarakterizə edən fırmadaxili informasiya;
   
2. 
   Xarici marketinq informasiya sistemi - bazarın vəziyyətini vaxtaşırı müşahidə etməyə və dəqiq izləməyə imkan verən informasiya (alıcıları nə maraqlandırır, onlar nəyi alırlar, rəqiblər nə satır, həmin müəssisənin bazar əməliyyatlarında payı);
   
3. 
   Marketinq müşahidəsi və təhlili: marketinqin konkret problemlərinin öyrənilməsi;
   
4. 
   Marketinq qərarlarının dayaq sistemi.
   

Maliyyə hesabatı məlumatlarından istifadə edən bütün maraqlı qruplar üçün mühasibat balansında və maliyyə nəticələri haqqında hesabatda əks etdirilməmiş, lakin maliyyə xarakterli qərarların hazırlanması və qəbul edilməsi üçün vacib olan izahlı qeydlər mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Həmin sənədlərdə müəssisənin uçot siyasəti və ona edilmiş dəyişikliklər, növlər üzrə qeyri maddi aktivlər, əsas vəsaitlər, icarəyə götürülmüş əsas vəsaitlər, maliyyə qoyuluşlarının növləri, debitor və kreditor borcları, səhmdar cəmiyyətlərin səhmləri, onların mülkiyyətində olan səhmlərin nominal dəyəri, onun törəmə və asılı cəmiyyətləri, gələcək xərclər üzrə ehtiyatların və qiymətləndirici ehtiyatların tərkibi, ve