Reja Ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot bosqichlari va ularni bilishgan boʻlgan turlicha yondashuvlar

tsivilizatsiyaning tarixiy rivojlanish tiplari
natijasi 
sifatida oʻrganish ham muhim oʻrin tutadi. 
«Sivilizatsiya» soʻzi lotinchada fuqarolarga oid, ijtimoiy degan ma’nolarni anglatadi.
Jamiyat taraqqiyoti bosqichlariga 
texnologik yondashuv
ham ma’lum bir oqim 
hisoblanadi. Ular jamiyat tarixiy taraqqiyoti davomida roʻy berayotgan oʻzgarishlar koʻlami va 
tavsifini yaxshiroq tushunib olish uchun ishlab chiqarishning turli texnologik usullarini tahlil 
etish, mashinalashgan ishlab chiqarishning vujudga kelishi va rivojlanish tarixiga murojaat qilish 
zarur deb hisoblaydilar. 
2.
 
Ijtimoiy-iqtisodiy tizimlar va ularning modellari. 
Har bir davrda va makonda amal qilayotgan iqtisodiy munosabatlar majmuasi 
iqtisodiyotni tashkil qilish shakllari, xoʻjalik mexanizmi va iqtisodiy muassasalar bilan 
birgalikda iqtisodiy tizimni tashkil qiladi. 
Iqtisodiy nazariyasida iqtisodiy tizimining uchta nusxasiga kiritiladi: an’anaviy 
iqtisodiyot, ma’muriy buyruqbozlik iqtisodiyoti va bozor iqtisodiyoti tizimlari. 
An’anaviy iqtisodiyot
– deyarli hamma mamlakatlar bosib oʻtgan tarixiy tizimdir. U 
hozirgi davrda ham ba’zi iqtisodiy jihatdan past rivojlangan mamlakatlarda mavjud boʻlib, 
ularda urf-odatlar, udumlarga, an’analarga asoslangan iqtisodiy jarayonlar orqali amal qiladi.
Bozor iqtisodiyotiga qarama-qarshi tizim 
ma’muriy-buyruqbozlik iqtisodiyoti
hisoblanadi. Bu tizim amalda barcha moddiy resurslarga ijtimoiy, aniqrogʻi, davlat 

---

mulkchiligining hukmronligi va ma’muriy organlar tomonidan iqtisodiy qarorlarning 
markazlashgan tartibda qabul qilinishi bilan tavsiflanadi.
Iqtisodiy taraqqiyotda muhim bosqich hisoblangan tizim 
bozor iqtisodiyoti tizimidir
. 
Bozor iqtisodiyoti tizimi asosan ikki bosqichga egadir. Birinchisi erkin raqobatga 
asoslangan klassik bozor iqtisodiyoti boʻlib, ba’zi adabiyotlarda uni sof kapitalizm deb ham 
yuritiladi. Ikkinchisi esa hozirgi zamon rivojlangan bozor iqtisodiyoti boʻlib, uni aralash 
iqtisodiyot tizimi deb ham yuritiladi.