Qəşəm Vəliyev
Yüklə 0,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
Həsən gəlirdi yoxuşdan, Kiçi çıxıb bərkdən-boşdan, Atı ürküb yolda quşdan, Qaldırın, qızlar, qaldırın.
Həsən yorğun atı neylər, Bu dərdini kimə söylər. Mustafa iltimas eylər, Qaldırın, qızlar, qaldırın.
Eyni hadisə ilə bağlı qoşmaya Aşıq Şenlik yaradıcılığında da rast gəlirik. Həmin şeirin bir bəndinə baxmaq yerinə düşərdi:
Mən də gəlirdim Qarsın elindən , Əylənin yəhəri alım belindən, Kimi quyruğundan, kimi yalından, Dah deyiniz, qızlarım, dah deyiniz.
Dollu Mustafanın gəraylısında bizim üçün maraqlı cəhət Həsən adıdır. Fikrimizcə, Dollu Mustafa gəraylını şahidi olduğu hadisənin təsiri ilə yaratmış və gəraylıda Aşıq Şenliyin təxəllüsünü deyil, əsil adını göstərməyi vacib bilmişdir. Axı, Aşıq Şenliyin əsil adı Həsəndir. Aşıq Şenliyin də eyni hadisə ilə bağlı qoşma yaratması onu göstərir ki, hər iki sənətkar Borçalı aşıq mühtində və ətraf ərazilərdə nüfuzlu sənətkarlar olmuşlar. Hər iki ustad aşığın böyüklüyü ondadır ki, baş vermiş hadisəni bədii özünəməxsusluqla (biri gəraylı, digəri isə qoşma şəklində-Q.V.) şeirə gətiriblər. Odur ki, Dollu Mustafa gəraylısında Həsənin “bərkdən-boşdan” çıxdığını, xalq içərisin də tanınmış bir şəxs olduğunu söyləyir. Yəni hadisə təsadüfi bir adamın başına yox, məhz Aşıq Şenliyin –Həsənin başına gəlmişdir. Əks təqdirdə, Dollu Mustafa elə-belə Həsən adı çəkməzdi. Hər iki sənətkarın eyni bir hadisəni bədii şəkildə təsvir etməsi bizə haqq verir deyək ki, bu sənətkarlar həm dost, həm də düşdükləri aşıq mühitində sənət ilgilərində olmuşlar. Aşıq Şenlik yalnız Borçalı mühitinin aşıq və şairləri ilə deyil, ətraflarda yaşayan ustad sənətkarlarla da görüşüb, yaradıclıq söhbətləri aparmşdır. Belə qarşılamalardan biri də Dədə Ələsgərlə görüşü olmuşdur. El sənətkarları Ələsgərlə Şenliyin bir neçə dəfə görüşdüklərini söyləyirlər. Hətta prof. M.H.Təhmasib naxçıvanlı Abdulla kişinin (Aşıq Şenliyin yaxın dostu və şəyirdi olmuşdur) xatirələrinə əsaslanaraq Aşıq Şenliyin Ələsgərlə görüşdüyünü qeyd edir: “..Abdulla kişi söyləyir ki, o, Şenliklə yaxın dost olmuşdur.... Hətta Göyçəli Ələsgərlə də görüşüb deyişdiyini Abdulla kişi də təsdiq edir”. Aşıq Ələsgərin varislərindən biri onun ədəbi irsinin tədqiqatçısı, filologiya elmləri namizədi İ.Ələsgərov bu haqda yazır:” Şəyidlərinin deməsinə görə, Aşıq Ələsgər Aşıq Alıdan başqa, Çıldırlı Aşıq Şenliklə, Şəmkirli Aşıq Hüseynlə, Tiflisli Aşıq Əsədullahla, Sisyanlı Dəllək Əvəzlə, Göyçənin Zod kəndindən olan Molla Tağı oğlu Məhəmmədlə deyişmişdir, lakin Aşıq Şenlik və Dəllək Əvəzlə deyişməsindən əldə heç nə qalmamışdır”. Türkiyə folklorşünası Nijat Birdoğanın bu məsələ ilə bağlı fikridə maraq doğurur. Müəllif Aşıq Şenliyə həsr etdiyi məqaləsində yazır: “Bugünkü Van, Qars, Ərzurum ətrafında hər saz çalan aşığın dilində üç keçmiş ad əzbərdir. Göyçəli Aşıq Ələsgər, Tikmədaşlı Aşıq Qasım və Çıldırlı Aşıq Şenlik. Bütün ruhu və ifadələri ilə xalqa bağlı bu üç aşıq bu gün də ətrafda yaşayanlara görə bütün keçmiş sənətkarlardan qabaqdadır. Onları hətta Sümmani və Aşıq Abbasdan üstün tuturlar. Zaman etibarı ilə bir-birinə yaxın olan bu üç sənətkar bir-birini tanımamışlar. Əsərləri isə tamamilə Azərbaycan dilindədir. Buna baxmayaraq, bu gün o yerlərdə gəzənlər Mudami, Hicrani, İslam, Lütfi Cövlani və Dəryami kimi sənətkarlardan danışanlar bu üç aşığın adı çəkiləndə onların sayğı salamına durduqlarını aydın görərlər”. Göründüyü kimi Aşıq Şenlik ustad sənətkar kimi ehtiramla anılır. Bizcə “zaman etibarilə bir-birinə yaxın olan bu üç sənətkar bir-birlərini tanımamışlar” fikri doğru deyil. Aşıq Şenlik və Aşıq Ələsgər XX yüzilliyin əvvəllərində Ağbaba mahalının Qaranamaz /Yeniyol/ kəndində görüşmüşlər. Həmin görüş haqqında Ağbabalı Aşıq İsgəndərdən topladığımız kiçik həcmli materialı olduğu kimi veririk: “Əsrin əvvəllərində Ağbabanın Qaranamz kəndində bir Alı ağa olub,Alı ağa öz bacısı oğlu Səfərin toyunu edirdi.Toyu keçirmək üçün aşıq çağırmaq lazım idi. Məsləhətləşirlər, Çıldır qəzasının Suxara kəndində yaşayan Aşıq Şenliyi toya gətirirlər. Toy başlayır. Belə qərara gəlirlər ki, Şenlik burada 5-6 gün qalıb oxusun. Elə bu vaxt Göllü kəndində Saqamoy bəylərindən Yəhya bəyin bir qohumunun da toyu olası idi. Orada da Göyçəli Aşıq Ələsgərin adı çəkilir, amma özünü görməmişdilər. Bir ay qabaq Aşıq Ələsgərə məktub yazırlar. Məktub Aşıq Ələsgərə çatır. O da sevinir, deyir ki, atı minib gedərəm, həm o yerləri gəzərəm, həm də məclis keçirərəm. Aşıq Ələsgər vədə tamama olanda Qaranamaz kəndinə gəlir, artıq Aşıq Şənlik üç gün idi toy keçirirdi. Axşamüstü idi. Aşıq Ələsgər ehtiyat edir, fikirləşir: “Gedərəm yolda qaçaq-quldur olar, həm də nabələdəm: bu gecə burda qalıb sabah yola düşərəm”. Amma bilmirdi ki, bu kənddə hansı millət yaşayır. Bu halətdə görürür ki, dörd-beş cavan oğlan gəlir. Qabaqda duran oğlandan xəbər alır: •
Cavanlar görürlər ki, müsahibləri nabələddir, özünün də qoltuğunda sazı var. Deyirlər: •
Əmi, bura müsəlmanlıqdır. Bu kənd isə Qaranamaz kəndidir. •
Burada məni kim qonaq edər? Cavan oğlanlar qəsdən Alı ağanın evini salğa verirlər. Əgər aşıqdırsa, getsin, Aşıq Şenliklə görüşsün. Odur ki, Aşıq Ələsgəri gətirirlər Alı ağanın evinə. Səsləyib Alı ağanı çağırırlar. Alı ağa Ələsgəri görüb şad olur, həm də fikirləşir ki, aşığı qəfil məclisə də aparmaq olmaz. Alı ağa arif adam idi. Aşıq Ələsgəri yoldan gəldiyi üçün əvvəlcə evinə aparır. Çay-çörək verdikdən sonra mətləbini Aşıq Ələsgərə bildirir və onu toyxanaya dəvət edir. Aşıq Ələsgərin sazsız məclisə gəldiyini görən Alı ağa təklif edir ki, “Aşıq, sazını da götür, toy damına gedək”. Aşıq Ələsgər deyir:
•
Orada sənətkar varmı? Alı ağa: “Aşıq Şenliyi dəvət etmişik”!-deyir. Onda Aşıq Ələsgər cavab verir: “Ustadlarda adətdir, sənətkar sənətkarın üstünə sazla getməz, sazın burada qalması məsləhətdir”. Alı ağa Ələsgərlə toyxanaya gedir. Ələsgərin ədəb-ərkanla salam verməsindən Aşıq Şenlik anlayır ki, bu boy-buxun, qiyafə, ədəb-ərkan ancaq Ələsgərdə olar. O idi ki, qolunu boynuna salıb deyir: Xoş gəlibsən, ustad Ələsgər. Sənin bu gəlişindən çox şad oldum, sinəmə üçcə xana söz gəldi. İcazə sizdən, deməsi bizdən.
Ey böyük vəsfikar,böyük sənətkar, Qədəm qoydun bu diyara xoş gəldin. Səni gördüm mənim könlüm şad oldu, Qədəm qoydun bu diyara xoş gəldin.
Yüklə 0,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|