A su dün nd n sabaha
24
Q D M M D N YY T AB D L R
Az rbaycan tarixind çox mühüm rol oynamı , irvanda yerl -
n A su rayonu razisind h l lik da dövrü m d niyy t abid l ri
a kar olunmasa da, bu bölg özün m xsus q dim tarixi m d niyy t
z nginlikl rin malikdir. 1997-2000-ci ill rd G g li k ndi razi sin-
d e. . IV-I srl r aid N rgizava q dim
h r yeri v ona m xsus
z n gin nekropol,
r bmehdib y k ndi razisind is t kn q bir
abid l ri, maddi-m d niyy t nümun l ri toplanılaraq elmi c h td n
t dqiq olunmu dur.
A su rayonunun indiy q d r qeyd alınmı q dim maddi-m -
d niyy t abid l ri a a ıdakılardır:
– Qırlart p eneolit- antik dövr abid l ri;
– Xanyurdu kurqanı;
–
r bmehdib y kurqan abid l ri v antik dövr q birl ri;
– Nüydü antik dövr ya ayı yeri v nekropolu;
– Qaraçıbulaq antik dövr abid l ri;
– Uzunboylar antik dövr abid si;
– N rgizava antik h r yeri v nekropolu;
– B yimli qalası
Qırlart p eneolit – antik dövr abid l ri – Qırlart p abid si
A su rayonunun Qırlar k ndinin 0,5 kilometrliyind yerl ir. Yer-
li hali bu abid ni sad c “t p ”, onun arxasındakı düz nliyi is
“t p dalı” adlandırırlar. Qırlart p A suçayla Göyçay arasında
uzanan Sanqalan v H ft ran yaylalarında yerl mi , 20-d n çox
maddi-m d niyy t abid si il (Uzunboylar, Nüydü, Mollaisaqlı,
Hacıh t mli, Qı laq,
kili, G nz ,
biyan, Tircan) eyni co ra-
fi arealoladır. Ya ayı yerinin sah si 5 hektara yaxın olub, m d ni
t b q sinin qalınlı ı 6 metrdir.
Ya ayı yerinin q dim m d niyy t qalıqları eneolit dövrün aid-
dir. E. .V-IV minillikl rd ya ayı yerinin halisi sas n kinçilikl
Q dim m d niyy t abid l ri
25
m
ul olmu lar. Qırlart p abid sinin alt m d ni t b q sind n
eneolit dövrün aid müxt lif m i t
yaları, saxsı qab nümun l ri,
t s rrüfat küpl ri, ocaq qur uları, taxıl zm k üçün olan d n da ları
ld edilmi dir.
Eneolit dövrünün ardınca Qırlart p ya ayı yerind tunc v ilk
d mir dövründ h yat davam etmi dir.
Qırlart p d antik dövrd d ya ayı olmu dur. Qazıntılar n -
tic sind antik dövrün t b q sind ya ayı evl rinin v qala di-
varlarının qalıqları a kara çıxarılmı dır. Qırlart p ya ayı yerinin
trafında qalınlı ı 3 metr, 3 metr hündürlükd olan möht
m qala
divarları indiy d k qalmaqdadır. Eramızın IV srind n ba layaraq
Qırlart p d n yalnız göz tçi m nt q si kimi istifad olunmu dur.
Arxeoloji qazıntılar zamanı çoxsaylı gil qab nümun l ri, heyvan
sümükl ri, m k al tl ri, silahlar, b z k
yaları v s. tapılmı dır.
1986-cı ild Qırlart p d n eranın I srind k silmi gümü sikk
tapılmı dır. Gümü dirh min bir üzünd III Artabanın
kli, dig r
üzün d is yunan lifbası il onun adı v ba qa yazılar z rb edil-
mi dir.
Qırlart p maddi-m d niyy t abid si bu razid h yat t rzinin
7 min il bundan vv l ba landı ını v uzun müdd t davam etdiyini
göst rir.
Xanyurdu kurqanı – A su rayonu m rk zind n 5 km c nubda,
A su çayı sahilind ,
r bu a ı k ndi razisind Xanyurdu kurqan
abid si vardır.
“Xaraba
h rin”in yaxınlı ında yerl m si bu abid il maraq-
lananlarda ba qa cür mülahiz l r yaratmı dır.
h rd olan göz tçi
qüll l rin bu m nt q vasit sil x b r verildiyin gör abid nin
“Xanyurdu” adlanması ehtimal olunur.
r bmehdib y kurqanları v antik dövr q birl ri – rayon
m rk zind n 34 km q rbd
r bmehdib y k ndi razisind antik
dövr aid yeni ya ayı m sk ni a kar edilmi dir. Girdimançayın
sa sahilini sel sularının yuması n tic sind Qafqaz Albaniyasının
A su dün nd n sabaha
26
d fn ad ti üçün s ciyy vi olan gil t kn q birl r üz çıxmı dır v bu
abid l rd n müxt lif saxsı qab nümun l ri ld edilmi dir.
Bu razid daha q dim dövr aid kurqan abid l ri d yerl ir.
Kurqan abid l rinin b zil ri t s rrüfat i l ri n tic sind da ıntıya
m ruz qalmı dır.
Tunc d bilq ,
Nüydi, e. . III-I srl r
Nüydü antik dövr ya ayı yeri v nek-
ropolu – A suçay v Girdimançay vadisinin
arxeoloji h rfriyyatı iç risind Nüydü maddi
m d niyy t abid si xüsusi h miyy t k sb
edir. XX srin 60-70-ci ill rind burada apa-
rılan arxeoloji qazıntılar z ngin m d ni irsin
qalıqlarını üz çıxarmı dır. Nüydü maddi
m d niyy t abid si rayon m rk zind n 27
kilo metr imalda yerl
n Nüydü k ndi ra-
zi sind dir. Nüydü k ndinin q rb k na rın dakı
Nüydü düzünd aparılan yerüstü axtarı lar v
arxeoloji t dqiqatlar n tic sind burada 10
hektardan artıq geni sah y malik olan q -
dim ya ayı yerinin varlı ı mü yy n olunmu dur.
Nüydü antik dövrü ya ayı yeri yer s thind n mü yy n hündür-
lükd t p lik üz rind yerl mi dir. Yerüstü axtarı lar v qazıntılar
zamanı çoxlu sayda qayıqvari d n da ları, sürtg cl r, da qablar, iri
t s rrüfat küpl rinin qalıqları, habel bo azında sünbül t sviri olan
küp qırıqları ld edilmi dir.
Nüydü q dim ya ayı yerind m d ni t b q nin qalınlı ı 1-1,5
metrdir.
Nüydü ya ayı evl rinin h r birind ocaq qur uları olmu dur,
qazıntılar zamanı odun t sirind n qaralmı kül, kömür qatı ıqlı t -
b q
trafında nizamsız tökülmü da lar a kara çıxarılmı dır.
Nüydü antik dövr ya ayı yerind n tapılmı maddi-m d niyy t
nümun l ri iç risind taxıl zm k üçün olan çoxlu d n da larının bir
qismi qayıqvari formaya malikdir.
Dostları ilə paylaş: |