Qadin-kisi munasib?TL?RI
Yüklə 201,87 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Birincisi
- 30-35 yaş arası
- 36-40 yaş arası
- 41-45 yaş arası
- 46-50 yaş arası
- 50-60 yaş arası
- N Ə T İ C Ə
13 52. Daha çox qadının yüksək vəzifələrə cəlb olunması; 53. Yerlərdə seminar və konfransların təşkil edilməsi. Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, qadın probleminin həlli üçün yeni iş yerlərinin açılmasının zəruriliyi xüsusi vurğulanır. Bir qism repsodent isə, qeyd edir ki, respublikada fəaliyyət göstərən Əmək və məşğulluq idarələri, eyni zamanda, Əl Oyunları Sarayında əmək yarmarkalarının yaradılması əhalinin müəyyən hissəsinin işlə təmin olunmasına və işsizlər ordusunun azalmasına şərait yaratmışdır. Respublika əhalisinin yarıdan çoxunu təşkil edən, bütün sahələrdə yüksək elmi biliyə, təşkilatçılıq və idarəetmə qabiliyyətinə malik olan qadınlarımızdan hüquqi- demokratik dövlət quruculuğu işlərində daha səmərəli istifadə olunmalıdır. Çünki qadın cəmiyyətin aparıcı qüvvələrindən biridir. Qadınlar cəmiyyətin sabit inkişaf dinamikasının ləyaqətli zəmanətçiləridir. Məhz qender bərabərliyi məsələsi elə bu məqamda kəskinliklə önə çıxır. Birincisi, təhlil edilən statistik məlumata əsasən qender tarazlığı baxımından qeyd olunan rəy, istiqamət və fikirlərin müəyyən təkliflərlə hökumətə qeyri- dövlət qadın təşkilatları tərəfindən təqdimi ardıcıl xarakter daşımalı, ikincisi, təkliflərin reallaşmasına nəzarət olmalıdır. Respublikada fəaliyyət göstərən qadın təşkilatlarının yeniyetmə qızlarla xüsusi proqramlar çərçivəsində - məktəblər, ali və orta ixtisas tədris ocaqları və s. - iş aparması labüddür. Yeniyetmə qızların problemlərinin həlli, onlara qayğının artırılması, təlim - tərbiyə işinin düzgün təşkili mənəvi böhranın qarşısını almalıdır. Bu günkü qız, sabahkı anadır, mənəviyyat və kamillik də sabahın timsalında özünü göstərəcəkdir. Respublikamızda qadınlara qarşı təzyiq varmı? Əgər varsa, hansı formadadır? Altıncı sual məhz belə idi. "Həyatınızda qadına qarşı nə kimi təzyiqlərin şahidi olmusunuz?". Sorğu aşağıdakı şəkildə cavablandınlmışdır:
Ərazi
Fiziki Mənəvi Digər formada Cavab
verməyənl ər
Cəmi Masallı 19,5 51,3 9,7
19,5 100
Ağsu- Göyçay
zonası 44
54 2 - 100 Zaqatala 20 78 1
100 "Qadın
və hüquq"
Kon fransı
Bakı 22,9
24,1 71,4
52,5 5,7
23,3 -
0,1 100
100 Yekun 26,1
61,3 8,3
4,3 100
* Cavablar faizlə verilib.
Cədvəldən göründüyü kimi, qadınlara qarşı edilən təzyiqlər, əsasən, mənəvi xarakter daşıyır - 61,3%, fiziki zorakılıq isə 26,1%-dir. Əlbəttə, əsrin əvvəlində bu nəticələr tərsinə idi. Lakin, zaman keçdikcə, insana, o cümlədən, qadına qarşı edilən təzyiq metodları dəyişməyə, fiziki zorakılıqdan mənəvi zorakılığa doğru yön almağa başladı. Son illər ərzində isə, ictimai - siyasi mühitin, cəmiyyətin quruluşunun tez - tez dəyişməsi, müharibə şəraitinin olması digər təzyiq formasını da yaratdı. Ər, qardaş, ata itkisi, şəhid vermək, tənha qalmaq, ailəyə başçılıq etmək, qadını çətin bazar iqtisadiyyatı 14 ilə üzbəüz qoydu. Digər tərəfdən, bürokrat idarə başçılarının "sənin kişini mənmi öldürmüşəm" tipli soyuq münasibəti onları çətin vəziyyətə saldı. Buradaca, əsasən, Bakı şəhərindəki qadınların cavablarındakı bir məqamı qeyd etmək yerinə düşərdi: ərinin (və yaxud atasının, qardaşının) ictimai - siyasi görüşlərinə görə mənəvi təzyiqlərlə üzləşirlər. Bu sorğunu 13 istiqamətdə qruplaşdırmaq olar: 1. Qadınların eksəriyyətinin hüquqlarının məhz ərləri tərəfindən fiziki zorakılığa məruz qalması; 2. Cəmiyyətdə psixoloji (gizli) cəhətdən qadının rolunu alçaldan stereotiplərin olması;
3. Həyatın bütün sahələrində (yaşamaq, yaradıcılıqla məşğul olmaq və s.) maddi çətinliklərlə, təzyiqlərlə üzləşmələri; 4. Qadınların (uşaqların, qocaların) əsir alınması: a) namus və ləyaqətin tapdalanması; b) bugünədək əsir qadınların azad olmaması; v) milli mentalitet və ona münasibət məsələsi; q) əsirlərin taleyi ilə əlaqədar xüsusi dövlət və qeyri-dövlət qurumlarının birgə Qətnaməsinin qəbul edilməsi; 5. Diderginlik, qaçqınlıq kimi çətinliklərlə üzləşməsi; 6. Qadını döyməklə incidən kişilər üçün xüsusi Qanunun hazırlanması; 7. Boşanmalar zamanı üstünlüyün təkcə qadına verilməməsi: a) eyyaşlığa, əxlaqsızlığa görə; b) ağır ruhi xəstəliklərə görə; 8. İqtisadi vəziyyətin ağırlaşması ilə əlaqədar ailələrin dağılması; 9. Qızların erkən yaşlarından ərə verilməsi: a) buna xüsusi nəzarətin və yerli əlaqədar təşkilatların məsuliyyətinin artırılması; b) saxta kəbin kağızlarının kəsilməsi; v) evlənməyin rəsmiləşdirilməsinə məsulliyyətin artırılması; 10. Qadınların hamiləlik dövründə problemlərlə rastlaşması; 11. Qadınların reproduktiv sağlamlıqla əlaqədar hüquqlarının respublika qanunvericiliyində təsbit olunması; 12. Qadın jurnalistlərə qarşı təzyiqlərin olması; 13. Maarifləndirmə ilə əlaqədar təbliğatın gücləndirilməsi. Ailə münasibətlərinin inkişaf dialektikası ziddiyyətlərlə xarakterizə olunur. İxtilaflar adətən, müxtəlif təzyiqlər, təsirlər və vasitələrlə meydana çıxır. Repsodentlər ailə daxili təzyiqlərin, əsasən, boşanma ilə nəticələnməsini xüsusi qeyd edirlər. Həmçinin, dini nigahın rəsmiləşdirilməsini, boşanmalar zamanı fiziki təzyiqlərin barışıq yolu ilə tənzimlənməsini qeyd edirlər. Burada bir maraqlı cəhəti də qeyd edək ki, qadın da öz davranış və rəftarı ilə əksər vaxtlarda kişiyə mənəvi təzyiq göstərir. "Öz şəxsiyyətimi qorumaq naminə qadın qarşısında (qısqanclıq, qeyri-əxlaqi hərəkətlər və s.) susuram" və yaxud digər bir repsodentin qeyd etdiyi kimi, "ərini döyən qadın indi kifayət qədərdir'' deyimləri də vardır. Fiziki təzyiqə əl atan şəxs istər kişi olsun, istər qadın, həm fiziki, həm də psixi xətər yetirir. Fiziki təzyiq psixi aləmə, dünyagörüşünə öz təsirini (ikiüzlülük, yaltaqlıq, yalançılıq və s.) göstərir. Qadın və kişi, ümumiyyətlə ailə münasibətləri, mənəvi zənginliyi, əxlaqi saflığı, fiziki kamilliyi özündə birləşdirməli və inkişaf etdirməlidir. Belə olan halda, cəmiyyət də qazanar, cəmiyyətin ali forması olan ailə də. Son olaraq, respublika əhalisinin müxtəlif təbəqəsinə mənsub olan və hər iki cinsin nümayəndələrinin iştirakı ilə keçirilmiş sosioloji sorğunun təhsillə, peşəylə və yaşla əlaqədar fərqli göstəriciləri ilə sizi tanış etmək istəyirik. Repsodentlərin ümumi təhsil səviyyəsi də qender bərabərliyi baxımından diqqət yönəldilməli məsələlərdən olduğu üçün, keçirilən sosioloji sorğuda bunu "təhsiliniz" bendi formasında vermişik:
15 TƏHSİLİNİZ ( göstəricilər faizlə verilmişdir ) Natamam
orta Orta AIi Natamam ali
Elmlər namizədi
Elmlər doktoru
1,2 25,3 37,1 21,2 8,5
6,7 Sorğudakı "peşəniz" bəndi ilə bağlı aşağıdakı cavablar alınmışdır: Cədvəl 8
P E Ş Ə N İ Z (göstəricilər faizlə verilmişdir) Səna ye
Bizne s Məiş ət xidm
əti Təhsil Elm Mədən iyyət Kənd
təsərrüf atı
Evdarlı q İşsiz 23 8,4
2,1 23,8 18,2 4,3 10,2 6
Sorğuda iştirak edənlərin 34,8%-i kişilər, 65,2%-i qadınlar olmuşdur. Onların yaş həddləri isə belədir: 1) 18-24 yaş arası - 10,5% 2) 25-29 yaş arası -4% 3)30-35 yaş arası -19,7% 4)36-40 yaş arası -20% 5)41-45 yaş arası - 19,6% 6) 45-50 yaş arası - 10,8% 7) 50-60 yaş arası - 15,4%
Yuxarıdakı göstəricilərə əsasən demək olar ki, sorğuda orta yaşlı (20%) və yaşlı (15,4%) repsodentlər çoxluq təşkil etmişlər. 18-24 yaş_arasında
I. "Keçid dövründə qadın çox hansı sahədə problemlərlə qarşılaşır?" sualına belə cavab verilmişdir: a) Ailə-məişət məsələlərində - 17% b) Təhsil və peşədə - 37% v) İşlə təmin olunmaqda - 29% q) Ailədə psixoloji sabitliyi saxlamaqda - 9% d) Tibbi sahədə və ailə planlaşdırmasında - 0,9% e) Sosial müdafiə sahəsində - 7,1%
II. "Qadınların ən çox hansı sahədə hüquqları pozulur?" sualı isə aşağıdakı kimi cavablandırılraışdır: a)Ailə daxilində -57,8% b) Uşaqların müdafiəsində -21,1% v) İştimai-siyasi sahədə - 21,1%
III. "Həyatda qadınlara qarşı nə kimi təzyiqlərin şahidi olmusunuz?" sualına münasibət belə olmuşdur: a)Fiziki -22,5% b)Mənəvi - 47,5% v) Digər formada - 10,5% 16 q) Cavab verməyənlər - 14,5% Qeyd. Sualların təkrar olunduğu sonrakı yaş həddləri ilə bağlı ancaq cavablar qeyd olunub.
a) Ailə-məişət məsələlərində - 22,2% b) Ailədə psixoloji sabitliyi saxlamaqda - 11,1% v) İşlə təmin olunmaqda - 21,2% q) Sağlamlıq, müalicə və analıq imkanlarının gerçəkləşməsində 12,2% d) Təhsil və peşəyə yiyələnməkdə - 10,1% e) Sosial müdafiə sahəsində - 23,2%
a) Uşaqların müdafiəsində - 10% b) Ləyaqət və şərəfin müdafiəsində - 25% v) Ailə daxilində - 25% q) İctimai-siyasi sahədə - 15% d) Digər fikirlər - 25%
a) Fiziki zorakılıq - 25% b) Mənəvi zorakılıq - 50% v) Cavab vermeyənlər - 25%
a) Ailə-məişət məsələlərində - 50% b) İşlə təmin olunmaqda - 40% v) Sağlamlıq, analıq imkanlarının gerçəkləşməsində - 10%
a) Ailə daxilində - 33,2% b) Ləyaqət və şərəfin müdafiəsində - 23,4% v) Uşaqların müdafiəsində - 25,2% q) İctimai-siyasi sahədə - 18,2%
a) Mənəvi zorakılıq - 80% b) Cavab verməyənlər - 20%
a) Ailədə psixoloji sabitliyi saxlamaqda - 10% b) Sosial müdafiə sahəsində - 10% v) İşlə təmin olunmaqda - 40% q) Təhsil və peşəyə yiyələnməkdə - 10,3% d) Ailə-məişət məsələlərində - 23,3% e) Digər fikirlər - 6,7%
a)Təhsildə- 10% b) İctimai-siyasi sahədə - 30% v) Ləyaqət və şərəfin müdafiəsində - 20% q) Ailə daxilində - 20% d) Uşaqların müdafiəsində - 10% 17 e) Digər fıkirlər - 10% a) Fiziki zorakılıq - 10% b) Mənəvi zorakılıq - 70% v) Digər formada - 15% q) Cavab verməyənlər - 5%
a) Ailə məişət məsələlərində - 24% b) Ailədə psixoloji sabitliyi saxlamaqda - 11,1% v) İşlə təmin olunmaqda - 20,6% q) Sağlamlıq, müalicə, analıq imkanlarının gerçəkləşməsi 12,1% d) Təhsil və peşəyə yiyələnməkdə - 4,5% e) Sosial müdafiə sahəsində - 16,6% c) Digər fikriniz - 11,1%
a) İctimai-siyasi sahədə - 10,1% b) Peşə seçimində - 12,1% v) Ləyaqət və şərəfin müdafiəsində - 11,1% q) Ailə daxilində - 44,5% d) Digər fikriniz - 11,1% e) Cavab verməyənlər - 11,1%
a) Fiziki zorakıhq - 10% b) Mənəvi zorakılıq - 50% v) Digər formada - 20% d) Cavab verməyənlər - 20%
a) Ailədə psixoloji sabitliyi saxlamaqda - 30,4% b) Sağlamlıq, müalicə, analıq imkanlarının gerçəkləşməsində 33,3% v) Ailə-məişət məsələlərində - 36,3%
a) Təhsildə - 10% b) Peşə seçimində - 40% v) Ailə daxilində - 30% q) Cavab verməyənlər - 20%
a) Mənəvi zorakılıq - 76% b) Cavab verməyənlər - 24%
a) Ailə-məişət məsələlərində - 47,5% b) İşlə təmin olunmaqda - 27,5% v) Ailədə psixoloji sabitliyi saxlamaqda - 25%
a) İctimai-siyasi sahədə - 12,2% b) Ləyaqət və şərəfın müdafiəsində - 25% v)Təhsildə - 2,5% 18 q) Ailə daxilində - 35% d) Uşaqların müdafiəsində - 12,5% e) Cavab verməyənlər - 12,5%
a) Fiziki zorakılıq - 16,7% b) Mənəvi zorakılıq - 50% v) Cavab verməyənlər - 33,3%
1998-ci ilin ikinci yarısında BMTİP-nin Azərbaycanda "Qender İnkişafda" Qurumunun rəhbərliyi ilə respublikanın müxtəlif ərazilərində sosioloji sorğu keçirilmişdir. Sorğunun məqsədi qadın problemlərinin qender kontekstində araşdırılması və hazırki dövrdə respublika əhalisinin müxtəlif təbəqələrinin bu problem ətrafında təsəvvür və mövqelərinin müəyyənləşdirilməsi idi. Sorğu onu göstərdi ki, qadınların problemlərinin həlli cəmiyyətin tərəqqisi üçün çox vacibdir. Alınan cavablar belədir: Ölkədə islahat apararkən qadınların problemlərinə xüsusi diqqət yetirməli; Dövlət idarə və təşkilatlarına qadınlar daha çox cəlb olunmalı; Qadın təşkilatları öz fəaliyyətlərini genişləndirməli; Bütün dövlət və qeyri-dövlət qadın təşkilatları səylərini birləşdirməli; Qadın problemlərinin həlli istiqamətində müxtəlif tədbirlər (seminarlar, simpozium, konfrans, qurultay) həyata keçirməli və yeni təkliflər verilməli; Problemin araşdırılması istiqamətində elmi - tədqiqat işləri aparılmalı;
Əhali arasında sosioloji sorğular keçirib, onların rəyini öyrənməli; Əldə olan bütün imkan və vasitələrdən maksimum istifadə etməklə qadınların vəziyyətini yaxşılaşdırmalı. Sorğu zamanı o da anlaşıldı ki, repsodentlər ən çox ailə daxili məsələlərin nizamlanmasını nəzərdə tutan ciddi qanunların hazırlanmasını, ictimai-siyasi həyatda kişi-qadın münasibətlərinin qarşılıqlı həll olunması üçün şərait yaradılmasını istəyirlər. Ümumiyyətlə, sorğunun nəticələrini faydalı hesab etmək olar. Əsas məsələ odur ki, alınan cavablarda ən zəruri məsələlər öz əksini tapmışdır: onlar yeni fikirlərden, təkliflərdən və tövsiyyələrdən, problemin həlli yollarından ibarətdir. Keçid dövrünün spesifik xüsusiyyətləri cəmiyyətdə saysız-hesabsız problemlər yaratmışdır. Bütün sosial məsələlər kimi, qender (cinslər arasında sosial-mədəni və sosial-psixoloji münasibətlər) və qadın məsələləri də öz kəskinliyi və ziddiyyətləri ilə nəzəri cəlb edir. Bu baxımdan şəhər və rayon, eləcə də, rayon və kənd əhalisi arasında meydana çıxan saysız problemlər bir-birindən fərqlənir. Müasir Azərbaycan qadını kimdir?... Onu narahat edən problemlər hansılardır? Bu kimi suallar respublikada fəaliyyət göstərən qeyri-dövlət qadın təşkilatlarının da leytmotivinə çevrilmişdir. Keçirilən sosioloji sorğu anketləri iştirakçılar tərəfindən cavablandırılarkən, məlum olmuşdur ki, repsodentlərin fikirlərində obyektivliklə yanaşı subyektivlik də var. Bu təbiidir, çünki Azərbaycan qadını öz iç dünyasını aşkarlamağı sevmir, çətinlikləri isə özü dəf etməyə çalışır. Cavablardan belə bir qənaətə gəlmək olar ki, qadınlarımızın şüuruna təsir etmək üçün bu cür tədbirlərin keçirilməsi ardıcıl xarakter almalıdır. Şəhərlərdən uzaqlarda rayon əhalisinin yaşayışı, həyat tərzi, ailə münasibətləri əsil tədqiqat obyektləridir. Biz bu problemləri yerində öyrənməli, təhlil etməli və təkliflər hazırlamalıyıq. 19 Ucqarlarda, əsasen, kənd yerlərində cinsi bərabərsizlik daha kəsgin xarakter alır. Evdar və iş qabiliyyətini erkən itirmiş qadınların, ahıl qarıların, qızların, qaçqın və köçkünlərin diskriminasiyaya uğraması adi hal sayılır. Kişilərin spesifik həyat tərzləri, davranışları bərabərhüquqluluq prinsiplərini həyata keçirməyə imkan vermir. Etiraf edək ki, bir qism repsodentin göstərdiyi kimi, qızların təhsil almasına baba-ata-qardaş tərəfindən ciddi maneələr yaranmaqdadır. Repsodentlərin əksəriyyəti təklif edirlər ki, yerlərdə yeniyetmə qızlar üçün iş yerləri açılsın, onlara sənət öyrədilsin: - müxtəlif əl işləri, kulinariya, xalçaçılıq, makina kursları və s. Bu sənətlərə uyğun iş sahələri açılarsa, yeniyetmə qızlar müəyyən fəaliyyət vərdişlərinə yiyələnərlər. Onu da qeyd edək ki, rayonlarda yaşayan qadınlar günün nəbzini tutmağa, inkişafa, tərəqqiyə meyl göstərir və ictimai həyatda fəal olmaq üçün şəhər qadınlarının təcrübələrinə ehtiyac duyurlar. Dövrün bütün problemləri kimi, qender problemləri də sosial təbəqələşmənin dərinliyi nəzərə alınmaqla öyrənilməlidir. Varlı, ortabab və yoxsulların problemlərinin həm təzahür, həm də həlli yollan müxtəlifdir. Bəşəriyyət, hər şeydən əvvəl, qadın-kişi münasibətlərinin demokratikləşməsi prinsipləri üzrə inkişaf edir. Fərdin imkanlarının müstəqil şəkildə tərəqqisinin labüdlüyü, istehsala təsiri ona gətirib çıxarır ki, tələbat cinsindən asılı olmayaraq, hər bir şəxsin, o cümlədən qadının da cəmiyyətdəki yerini, vəzifəsinin bir spesifik göstəricisi olur. Bu, həm də qadının cəmiyyətdəki ictimai-siyasi fəaliyyəti ilə analıq vəzifəsini bir-birilə üzvi surətdə əlaqələndirir. Bütün bu göstəricilər sorğu zamanı alınan cavablarda öz əksini tapmışdır. Qender kontekstində qadın probleminə münasibəti sosioloji sorğu istiqamətində tədqiq edərkən aşağıdakı mülahizələrə gəlmək olar: a) ilk öncə - qadının bütün sahələrdə kişi ilə yanaşı fəaliyyət göstərməsi onun bərabərhüquqluğunun təsdiqidir; b) sonra - qadının ailədən xaric fəaliyyəti onun maddi və mənəvi mənafelərinin, maraqlarının ödənilməsinə imkan yaradır; v) nəhayət - şəxsi fəaliyyət qadını kişi asılılığından azad edərək, onu cəmiyyətdə müstəqil şəxsiyyət kimi yetkinləşdirir, bütün sahələrdə (sosial, mədəni, siyasi, iqtisadi və s.) əlaqələrini təkmilləşdirir. Keçirilən sosioloji sorğunun xarakterindən, məzmunundan çıxış edərək, müasir dövrdə cinslərin, əsasən, qadınların ictimai statusunun, cəmiyyətin sosial strukturundakı rolunun, bir sözlə, sosial simasının dəyişməsini nəzərə alaraq, bir sıra tövsiyyə xarakterli təkliflər vermək olar: 1. Cinsindən asılı olmayaraq, hər bir fərdin tərəqqisi Dövlət siyasətinin başlıca məramı olmalıdır. 2. Cəmiyyətdə qadının analıq vəzifəsi ilə yanaşı sosial fəaliyyəti üçün də obyektiv şərait yaradılmalıdır. 3. Qadının ictimai fəallığının yüksəldilməsi ilə əlaqədar olaraq, ailədə məişət vəzifələrinin kişi-qadın arasında bölüşdürülməsi ilə bağlı düşüncə tərzinin yeniləşdirilməsi sahəsində təşviq və təbligatın artırılması zəruridir. 4. İstehsalatda çalışan qadının asudə vaxtının həcminin artırılması ilə onun ictimai-siyasi fəallığına təkan verilməsinə, həm də mənəvi aləminin yüksəlməsinə şərait yaradılmalıdır. 5. Ailə daxilində önə çıxan kəskin problem işləyən valideynlərin (kişi, qadın) azyaşlı uşaqları ilə əlaqədar olarsa, körpələr evinin gecə - gündüz iş prinsipi ilə işləməsinə şərait yaradılmalı, həmçinin, məktəblərdə günü uzadılmış qrupların fəaliyyəti genişləndirilməlidir. Yüklə 201,87 Kb. Dostları ilə paylaş:
|