Q ə r I b m ə mm ə dov, mahmud X
Yüklə 10,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Babazad ə V.M., Ə liyev F. Ş .
- Babaxanov N.A., Pa ş ayev N. Ə
- Bayramov M. Ə .
- Budaqov B. Ə ., Q ə ribov Y. Ə .
- Budaqov B. Ə ., Quluzad ə V. Ə .
- Budaqov B. Ə ., M ə rdanov İ .D.
- Cabbarov M.A. Böyük Qafqaz ı n C ə nub yamac ı nda
| 24.3. Alkoqolizm
Alkoqolizm spirli içkil ə rin tez-tez v ə h ə ddind ə n art ı q istifad ə edilm ə si v ə onlara h ə dsiz h ə rislik n ə tic ə sind ə ba ş layan x ə st ə likdir. Alkoqol narkotik z ə h ə rl ə r ə aiddir. Bir kq kütl ə y ə 7-8 qram t ə miz alkoqol dozas ı insan üçün ölüm dem ə kdir. Xroniki alkoqolizm bir s ı ra fiziki v ə psixi v ə ziyy ə tin davaml ı d ə yi ş iklikl ə rl ə ə s ə b elementl ə rinin degenerasiyas ı , qaraciy ə r v ə böyr ə k pozuntular ı il ə mü ş ayi ə t olunur, çox vaxt psixi deqradasiyaya – yadda ş ı n v ə i ş qabiliyy ə tinin a ş a ğ ı dü ş m ə sin ə , öz v ə zif ə sinin, m ə suliyy ə tinin itirilm ə sin ə , b ə z ə n psixi x ə st ə likl ə r ə – say ı qlama v ə qarabasma («belaya qoryaçka»), psixoza, içki dü ş künlüyün ə (zapoy) s ə b ə b olur. 1986-1987-ci ill ə rd ə alkoqola qar ş ı kampaniya dövründ ə (SSR İ -d ə ) spirtli içkil ə rin dövl ə t sat ı ş ı 1984-cü ill ə müqayis ə d ə 61% azald ı ld ı . Bu dövr ə rzind ə cec ə ara ğ ı – şə k ə rd ə n ara ğ ı n (samoqon) haz ı rlanmas ı misli görünm ə mi ş sür ə tl ə artd ı , Rusiyada is ə 2 d ə f ə artd ı . 1988-ci ild ə n ba ş layaraq alkoqol içkil ə rinin sat ı ş ı yenid ə n art ı r ı ld ı . 1992-ci ild ə dövl ə t t ə rfind ə n hesaba al ı nmayan alkoqol içkil ə r, o cüml ə d ə n düz ə ltm ə araq (samoqon), h ə mçinin xüsusi ticar ə t yolu il ə g ə tiril ə n alkoqol içkil ə rin miqdar ı dövl ə t sat ı ş ı n ı 2 d ə f ə keçdi v ə ild ə bir adam ba ş ı na minimum 14 l t ə miz spirt t əş kil etdi. Ə g ə r 15 ya ş ı na q ə d ə r Rusiyada u ş aqlar ı n v ə qad ı nlar ı n yar ı s ı n ı n (qad ı nlar ki ş il ə rd ə n t ə xmin ə n 8 d ə f ə az içir) spirtli içki q ə bul etm ə diyi n ə z ə r ə al ı nsa, onda ild ə h ə r ki ş iy ə t ə xmin ə n 160-180 litr yar ı mlitrlik araq 399 butulkas ı (orta hesabla güna ş ı r ı bir butulka) dü ş ür. Alkoqolun q ə bul edilm ə sin ə gör ə Rusiya tan ı nm ı ş lider olan Fransan ı öt ə r ə k, dünyada birinci yeri tutur. 1960-c ı ild ə n sonra Fransada alkoqol içkil ə rd ə n istifad ə t ə dric ə n azald ı ld ı . Rusiyan ı n alkoqol içkil ə r üzr ə Fransan ı ötm ə si, a ş a ğ ı keyfiyy ə tli içkil ə r, ara ğ ı n şə rabdan üstünlüyü hesab ı na olur, h ə m d ə ruslar içkini bir oturuma, yüks ə k doza il ə , frans ı zlara nisb ə t ə n keyfiyy ə tsiz v ə az «q ə lyanalt ı » il ə q ə bul edirl ə r. Şə kil 24.1. Alkoqolda «qalib» ç ı xmaq hiss olunmadan keçdi, lakin bu «qaliblik» rus mill ə tin ə baha ba ş a g ə ldi. M ə s ə l ə n, son onillikl ə rd ə alkoqola qar ş ı kompaniyaya q ə d ə r insan ömrünün uzunlu ğ u ki ş il ə r üçün 62 ya ş (1984- cü il – 61,7 ya ş ) idi. Alkoqol kompaniyas ı dövründ ə alkoqoldan az istifad ə edilm ə si il ə ə laq ə dar ölk ə d ə ə halini (xüsus ə n ki ş il ə ri) sa ğ lamla ş d ı raraq ömrün artmas ı na s ə b ə b oldu. Bel ə ki, 1987-ci ild ə ömrün uzunlu ğ u 64,9 ya ş , y ə ni 3,2 il yüks ə ldi. Lakin bu müv ə ff ə qiyy ə t uzun sürm ə di. Rusiyada 1987-ci ild ə spirtli içkil ə rin yenid ə n çoxalmas ı il ə ə laq ə dar 1988-ci ild ə ə halinin ölüm faizi yüks ə ldi. 1992-ci ild ə alkoqolun q ə bulu xeyli çoxald ı ğ ı üçün ömrün uzunlu ğ u k ə skin a ş a ğ ı dü ş dü. Bir il ə rzind ə ki ş il ə rin ömrü 1,5 il, qad ı nlar ı nk ı is ə 0,5 il azald ı . 1992-ci ild ə Rusiyada ki ş il ə rin ömrünün uzunlu ğ u 62 ya ş , qad ı nlar ı nk ı is ə 74 ya ş t əş kil etdi, bu is ə Avropa birliyi ölk ə l ə ri il ə müqayis ə d ə uy ğ un olaraq 11 v ə 6 ya ş a ş a ğ ı d ı r. Bu göst ə ricil ə r 1993-cü ild ə ki ş il ə r üçün 59, qad ı nlar üçün is ə 72 ya ş oldu. Ə lb ə tt ə , ruslar ı n ölüm d ə r ə c ə sinin xo ş ag ə lm ə z v ə ziyy ə ti sosial-iqtisadi krizis v ə cinay ə tin çoxalmas ı il ə d ə ba ğ l ı d ı r. Lakin 24.1 şə kild ə veril ə n r ə q ə ml ə r göst ə rir ki, ömrün uzanmas ı na ə n çox alkoqoldan istifad ə nin qar ş ı s ı al ı nmaz yüks ə lm ə si z ə rb ə vurur. 400 Ə D Ə B İ YYAT Az ə rbaycan dilind ə Aslanov H.Q. Meliorasiya torpaq ş ünasl ı ğ ı . Bak ı – «Elm» 1999, 346 s. Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n Milli İ qlim Proqram ı . Az ə rb. Respublikas ı n ı n Ekologiya v ə T ə bii S ə rv ə tl ə r Nazirliyi. Bak ı , 2002. Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n Ə traf mühit ə dair qanunvericilik toplusu. Az ə rbaycan Respublikas ı Ekolo- giya v ə T ə bii S ə rv ə tl ə r Nazirliyi. 2002. 1-ci icild 404 s ə h; 2-ci icild 424 s ə h. Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n Ekoloji c ə h ə td ə n dayan ı ql ı sosial-iqtisadi inki ş afa dair Milli proqram ı . Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n Ekologiya v ə T ə bii S ə rv ə tl ə r Nazirliyi. Bak ı , 2002. Babazad ə V.M., Ə liyev F. Ş . Az ə rbaycanda f ə lak ə t tör ə d ə n t ə bii prosesl ə r v ə onlar ı n monitorinqi. BDU- nun x ə b ə rl ə ri. Bak ı , 2001, № 2. Babaxanov N.A., Pa ş ayev N. Ə . T ə bii f ə lak ə tl ə rin iqtisadi v ə sosial-co ğ rafi öyr ə nilm ə si. Bak ı , 2004, 194 s. Babayev A.M. Az ə rbaycan ı n b ə zi torpaq-iqlim bölg ə l ə rind ə torpaq prosesl ə rinin v ə torpa ğ ı n münbitliyinin modell əş dirilm ə si v ə proqnozla ş d ı r ı lmas ı . Disser. avtoreferat ı . k.t.e.d., Bak ı , 1995. Bayramov M. Ə . Ceyrançöl otlaqalt ı torpaqlar ı n ekoloji münbitlik modeli. Disser. avtoref. k.t.e.n. Bak ı , 2002, 17 s. Budaqov B.A. Land ş aft ş ünasl ı q. «Co ğ rafiya elmi 50 ild ə ». Bak ı – Elm-1996. Budaqov B. Ə ., Mikay ı lov A.A., Fiziki-co ğ rafi (land ş aft) rayonla ş ma. Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n kons- truktiv co ğ rafiyas ı Bak ı . Elm-1996. s: 173-187. Budaqov B. Ə ., Q ə ribov Y. Ə . T ə bii land ş aftlar ı n antropogenl əş m ə sinin ə sas istiqam ə tl ə ri. Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n konstruktiv co ğ rafiyas ı . Bak ı . Elm-2000, s: 159-165. Budaqov B. Ə ., Quluzad ə V. Ə . Sürü ş m ə v ə uçqunlar. Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n konstruktiv co ğ rafiyas ı . III cild. Bak ı -Elm-2000, s. 9-15. Budaqov B. Ə ., M ə rdanov İ .D. Sell ə r v ə onlara qar ş ı mübariz ə t ə dbirl ə ri. AR-n ı n konstruktiv co ğ rafiyas ı . III cild. Bak ı -Elm-2000, s. 96-101. Cabbarov M.A. Böyük Qafqaz ı n C ə nub yamac ı nda külli miqdar ya ğ ı nt ı lar ı ə m ə l ə g ə tir ə n sinoptik şə rait. «Elm» n əş r, 1978, 142 s. C ə f ə rov A.B. Fermer t ə s ə rrüfatlar ı v ə torpaqlar ı n mühafiz ə si. «Fermer» ayl ı q bülleteni, 1997, № 2. s. 3-5 C ə lilov Q.H., X ə lilov M.Y. Dekorativ ya ş ı lla ş d ı rma. Bak ı , «G ə nclik», 1982, 86 s. Dada ş ova F.S. Torpaqlar ı n neft m ə hsullar ı il ə çirkl ə nm ə sinin miqrasiyas ı na dair. Görk ə mli alim v ə ictimai xadim, akad. H ə s ə n Ə liyevin 95 illik yubileyin ə h ə sr olunmu ş «H ə s ə n Ə liyev v ə Az ə rbaycanda ə traf mühitin da- vaml ı inki ş af ı n ı n probleml ə ri» mövzusunda elmi-praktik konfrans ı n tezisl ə ri. Bak ı , 2002. s.44-45. Yüklə 10,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|