Oziq-ovqat mahsulotlari texnologiyasi fakulteti O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim

Qo‘shimcha materiallar. Natriy ishqori (NaOH, natriy gidroksid), yoki
kaustik soda zavodga qattiq holda temir barabanlarda (92-96%li) yoki suyuq holda
sisternalarda (42-43%li) keladi.
Natriy korbanat (91-99%) yoki kalsiylangan soda. Zavodga qattiq holda (91-
99%li) keladi. Natriy xlor (NaCl),tovar nomi-osh tuzi. Qattiq holda keladi. (97-
98%li)
Bo‘yoqlar - atir sovunni bo‘yash uchun ishlatiladi. Suvda, yog‘da eriydigan
va pigmentlar ishlatiladi.
Suvda eriydigan anilinli bo‘yoq sifatida qizil rodalinli C
28
H
31
O
3
N
2
Cl sariq
rangli metanil (C
18
H
14
O
8
N
3
Na), qizil-ko‘k. Flyuressein-limonli, jigar rang
(C
20
H
10
O
5
N
2
) lar ishlatiladi.
Suvda eriydigan bo‘yoqlar qisman rangsizlanadi va sovun ko‘pigi bo‘yaydi.
Shuning uchun keyinchalik yog‘da eriydigan bo‘yoqlarga (qizil J va S markali,
sariq j markali) va suvda eriydigan (sariq, ko‘k, yashil, jigarrang) bo‘yoqlar taklif
qilindi. Bo‘yoqlar suvdagi eritma (kons. 0,5%li) xolida 1t sovunga 270 gr gacha
sovunga qarab qo‘shiladi. Oq atir sovun ishlab chiqarishda uning rangini

138
yaxshilash, qattiqligini oshirish uchun unga, rux yoki titanli belila 1 t ga 2 dan 10

kg gacha qo‘shiladi.
Xushbo‘y xid beruvchi moddalar (aromatizatorlar) yaxshi xid berish uchun
qo‘shiladi. Ular har-xil xushbuy atir-upa kompozitsiyalarini tabiiy (efir moylari) va
sintetik, moddalarni aralashmasidan buket shaklida tayyorlanadi. Xushbo‘y
moddalardan 1 t sovunga 5-15 kg atrofida qo‘shiladi. Oksidlanishga qarshi
moddalar - bular sovunlarni oksidlanish va yomon bo‘lib qolishidan asraydigan
moddalardir. To‘yinmagan yog‘ kislotalarini oksidlanish natijasida sovunning xidi
va rangi o‘zgaradi. Oksidlanishga qarshi ishlatiladigan modda sifatida silikat
natriy (Na
2
O · nSiO
2
), limon kislotasi ishlatiladi.
Qayishqoqli moddalar (plastifikatorlar) sovunni mo‘rtligini asraydi.
Stabillovchi moddalar (stabilizatorlar) xushbo‘y moddalarni barqarorligini va
sovunni ko‘pigini chidamligini oshiradi.
Oksidlanishga qarshi va qayin qiladigan (plastifikator) mavjud: bular "Antol
P-2", va “Plastibol-9". Tarkibi: Antol P-2 niki Na karboksimetilsellyuloza, limon
kislota, oksibenzol kislotani metil efiri, polietilenglikol.
"Plastibol-9"-dietanolamin, benzoy, oksibenzoy va yog‘ kislotani natriyli
tuzi. Ortiq moylaydigan ko‘pdamchalar terini yog‘sizlanishini saqlaydi. Buning
uchun lanolin ishlatiladi-tozalangan jun yog‘i spermatset -hayvon yelimi, glitserin
va
boshqalar.
Dizenfeksiyalovchi
qo‘shimchalar
sovunlarni
antisintik
xususiyatlarini kuchaytiradi. Bular geksaxlorofen (Gigienik sovun uchun) fenol
(Karbolov sovutish uchun), bor kislotasi (bolalar sovuni uchun).
Profilaktik davolovchi moddalar teri kasalligiga qarshi ishlatiladi. Ularga:
xrofil-karantin pastasi ("leenoe" sovuni), xna (goena), oltingugurtli selen, (sulsenli
sovun) beristinli deget (degtarli sovun) ishlatiladi.