O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti yuldashev Ulmasbek Abdubanapovich

Rangni boshqarish sistemalari.
Kompyuter grafikasining elementlarini 
yaratish va qayta ishlashda grafik ma’lumotlarning har xil qurilmalarda asl holatda 

---

10 
bo‘lishligi talab etiladi. Kompyuter grafikasining qayta ishlash pog‘onalarida 
ranglarning mos tushishini rangni boshqarish sistemalari nazorat qiladi. Bunday 
tizimlardan biri 
CMS (Color Management System)
dir.
Profil.
Har bir qurilma o‘zining ichki imkoniyatlariga qarab o‘z usulida rang 
chiqaradi. Turli xil qurilmalarda ranglarning mosligini ta’minlash uchun ular 
o‘zining profiliga ega bo‘lishi kerak.
Kalibrovka.
Har xil platforma, qurilma va dasturlarda rangni bir xilda 
boshqarish sistemasi mavjud emas. Lekin bu turdagi sistemalarga 
CMS
yaqin 
hisoblanadi. Ilk bor 
Solerunc
nomi ostida 
CMS
ni 
Apple
firmasi operatsion 
sistemaga kiritdi. U 
Macentosh
kompyuterlari sferasida nashrga tayyorlash, nashr 
qilish va poligrafiyada muvaffaqiyatli xizmat qildi. Windows 95G‘98 operatsion 
sistemalarida 
Kodak
firmasining 
Color Matchung Module
nomi ostida 
CMS
tizimlari ishlatiladi.
Kompyuter grafikasida rangli ruxsat etish tushunchasi qabul qilingan (rang 
chuqurligi). Monitor ekranida uni hosil qilish uchun rangli informatsiyani 
kodlashtirish usulidan foydalaniladi. Oq-qora tasvirni aks ettirish uchun ikki bit 
razryad yetarli. Sakkiz razryadli kodlashtirish 256 turdagi ranglar jilosini aks 
ettirishga imkoniyat beradi. Ikki bayt (16 bit) 65536 turdagi ranglar jilosini 
ifodalaydi (bunday rejim — 
High Color
). Yigirma to‘rt razryadli kodlashtirish 
usulida 16 777 216 ta rangni ifodalash mumkin.
Amaliy nuqtayi nazardan monitorning rangli ruxsat etish tushunchasi rangli 
qamrab olishni anglatadi. Bu o‘z navbatida chiqarish qurilma (monitor, printer va 
hokazo)larida ranglar diapazonini hosil qilishni belgilaydi. Rangli modul deb 
additiv va subtraktiv metodlar yordamida ishlangan ranglar jilosi tarkibiy 
komponentlarining bo‘linish usullariga aytiladi. Kompyuter grafikasida asosan 
RGB, HSB
va 
CMYK
rang modullari qo‘llaniladi. Rangli modullar uch o‘lchovli 
koordinatalar sistemasida joylashadi va ranglar fazosini tashkil qilib, Grossman 
qonunlariga binoan rangni uch o‘lchovli fazodagi nuqta sifatida ifodalashi 
mumkin.

---

11 
Grossmanning birinchi qonuni.
Chiziqli bog‘liq bo‘lmagan har qanday rangni 
uchta tashkil etuvchi orqali bir qiymatli ifodalash mumkin. Chiziqli bog‘liq 
bo‘lmaslik — bu ixtiyoriy uch rangdan ikkitasini qo‘shish orqali uchinchisini hosil 
qilish imkoniyati mavjud emas.
Grossmanning ikkinchi qonuni.
Agar ranglar uzluksiz o‘zgarsa, ranglar 
aralashmasining nurlanishi ham uzluksiz o‘zgaradi. Hech qanday rang yo‘qki, unga 
yaqin bo‘lgan rangni tanlash imkoniyati mavjud bo‘lmasa.
Grossmanning uchinchi qonuni.
Ranglar aralashmasining nurlanishi ularning 
rangiga bog‘liq, biroq uning spektr tarkibiga bog‘liq emas.