O‘zbek tilining adabiy tili me’yorlari

Nutq madaniyati uch xil hodisaning nomidir:

• Madaniy nutqning, ya’ni nutqiy hodisaning nomi;
• Madaniy nutq tushunchasi bilan bog‘liq va nutq madaniyati deb yuritiluvchi (muammosini o‘rganish) ilmiy muammoning nomi;
• Nutq madaniyati muammosini o‘rganish bilan maxsus shug‘ullanuvchi sohaning, tilshunoslik fani bo‘limining nomi.

Rus tilidan o’zlashgan va o’zbekcha muqobili bilan almashtirish qiyin bo’lgan so’zlar: dvigatel, shchit, telefon, stol, stul, kiosk, bank, serviz, lotereya, fermer, shofyor, obuna, krossvord, tormoz, karavot, mebel, komissiya, transport, direktor, binokl, komanda, genofond, gonorar kabi. Jonli so’zlashuvda esa prostoy, pensa, koyka, chepuxa, skorost, podnojka,bratan, obed, stenka. Bu davrda rus tilidan o’zlashgan so’zlar o’zbek tili so’zlari bilan gimn/madhiya, garantiya/kafolat, dejur/navbatchi, kliyent/mijoz, remont/ta’mir, kvalifikatsiya/malaka parallellari amalda.

• Rus tilidan o’zlashgan va o’zbekcha muqobili bilan almashtirish qiyin bo’lgan so’zlar: dvigatel, shchit, telefon, stol, stul, kiosk, bank, serviz, lotereya, fermer, shofyor, obuna, krossvord, tormoz, karavot, mebel, komissiya, transport, direktor, binokl, komanda, genofond, gonorar kabi. Jonli so’zlashuvda esa prostoy, pensa, koyka, chepuxa, skorost, podnojka,bratan, obed, stenka. Bu davrda rus tilidan o’zlashgan so’zlar o’zbek tili so’zlari bilan gimn/madhiya, garantiya/kafolat, dejur/navbatchi, kliyent/mijoz, remont/ta’mir, kvalifikatsiya/malaka parallellari amalda.

Nutq madaniyati adabiy til rivojining o‘ziga xos xususiyatlaridan biri;

• Nutq madaniyati adabiy til rivojining o‘ziga xos xususiyatlaridan biri;
• Nutq madaniyati bu adabiy til me’yorlarining shakllanishi va silliqlanishiga yordamlashishdan iborat bo‘lgan faoliyat, ya’ni til rivojiga ongli aralashuvdir;
• Nutq madaniyati tilni, uning qonun-qoidalarini ongli idrok qilish, aniq, ravshan, ifodali nutq tuza olish mahoratidir; (A.Gurachyov va boshq).
• Nutq madaniyati kishilarni o‘zaro to‘liq va teran fikrlashishi, tilning barcha imkoniyat va vositalarini puxta egallashdan iboratdir; (B.N.Golovin va boshq).
• Nutq madaniyati faqat to‘g‘ri nutqqina emas, o‘quvchilik hamda nutqiy chechanlik hamdir; (G.O.Vinokur).
• Nutq madaniyati til vositalaridan o‘rinli foydalangan holda maqsadga muvofiq so‘zlash va yoza olish san’atidir; (A.N.Efimov).
• Nutq madaniyati bu avvalo fikrlash madaniyatidir; (D.E.Rozental).
• Milliy, o‘ziga xosligi bilan ajralib turuvchi nutq madaniy nutqdir. (M.Agofanova).