O‘zbek tili fonologiyasi va morfonologiyaSI

Undosh fonemalar sistemasi 
Kuchli oppozitsiyadagi undosh fonemalarning asosiy belgilari quyidagi 
1
Щербак А.М. О тюркском вокализме // Тюркологические исследования. – М., 1963. – С.26. 
2
Баскаков П.А., Содиқов С.А., Абдуазизов А.А. Умумий тилшунослик, – Тошкент, 1979. – Б.53. 

---

belgilar hisoblanadi: shovqin va ovozning ishtirokiga ko‘ra, paydo bo‘lish o‘rni va 
usuliga ko‘ra, palatalizatsiyaning bor-yo‘qligiga ko‘ra. 
Hozirgi o‘zbek adabiy tildagi 23 ta undosh fonemalarning yuqoridagi sanab 
o‘tilgan asosiy belgilarini quyidagi jadvalda ko‘rsatish mumkin: 
Fonemalar 

---

Fonemaning asosiy belgilari 
korrelyativ
va 
nokorrelyativ
bo‘lmagan belgilar 
bo‘lishi mumkin.
1
Kamida ikki fonemaning asosiy belgilari umumiy bo‘lib, birida 
bor, ikkinchisida yo‘qligi bilan ajralib turadigan belgi 
korrelyativ
belgi 
hisoblanadi. Ma’lum belgilar majmuasi faqat birgina fonemaning o‘ziga xos 
bo‘lsa, bunday belgilar 
nokorrelyativ
belgi hisoblanadi. Masalan, «p» fonemasida 
jarangsizlik belgisi asosiy va korrelyativ belgidir. Chunki xuddi shu fonemaning 
asosiy belgilariga ega bo‘lgan, ammo undan boshqa korrelyativ belgisining borligi 
1
Дмитриенко С.Н. Фонемы русского языка. – М., 1985. – С.20. 
p b f v t d s z ch sh j k g g‘ q x h m n ng y l r 
shovqinli 
+
+
+
+
+
+
+
+
+ +
+
+
+
+
+
+
+
 
 
 
 
 
 
sonor