Ortodontik anomalilere giRİŞ ve terminoloji ortodontik anomalilere giRİŞ

---

ORTODONTİK ANOMALİLERE GiRİŞ VE TERMiNOLOJi 
 
 
ORTODONTİK ANOMALİLERE GİRİŞ 
Ortodonti; dişlerin, diş kavislerinin, çenelerin ve yüz kemiklerinin birbirleriyle olan ilişkilerini, 
bireyin yaşı, büyüme ve gelişim durumunu gözönünde bulundurarak inceleyen, bu ilişkiler için normal 
değerler saptayan, normalden sapmaların olduğu vakaları tesbit ederek bu ilişkileri düzeltmeye veya 
anomalinin meydana gelmesini önlemeye çalışan dişhekimliğinin bir uzmanlık dalıdır. 
Hastaların ortodontik muayenesinde ve varsa anomalinin teşhisinde yaşın ve büyüme-gelişim 
döneminin gözönünde bulundurulması gerekir. Özellikle bu konunun, aile dişhekimleri için önemi çok 
büyüktür. Zira belirli bir yaş dönemi için normal kabul edilen bir durum daha ileri yaşlarda anomali 
olarak kabul edilebilecek; daha da önemlisi erken dönemde normalden sapma varmış gibi görünen bir 
vaka, ileri yaşlarda spontan düzelme gösterebilecektir. Örneğin; anormal yutkunma refleksi denilen, 
yutkunma sırasında dilin, alt ve üst kesici dişler arasından dışarı çıkacak şekilde fonksiyon bozukluğu 
göstermesi, süt kesici dişlerinin düşüp daimi kesici dişlerin tam olarak indifa etmelerine kadar geçen 
sürede normal bir fonksiyon olarak kabul edilir. Ancak aynı türdeki dil fonksiyon bozukluğunun daha 
il
eri yaşlarda görülmesi ortodontik tedaviyi gerektiren bir fonkisyon bozukluğu olarak kabul edilebilir. 
Bu konuda diğer bir örnek şudur: Üst ve alt sürekli yan kesici dişler palatoversiyonda sürmeye 
başlarlar. Ancak sürdükçe vestibüle doğru hareket ederler ve diş kavsi üzerinde -eğer yer darlığı 
yoksa- 
normal yerlerini alırlar. Bu bakımdan, bu dönemde ortodontik müdahale gereksiz olabilir. Başka 
bir örnek ise heriki taraftaki alt ve üst daimi 1. molar dişlerinin (6±6) birbirleriyle olan kapanış 
ilişkilerindeki yaşa bağlı görülecek değişimlerdir. Özellikle bu konunun, ortodontik anomalinin 
teşhisinde sıklıkla başvurulan bir kriter olması nedeniyle önemi büyüktür. Ortodontik anomalileri 
teşhisinde kullanılan kapanış ilişkilerinin değişik yaş dönemlerindeki özelliklerine burada kısaca 
değinmek yararlı olacaktır. Bilindiği gibi, bebek 6 aylık iken alt ve üst - sağ ve sol süt santral dişler (I±I) 
sürmeye başlarlar; ortalama olarak 1 yaşında II I ± I II no.lu (süt) dişler sürmelerini tamamlarlar. 
Ortalama olarak 1.5 
yaşlarında IV ± IV (1. süt azıları) no.lu dişler; 2 yaş civarında III ± III no.lu dişler 
(süt kaninler) ve 2.5 yaş civarında V ± V no.lu dişler (2. süt azıları) sürerek alt ve üst çenede 10 ar 
adetten toplam 20 adet süt dişi tamamlanmış olur; yani çocuk “Süt Dişlenme” dönemindedir. Süt diş 
kavislerinin normali incelendiğinde; üst süt diş kavsinde süt kaninler ile süt lateraller arasında diastema 
olduğu, alt süt diş kavsinde alt süt kaninlerin distallerinde “Primate Space” olarak ta adlandırılan 

---

diastemalar 
olduğu görülür. Yine her iki süt diş kavislerinde kesici dişler aralarında “Fizyolojik 
Diastema” denilen diastemalar olduğu görülür. Süt diş kavislerinin kapanış ilişkileri incelendiğinde; 
normal artmış overbite ilişkisi, 180 dereceye yakın interinsizal (keserlerarası) açı, bukkal bölgede ise 
alt ve üst 2. süt azılarının distal yüzeylerinden geçen düzlemlerin aynı frontal düzlem üzerinde olduğu 
görülür. Özellikle V±V no.lu dişlerin bu kapanış ilişkileri, 6±6 no.lu dişlerin kapanış ilişkilerinin 
oluşumuna rehberlik etmeleri bakımından çok önemlidir. Zira süt dişlenme döneminden karışık 
dişlenme dönemine geçişte yani ağızda ilk olarak süren daimi dişler olan sürekli 1. molarlar (6±6), 6 
yaş civarında sürerlerken V±V no.lu dişlerin distal yüzeylerini rehber alarak sürerler ve bu nedenle 6±6 
no.lu dişlerin karışık dişlenme dönemindeki ilişkileri çoğunlukla tüberkül-tüberküle kapanış şeklindedir. 
Altı yaşına 6±6 no.lu dişlerin sürmeleriyle karışık dişlenme dönemine geçen bireyde ortalama olarak 7 
yaş civarında 1±1 no.lu (alt ve üst sürekli santral dişler) dişler, 8 yaş civarında 2±2 no.lu dişle sürerler. 
Bu dönem “Erken Karışık Dişlenme Dönemi” olarak adlandırılır. 
Yaklaşık 9.5 yaş civarında öncelikle 4+4 no.lu (üst 1. premolarlar) ve ardından 4-4 no.lu dişler 
(a
lt 1. premolarlar) sürerler. 4±4 no.lu dişlerin sürmelerinden sonra 3±3 no.lu dişler 10.5 yaş civarında 
ve 11-
12 yaş civarında 5±5 no.lu dişler sürerler. Altı yaşlarında tüberkül-tüberküle süren 6±6 no.lu 
dişler, gerek alt çenenin erken karışık dişlenme dönemindeki ileri yön büyüme hamlesi gerekse V IV III 
± III IV V no.lu dişlerin mezio-distal çap toplamlarıyla 5 4 3 ± 3 4 5 no.lu dişlerin mezio-distal çap 
toplamları arasındaki fark olan (ortalama olarak üst çenede tek tarafta 0.9 mm den toplam 1.8mm.; alt 
çenede ise tek tarafta 1.7 mm.den toplam 3.4mm)