“ona vatan” konseptini o’rganishda maqol-matallar va hikmatli so’zlarning o’rni, ularning milliy-madaniy konseptual belgilari

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-716-722 
Google Scholar 
Scientific Library of Uzbekistan 
Academic Research, Uzbekistan 718 www.ares.uz 
chuqur va mukammal mazmunga ega bo„lib, ularda xalq donoligi, milliy an‟analari, 
ko„p asrlik hayot tajribasi mujassamlashadi. Folklor asarlarining boshqa hamma 
janrlari kabi maqollarda xalqning orzu-umidlari, vatanparvarlik, insonparvarlik 
hislatlari, qisqasi, barcha ijobiy-siyosiy va tarbiyaviy ahamiyati kattadir. Maqollar, 
dostonlar, ertaklar, qo„shiqlarda ham juda ko„p uchraydi. Shuningdek, ko„pchilik xalq 
ertaklarining oxiri ham qissadan-xissa tarzida maqol yoki tarbiyaviy ahamiyatga ega 
bo„lgan biron-bir pand-nasihat bilan tugaydi. 
O„zbek xalq maqollarining tematikasi boy va xilma-xildir. Turmushning 
hamma sohasida: mehnat jarayoni, jonli suhbatlarda, yozma adabiyotlarda maqol va 
hikmatli iboralar ko„p ishlatiladi. Anglatilmoqchi bo‟lgan faktlar obrazli qilib 
ifodalanadi. “So„z ko„rki maqol”, “Yaxshi naql-tomirli aql” deb bejizga aytilmagan. 
Shuning uchun ham mumtoz ijodkorlarimiz xalq ijodiga, ayniqsa maqollarga
ko„proq murojaat etganlar. O„tmishda yaratilgan va qo„llanib kelinayotgan eng 
yaxshi maqollar xalq donishmandchiligining namunasi sifatida hozirda juda katta 
tarbiyaviy ahamiyatga egadir. Yaratilgan maqollar, matallar va hikmatli so„zlar 
birgalikda ma‟naviy boyligimizning qimmatbaho xazinasini tashkil etadi. Grammatik 
jihatdan gap holida shakllangan, xalq donishmandligi natijasida vujudga kelgan 
barqaror birikmalar maqollar sanaladi. Maqollar fikrni ta‟sirchan, bunyodkor qilib 
ifodalovchi qudratli vositadir. Grammatik jihatdan gap holida shakllangan, to„g„ri 
ma‟noda qo„llaniladigan xalq donishmandligi natijasida vujudga kelgan barqaror 
birikmalar matallar hisoblanadi. Masalan, “Yaxshidan bog„ qoladi, yomondan dog„”. 
“Qimirlagan qir oshar”. Matallar ham xuddi maqollar singari xalqning hayotini uzoq 
davrlar mobaynida kuzatish orqali hosil bo„lgan hayotiy tajribasini ixcham tarzda 
ifoda topishidir. Quyida maqollarning o‟rni va milliy-madaniy konseptual belgilari 
bir qancha misollar yordamida ko‟rib chiqiladi: