Nikel tarih boyunca varlığı yakın zamanlara kadar bilinmiyen maddelerden biri olarak

pıîmaktadır. Bu son kullanış yeri çok mühim­

dir. Zira'muhafaza reaktörün İçindeki atomik 

artıkların dağılmasını önliyeceği gibi, yakıtı da 

uranyum veya uranyum oksit) korozyona kar­

gı korumaktadır. Bu konuda bir çok metal reka­

bet etmekle beraber bilhassa kaynar su ve yük­

sek basınçlı reaktörlerde mekanik mukavemeti, 

aşınmaya karta olan dayanıklılığı fve yüksek 

erime sıcaklığından dolayı paslanmaz çelik kul­

lanılmaktadır. 

Nikel muhtelif Şekillerde füze ve satelltlerin 

yapımımda da kullanılmaktadır. Fakat, bütün 

bunlar gizli tutulduğundan bu konuda detaylı 

bir bilgiye- sahip olunamamaktadır. 

Elektronik sanayiindeki yeri : 

— Radyo sanayii : Saf nikel radyofonik 

lâmbaların imalinde geniş çapta kullanılmakta­

dır. Aynı şekilde konel, demir - nikel - tungsten, 

demir - nikel - kobalt alaşımlar» ve *% 5 nikel ih­

tiva eden nikel - platin alaşımı da bu sahada kul­

lanılmaktadır. 

— Rezistanslar : Sıcaklık artısı, ile metalin 

dayanıklılığının azalmaması gereken sahalarda 

birçok nikel alaşımı kullanılmaktadır. Bunlar­

dan bilhassa manganezi! nikeller ve küpro-ni­

keller 500°Cye kadar hassas işlerde kullanılır­

lar. Bununla beraber rezistans İmalinde en çok 

kullanılan alaşımlar nikel-kronu alaşımlarıdır. 

En mükemmelleri % 80 nikel ve % 20 krom 

ihtiva edenidir.  F a k a t daha ucuz olması bakı­

mından nikel - krom - demir (% 65 Ni, % 15 Cr, 

% 20 Fe) alaşımları da kullanılır. Nikel-krom 

alaşımları 1050° C -1200° C sıcaklıklar arasında, 

nikel - krom - demir alaşımları ise normal 900°C 

de olmak üzere maksimum 1100°C ye kadar kul­

lanılırlar. •* 

— Reostalar : Reosta telleri aşağı, yukarı 

rezistanslar kadar dayanıklı olmalıdır. Bunun 

iıçin gene nikel-krom alaşımları kullanılır. An­

cak, yüksek ergime sıcaklığına lüzum olmadığı 

için maygor veya % 50 nikel ihtiva eden bazı 

küpro - nikeller de bu sahada kullanılır. 

— Mıknatıslar : Bilhassa nikelli çelikler 

kullanılır. Başlıcaları : 

1 — % 10-40 Ni ve <%  5 - 2 0 Al İhtiva edlen 

çelikler, 

2 — % 20 Ni, % 10 Al ve % 10 Co ihtiva 

eden çelikler, 

3 — %  1 0 - 2 5 Ni, m 15-20 Co ve «fo 8-25 

Tl ihtiva eden çeliklerdir. 

Elektrik ve radyo sanayimde bilhassa nikel 

ve alüminyumlu (Alniko) mıknatıslar kullanıl­

maktadır. 

— AkÜmÜlatörler : Bilhassa alkalin akümü-

latörlerde nikel - demir ve nikel - kadmiyium ala­

şımları şeklinde kullanılır. 

— Yüksek manyetik permeabiliteli parçalar : 

Bu özellik bilhassa ferro - nikel alaşımlarında 

görülür. Bunlar arasında en fazla manyetik per-

meablliteye sahip olan % 79 Nl, )% 5 molibden 

% 15 Fe ihtiva eden ve «supermallay» denilen 

alaşımdır. Bilhassa telsiz, telefon ve ölçü alet­

lerinde kullandır. 

Muhtelif sahalardaki yeri : 

Şimdiye kadar birçok , milletler paralarında 

nikel kullanmışlardır. Bunların en eskisi Bak-

trian paraları olup aşağı!  y u k a n yirmi asır ev­

veline aittir. 1903 de Fransa'da saf nikelden pa­

ralar yapılmıştır. Kuyumculukda her zaman kul­

lanılmıştır. Mayşor alaşımı bilhassa çatal, ka­

şık, tepsi, çaydanlık v.s. yapmakta kullanılmak­

tadır. Altın ve gümüş, gibi kıymetli metaller ile 

olan alaşımları kuyumculukda bol miktarda kul­

lanılır. Oksit halinde bilhassa seramik, cam ve 

boya sanayiinde kullanılmaktadır. 

COĞRAFΠDAĞILIMI, DÜNYA İSTİHSAL. 

VE İSTİHLAKİ 

Oldukça yakın zamanlarda başlıyan nikel ta­

rihinde ilk büyük hadise 1880 yılında yeni Kale-

donya'daki yatakların işletmeye açılması olmuş­

tur, önceleri çok yavaş inkişaf eden çalışmalar­

la ikinci dünya harbine kadar ancak 6000 ton 

metal istihsal edilebilmiştir. Bir  a r a çok daha 

aşağıya düşen istihsal 1947 den itibaren yeni 

hamleler ile inkişaf etmiş ve 1953 de 17.000 ton, 

1960 da 50.000 ton ve 1969 da 81.000 ton cevher 

çıkarılmıştır. , 

Nikel tarihindeki ikinci büyük hadise Kana-

da'daki Sudbury yatağının bulunmasıdır. Daha 

sonra Manitoba'daki Thompson nikelli pirit ya­

tağının da işletmeye açılması ile Kanada istih­

salini 1960 senesinde 193.812 ton'a çıkararak 

dünya istihsalinin 2/3 ü gibi büyük bir kısmına 

hakim olmuştur. Sonralar  d a n a d a yükselen is­

tihsal 1965 de 235.000 ton'a çıkmış fakat 1969 

da 192000 ton'a düşmüştür. 

Rusya, Ural, Sibirya, Kola yarımadası ve 

Petohtenga'daki yatakları ile cevher istihsalini 

son senelerde 100.000 ton civarma çıkarmıştır. 

Amerika birleşik devletleri zengin njkeı ya­

taklarına sahip olmamakla beraber diğer me­

tallerde bulunan nikeli almak sureti ile 10.000 

ton civarında olan bir istihsal kapasitesine ulaş­

mıştır. 

46 

Madencilik 

---

Oldukça mühim olan kaynaklardan biride 

Küba'daki yataklardır. Senelik istihsal 1957 de 

20.000 tona çıkmış, sonra azalmıya (başlamış, 

daha sonraları yeniden yükselerek 1965 de 27.000 

ton ve 1969 da 37.000 tonu bulmuştur. 

Daha sonra bulunan yataklar arasında Fin-

landiya'daki Leppavirta madenini, Filipinlerdeki 

yatakları (rezerv % 1,38 nikelli olup 29 milyon 

ton olarak hesaplanmıştır) ve Yunanistan'da 

Larymma, Skyros ve Eubee adalarındaki yatak­

ları sayabiliriz. 

Dünya nikel cevheri istihsali (metal muhte­

vası olarak) 1874 senesinden bu yana su safha­

lardan gefemiştir : 

1874 300 ton 

1892 5000 ton 

1906 22000 ton 

1929 66500 ton 

1937 120000 ton 

1951 148000 ton 

1960 330000 ton 

1965 428500 ton 

1966 410400 ton 

1967 455900 ton 

1968 513600 ton 

1969 480100 ton 

Dünya nikel istihsalinin (1964 senesinden, bu 

yana) cevher ve metal olarak muhtelif kıtalara 

ve memleketlere göre d&ğıhmı aşağıdaki tablo­

larda gösterilmiştir. Muhtelif memleketlerde çı­

karılan cevherin mühim bir kısmının başka 

memleketlerde işlendiği de bu tablolardan gö­

rülmektedir. 

1968 

3.2 

4,7 

8,0 

1.5 

7.9 

1969 

Cevher olarak dünya Dikel istihsali (metal muhtevası) 100 m. t. 

1964 1965 1966 1967 

Avrupa 

Finlandiya 3,2 3,0 2,9 3,4 

Yunanistan — — 0,1 2,5 

Afrika 

Güney Afrika 3,5 3,5 7,8* 7,8 

Rodezya 0,2 02 0,2 0,2 

Asya 

Endonezya 1,7 3,6 3,9 5,1 

Amerika 

Kanada 207,3 235,1 202,9 225,6 

U.S.A. 11,1 12,3 12,0 13,3 

Küba 22,4 27,3 25,9 26.6 

Brezilya 1,0 1,1 1,4 1,0 

3,6 

5,4 

8,5 

2,0 

8,0 

239,4 

13,7 

30,0 

1,0 

192,7 

-13,7 

37,0 

1,0 

Okyanusya 

Yeni Kaledonya ... 

58,2 

Avustralya — 

Diğer memleketler 

S.S.OB 80,0 

Polonya 1,3 

diğerleri 3,5 

Toplam 393,4 

57.« 

428,5 

62,8 

410,4 

67,8 

2,1 

455,9 

88,1 

4,6 

513,6 

81,0 

10,7 

80,0 

1,3 

3,5 

85,0 

1,5 

4,0 

95,0 

1,5 

4,0 

105,0 

1,5 

5,0 

110,0 

1,5 

5,0 

480,1 

CUt: DC, Sayı: 5 

47 

---

Metal olarak dünya nikel istihsali (bin metrik ton) 

1964 1965 

Avrupa 

Finlandiya 2,9 2,8 

Fransa 8,1 8,2 

Batı Almanya 0,8 0,3 

Yunanistan — — 

Norveç 30,1 31,8 

İngiltere 38,0 40,5 

Asya 

Japonya 27,5 26,1 

Afrika 

Güney Af rika .. 2,5 3,0 

Amerika 

U.S.A 12,5 13,6 

Kanada 139,5 160,4 

Küba 22,9 27,4 

Brezilya 0,9 1,1 

Okyanusya 

Yeni Kaledonya 13,3 15,6 

Diğer memleketler 

S.S.C.B 80,0 80,0 

Diğerleri 4,5 4,5 

Toplam 383,5 415,3 

Nikel istihlâk eden ülkelerin başında Ame­

rika Birleşik Devletleri gelmektedir. Bu ülkede 

1960 senesine kadar görülen en yüksek rakkam 

1956 senesine ait olup 11500Ö tondur. Bu da Ko­

re harbi eıralanna rastlamaktadır. 1958.de çok 

aşağı düşen bu miktar 1960 da 98120 ton, 1965 

de 156100 ton, 1969 da 128900 ton olmuştur. 

Rusya nikel istihlâkında ikinci sırayı iggal 

etmekte olup 1960 istihlâki 60.000 ton, 1969 is­

tihlâki 110.000 ton civarındadır. 

Bu iki devletten sonra 1969 da 68.000 ton ile 

Japonya, 35.000 ton ile Almanya, 31.800 ton ile 

Fransa ve 24.900 ton ile İngiltere gelmektedir. 

Kanada başlıca istihsal memleketi olduğu 

halde 1969 istihlâki 8.000 ton civarındadır. 

Dünya istihlâkına gelince 1946'da 110.000 ton 

iken 1960'da 270.000 tona, 1965'de 428.400 tona 

ve 1969'da 482.200 tona yükselmiştir. 

Aşağıdaki tabloda dünya nikel istihlâkinin 

muhtelif memleketlere göre dağılımı görülmek­

tedir. 

DÜNYA NİKEL. PİYASASINA HAKİM 

OLAN FİRMALAR 

Dünya nikel istihsâlinin büyük bir kısmı An­

glo - Saxonne anenşeili şirketlerin telinde bulun­

maktadır. 

International Nickel : Sudbury maden yata­

ğı önceleri sadece bakır için işletilmekte idi 

1966 1967 1968 1969 

3,0 

12,8 

0,3 

0,1 

32,2 

37,5 

29,8 

3,0 

12,7 

0,3 

2,5 

28,2 

38,6 

42,8 

3,3 

10,3 

0,3 

4,7 

32,1 

41,7 

54,7 

3,7 

9,5 

0,5 

5,4 

35,6 

29,7 

65,0 

7,8 7,8 8,0 8,5 

13,6 13,4 14,8 15,5 

127,0 149,7 153,1 123,1 

26,0 26,6 30,0 37,0 

1.4 1,0 1,0 1,0 

20,3 20,7 22,4 23,9 

85,0 95,0 105,0 110,0 

5.5 6,0 6,0 6,0 

402,3 450,3 487,4 474,4 

(1887). Cevherin fakir oluşu kısa zaman son­

ra bir takım güçlükler doğurmaya başlamıştı. 

Bu sıralarda şirketin kimyagerlerinden birisi 

izabe kalıntılarını analiz etmeyi düşündü vç zen­

gin nikel kaynağı böylece keşfedilmiş oldu. Bu 

keşif tam zamanında olmuştu. Zira ilk nikelli 

çelikler bu sıralarda yapılmaya başlamıştı. Bu 

nedenle mali kaynaklar Sudbury ile alâkadar ol-

mıya başladılar. Şirket genisliyerek önce «Mond 

Nickel» sonra «International - Nickel» adını al­

dı. Kanada menşeli maM ' kaynakların yanında 

İngiliz mensem «Imperial Chemicals» ve Ameri­

kan menşeli «Dupont de Nemours» şirketleri 

de işin ifeine girdiler. International Nickel daha 

sonra Thompson madenini de Sudbury'ye ilâve 

ederek, Fransa'nın yeni Kaledonya istihsalini 

elinde tutmasına ve Rusya'da da yeni yatak­

ların bulunması ile istihsalin son senelerde bir 

hayli artmasına rağmen, uzun bir zaman dün­

ya nikel istihsalinin 2/3 gibi büyük bir kısmını 

elinde tutacak duruma geldi. 

DÜNYA NİKEL. FİYATLARI 

1916 senesinde Londra borsasında 1 long ton 

(1016 kg.) 225  £ y e ve 1931de Sterlinin devalü­

asyonu ile 232 £ ye kadar yükselmiştir. 1938 de 

yeniden 182 £ ye düşmüş ve ikinci dünya harbi 

sırasında 190 £ civarında kalmıştır. Bu sırada 

New-york borsasında 453 gramı (1 libre) 35 

cents civarında idi. 

48 

Madencilik 

---

Dünya nikel istihlâki (1Ô0Ô metrik ton) '. 

1964 

Avrupa 

Avusturya 3,2 

Belçika 1,5 

Danimarka 0,1 

Finlandiya 0,3 

Fransa 20,5 

Almanya 25,6 

İtalya 8,5 

Hollanda 0,6 

Norveç 0,6 

ispanya i»

0 

İsveç lifi 

İsviçre !>3 

ingiltere 38,1 

Diğerleri 0,6 

Afrika !.0 

Asya 

Japonya 30,4 

Diğerleri 1,4 

Amerika 

Kanada 6,3 

U.S.A. 133,3 

Diğerleri 1,6 

Avustralya 2,6 

Diğer memleketler 

S.S.C.B 

Diğerleri

  1 0 8

'° 

Toplam 398,1 

1965 

1966 

1967 

1968 

1969 

3,3 

1,2 

0,1 

0,4 

21,0 

30,7 

9,3 

0,7 

0,6 

1,3 

13,1 

1,0 

36,9 

0,6 

2,0 

26,9 

0,8 

8,1 

156,1 

1,8 

2,5 

110,0 

428,4 

4,1 

1,4 

0,1 

0,5 

24,5 

33,6 

12,8 

0,8 

0,5 

1,2 

13,5 

1,4 

34,4 

0,7 

3,0 

36,1 

1,0 

7,8 

170,4 

2,0 

2,9 

115,0 

467,7 

5,0 

1,3 

0,1 

0,5 

28,7 

31,0 

14,4 

0,5 

0,7 

1,3 

15,5 

1,1 

30,5 

0,7 

4,0 

50,5 

1,0 

7,9 

157,7 

2,0 

3,0 

120,0 

477,4 

3,8 

1,5 

0,1 

0,5 

30,7 

35,1 

17,4 

0,9 

0,7 

1,5 

16,0 

1,6 

33,1 

0,8 

4,0 

59,2 

1,5 

8,0 

144,5 

2,0 

3,5 

125,0 

491,4 

4,5 

1,6 

0,1 

0,5 

31,8 

35,5 

16,2 

0,6 

0,7 

1,9 

15,0 

2,1 

24,9 

0,8 

4,0 

68,0 

1,6 

8,0 

128,9 

2,0 

3,5 

130,0 

482,2 

1948 de Londra borsasında 224 £, New-york 

borsasında 40 cents'e yükseldi. 1949 da devalü­

asyon dolayısı ile Londra borsasında 321  f y e 

yükseldi. New-york borsası ise değişmedi ve 40 

cents olarak kaldı. 1950 d© Londra borsasında 

406 fye, New-york borsasında da 50,50 cents'e 

yükseldi. 1951de Londra'da 454 £, New-york da 

56,50 cents, 1957 de Londra'da 600 £, New-york-

da 74 cents oldıu ve 1960 senesine kadar aynı 

seviyede kaldı. 1964 de New-york borsasında 

80,50 cents oldu ve 1968 de 94 cents'e yükseldi. 

Londra borsasında 1966 da 702 £, 1967 de 773 £ 

ve 1968 de 902 £ ye yükseldi. 1969 da Londra 

borsasında 986 £, New-york borsasında da 103 

cents'e yükseldi. 1970 yılındaki fiatlar ise Lond­

ra borsasında 1200,50 £/ton, Newyork borsasın­

da 128 cents/lb civarındadır. 

BlBLtOGRAFYA : 

WELLS, R. C. 1943 — Relative abundance of 

nickel In the earth's crust. 

LUNDEGARDH, P. H. 1949 — Aspects to the 

geochemistry of chromium, cobalt, nickel 

and zinc. 

HAWKES, H. E. 1957 — Principles of geoche-

mical prospecting. 

WARD, LAKtN, CANNET, 1963 — Analytical 

methods used in geochemical exploration toy 

the U.S. geological survey. 

GOLDSCHMtDT V. M. 1954 — Geochemistry. 

RANKAMA, SAHAMA, 1955 — Geochemistry. 

GUİLLEMÎN, C, OVTRACHT A. 1960 — Elé­

ments natifs, sulfures et sulfosels. 

RAGUÎN, E. 1949 — Géologie des gîtes miné­

raux. 

ROUTHtER, P. 1963 — Les gisements métalli­

fères. Cilt 1, 2. 

COHEN, G. 1962 — Le cuivre et le nickel. 

The System of minéralogie. 

DANA E. S. 1944 

Cilt 1. 

Economie minerai 

BATEMAN, A. M. 1955 

deposits. 

MtNERAlS ET METAUX — Annuaire 1960, 

1965. 

METAL STATISTICS — 1967. 

WORLD METAL STATISTICS — July 1970. 

MINERAL FACTS AND PROBLEMS — 1965. 

ENGINEERING AND MINING JOURNAL — 

(1968-1970). 

CUt: IX,  S a y ı : 5 

49