Nikel tarih boyunca varlığı yakın zamanlara kadar bilinmiyen maddelerden biri olarak
Yüklə 267,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
Metoritler ekjseriyetle saf nikel« de ihtiva ederler. Meteoıik demirler bazı nikelli çeliklere çok yakın bir bileşime sahiptirler. Sert ve da yanıklı olduklarından sık, sık aranmışlardır. Ta pılan araştırmalarda meteorik demirden yapıl mış hançerler bulunmuştur. Eskimolar zıpkın larında ve diğer silahlarında kullanırlar. JEOŞÎMÎSt Nikel yer kabuğunun minör elemanlarından birisidir. Muhtelif yazarlar tarafından yer ka- buğundakl yüzdesi hesaplanmıştır. Bu. değerler arasından en uygununu seçmek bir hayli güç olmakla beraber neticede % 0,016 İNİ kabul edilmiştir. N}kel petrojenik elemanlar a r a ş m a * sınıflandırılmıştır. F a k a t esas olarak metaloje- nik elemanlarla birlikte konsantre olduğu gö rülür. Bunun için aslında bir çeşit geçiş ele manıdır. Magmatik kayaçlar içersindeki ortala ma nikel nisbeti 80 ppm. olarak hesaplanmıştır (Rankama and Sahama). Çahftınlabilir cevher 15000 ppıri olarak kabul edilirse cevher teşek külü esnasındaki zenginleşme oranının 190 oldu ğu görülür. Nikel az miktarda bütün kayaçlar içerisinde, fakat en fazla magnezyum muhteva sı yüksek ve yoğunluğu 2185 den fazla olan fer ro-magnezien tipdeki silikattı kayaçlarda bu lunur. Ayrıca bitkiler sular içersinde de mevcut tur. Nabit nikel nadir olup ancak nabit demi rin minör bir elemanı olarak bulunur. Toprak ve bitkiler içersindeki nikel muhtevasının tayi ni çoğu zaman civarda bulunan yataklar hak kında bir ipucu olmuştur. Rankama (1940) bi linen nikel yataklarının civarındaki huş ağa cının yaprak külleri içersinde nikel miktarını tesbit ederek buzul örtüsünün 3 metre altındaki cevher lokasyonunu göstermiştir. Finlandiya ve Norveçte, cevherli sahalarda bataklıklar içer sindeki metal muhtevalarını tayin eden Salını (1950) 'ye göre turba külleri içersinde %
için bir. işaret sayılır. Vinogradov (1948)'a göre toprak içersinde bulunan ortalama nikel miktarı 40 ppm. dür. Muhtelif kayaç ve minerallerin nikel muhtevası. «Geological Survey» laboratuvarlarında muh telif kayaçlar kimyasal ve petrografik analizlere tabi tutularak aşağıdaki neticeler elde edilmiştir. Kayag «arat Analiz adedi NiO yüzdesi Magmatik kayaçlar Riyolit 21 % 0,009 Granit 57 % 0,005 Dasit 14 % 0,017 Granodiorit 12 % 0,033 Trakit 16 % 0,018 Siyenit — % 0,024 Latit 10 % 0,01 Monzonit 14 % 0,019 Andezit 45 % 0,0076 Diorit 48 % 0,017 Fonolit 11 % 0,015 Bazalt 182 % 0,039 Diyabaz 29 % 0,061 Gabro 10 % 0,0080 Piroksenit ı 10 % 0,10 Peridotit 47 % 0,11 Sedtmanter kayaçlar Kumtaşı 3 % 0,0013 KU ve shale 12 % 0,0089 Kalker 20 % 0,0010 Metamorfik kayaçlar Gnays 6 % 0,0015 Şist 9 % 0,0041 Arduvaz 2 % 0,0074 Mitchell ve Nockolds (1948) bazı kayaçları analiz etmiş ve aşağıdaki neticeleri bulmuşlardjr. Kayaç cinsi Dünit
Lerzolit Piroksenit Hipersten - gabro Gabro
Genç olivin-gabro Norit
Ni muhtevası (ppm.) 1000
500 500
300 200
200 60
Sahama (1945) ultrabazik kayaçlarda su ne ticeleri bulmuştur : Kayaç cinsi Serpantinit Peridotit Talk şist Metabazit Ni muhtevası (ppm.) > 800 > 800 > 800 250
Landergren (1948) silisli inorganik sediman- larda ortalama 40 ppm. nikel tesbit etmiştir. Mitehel (1948) magmatik kayaçlar içersin deki mineralleri analiz etmiş ve aşağıdaki ne ticeleri bulmuştur. Mineral cinsi Ojit Hipersten Hornblend Biotit
Muskovit Plajioklaz Potasik feldspat Ni muhtevası (ppm.) 90-200 300
80-150 30-150
' < 2-20 < 2 < 2 38
Madencilik Lundegardh (1916) ultrabazdk gabrolardan aldığa mineralleri analiz etmiş ve şu neticeleri bulmuştur. Olivin (peridotitden alınmış) 550 Khnopiroksen (ultralbazik npritden alınmış) 50 Titanomanyetit (ultraibazik noritden alınmış.). < 0,5 Jeoşimi çatagmalarında kullanılan analitik metodlar — Nikel tayini : Fürildioksim metodu : Toprak, bitki veya bir kayaçdan hazırlanmış olan numunenin bir kısmı potasyum pirosülfat ile muamele edilip teşekkül eden çökelek hidro- klorik asit ile eritilerek eriyik haline getirilir. Bu eriyik nikel a - fürildioksim ile suda erimi- yen fakat birçok organik eriyikte eriyebilen s a n bir kompleks meydana getirir. Stabl olan nikel kompleksi benzen ile alınır. Optimum 1 renk te şekkülü 8,5 ila 9,5 arasındaki pH değerinde mey dana gelmektedir. Bu değerlerin altında ve tis- tünde reaksiyon yavaş ve noksandır. Arzu edilen bu pH def eri bir tampon solüsyon kullanarak elde edilir. Bu da amonyum sitrat ve amonyum hidroksitden müteşekkiMir. Fazla miktarda amonyum sitrat veya amonyum hidroksit renk teşekkülüne ve nikelin ortaya çıkmasına mani olacağından ölçüye dikkat etmek lâzımdır. Kobalt da aynı şekilde furildıoksim üe renkli bir kompleks meydana getirmekle beraber an cak kobalt - nikel oranı 12/1 olduğu takdirde nikel tayinine mani olur. Böyle bir kobalt nikel oranına ise pek az numunede rastlanır. Nikel tayininde güçlük çıkaran diğer iki elemanda ba kır ve demirdir. Bu da ancak numunede aşırı, derecede yüksek bir demir-nikel veya bakır- nikel oranı olduğu takdirde söz konusudur. Bu metodla ,% 10 hata sınırı içersinde iyi bir ntetice elde edilebilir. Kullanılacak kimyasal madde ve cihazlar — Potasyum pirostilfat (K^S/),), — Klorhidrik asit (2 M) — Nikel tampon solüsyonu : 60 gr. amon yum sitrat [(NHJk H C ^ O ^ , 200 imi. si içeri sinde eritilir. 130 mL konsantre NH 4 OH ilâve edilir ve metal ihtiva etmlyen, äu. ile 1 litre olun caya kadar sulandırılır. — a - fttrildioksim solüsyonu (% 0,2) 0,2 gr. fürildioksim 15 mi. tetil alkol içerisinde eriti lerek 100 mL oluncaya kadar benzen ile sulandırı lır. Standart nikel solüsyonu: 0,2 gr. nikel klorit (NlOUj 6 Hj O) kristali 500 ml. HCL. (O, I M) içersinde eritilir. Bu solüsyondan standart so lüsyonlar hazırlanır. 0, 0.5, 1, 2, 4, 8, 15, 30, 60 ve 100 mikrogram nikel ihtiva eden standartlar serisi tavsiye edilir. Standartları hazırlamak için serideki 16X150 mm. lik her tüpün içerisine 1 ml HCL (2M) ve 5 mL nikel tampon solüsyonu konur. Sonra her tüpe istenilen miktardaki nikel solüsyonu ilave edilir. — Her biri 5 ve 10 mililitrede işaretli 16 X 150 mm. lik deney tüpleri — 0,1 ve 0,5 gramhk numune kaşıklan, — 5 mililitrelik, 2 ımililitrelik otomatik pipet, 2 mililitrelik volumetrik pipet ve 1 mililitrelik 10 kısma ayrılmış pipet. Takip edilecek yol : 1 — 0,1 gr. numune deney tüpüne konur. 2 — Tüpe 0,5 gr. K 2 &, 0 7 ilâve edilerek eri yinceye kadar ısıtılır. Isıtmaya erime tamamlan dıktan sonra 2 dakika daha devam edilir. 3 — Tüp alevin üstünden alınır ve eriyik so ğuyup tüpün etrafında ince bir tabaka meydana getirinceye kadar sallanır. Tüp soğuduktan sonra 5 ml. HCL (2M) ilâve edilir ve eriyik ayn- şmcaya kadar sıcak su banyosunda tutulur. 4 — Tüp soğumaya bırakılır ve soğudukdan sonra 10 nü. oluncaya kadar su ile sulandırılır. 5 — 2 mi. den fazla olmamak üzere tüp muh tevasının bir miktarı, içinde 5 mi. nikel tampon solüsyonu bulunan diğer bir tüpe aktarılır. 6 — 1 mi. «-fürildioksim ilave edilerek tü pün ağzı kapatılır ve en az 1 dakika sallanır. 7 — Benzen tabakasındaki renk hazırlanmış olan standartların benzen tabakasının rengi ile karşılaştırılarak nikel konsantrasyonu hesaplanır. Rollet Kolorimetrik {metodu : Çok küçük nikel yüzdeleri için çok iyi neti celer verir. Nikel dimetilglioksim ihtiva eden al kalin bir solüsyonun, oksidasyon olayından sonra ihtiva ettiği nikel miktarına göre pembe veya kırmızıya dönmesi esasına dayanır. Bunun için nikel ihtiva eden klorhidrik asit solüsyonuna 5 damla bromin suyu ilave edilir. Bromlnin rengi kaybolduktan sonra 3 - 4 damla amonyum klo rür ve 10 damla •% 1 dimetilglioksim ihtiva eden alkol ilave edilir. Aynı zamanda mukayese İçin standart renkler serisi hazırlanır. 1 mililitrede 0,001 miligram nikel bulunması ayırdedilebilir bir renk teşekkülüne imkan vermektedir. Cilt: EC, Sayı: 5 38 Yüklə 267,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|