Mühazirə kursu а з я р бай ж ан р е с публика

4. Dəyişən cərəyan dövrələri. Əgər cərəyanm qiyməti hər an, istiqaməti isə hər yarım periodda bir dəfə dəyişərsə belə cərəyana dəyişən cərəyan deyilir.
Fərz edək ki, dəyişən cərəyan dövrəsində xarici periodik gərginlik

U  U_m cost
harmonik qanunla və uyğun olaraq cərəyan şiddəti də
I  I_m cos(t  )
(26.1)

(26.2)

qanunu ilə dəyişir. Cərəyanm amplitudu I_m

U_m
I_m 
(26.3)

burada
Z  (26.4)

dövrənin tam müqavimətidir.Onda,

300

I  ^Um
m _Z
(26.5)

Bu düstur dəyişən cərəyan dövrəsi üçün Om qanununu ifadə edir: dəyişən cərəyan şiddətinin amplitudu gərginliyin amplitudu ilə düz, dövrənin tam müqaviməti ilə tərs mütənasibdir.
Cərəyanla gərginlik arasındakı faza fərqi  aşağıdakı münasibətdən tapılır
L  ¹
tg   ^C
R
Dövrədə yalnız R aktiv müqaviməti olarsa Om qanununa görə yaza bilərik

IR  U_m
cost və
I  ^Um
m _R
(26.6)

Əgər R=0 qəbul etsək və C   olarsa
I  ^Um
m L

alarıq.
tg   (  ^ )
2
(26.7)

X_L  L
induktiv müqavimət adlanır. Əgər L - Hn, ölçülərsə X_L – Om-la ifadə edilər.
Əgər R və L sıfra bərabər olarsa
(26.8)
_{ } rad
san

ilə

alarıq.
I  ^Um ;

m ₁
C
tg    (   ^ )
2
(26.9)

X  ¹
(26.10)

^C C

tutum müqaviməti adlanır. C-ni faradla,
_{ } rad
san
ilə ifadə

etsək, X_C - Om-la ifadə olunar. (8)-dən görünür ki, induktivlik sabit cərəyana (   0 ) müqavimət göstərmir (X_L=0). (10)-dən isə görünür ki, sabit cərəyan (   0 ) kondensatordan keçmir ( X _C  ).
Qeyd edək ki, dəyişən cərəyan dövrəsi üçün aldığımız Om qanunu cərəyan şiddəti və gərginliyin effektiv qiymətləri üçün də doğrudur:

^Ieff
_ ^Ueff _;
Z
^Ieff ^
I_{m ;}
U_m

U 
eff
(26.11)

302

ƏDƏBIYYAT

1. 
   Qocayev N.M.Ümumi fizika Kursu. 1-cild. Mexanika.Dərs vəsaiti. Bakı 2005.
   
2. 
   Qocayev N.M.Ümumi fizika Kursu. IIcild. Molekulyar fizika.Universitetlər üçün dərslik. Bakı 2008.
   
3. 
   Əhmədov F.Ə. Mexanika və molekulyar fizika. Ali məktəb tələbələri üçün dərs vəsaiti. Bakı. 2006
   
4. 
   Mehrabov A.O., Quliyeva G.Ə., Babayev Z.M. Ümumi fizika kursu. Texnuki ali məktəblərin tələbələri üçün dərs vəsaiti. Bakı 2000.
   
5. 
   Кингсен А.С., Локшин Г.Р., Олхов О.А. Основы физики. Курс общей физики. Учебн. В 2 т. Т.1 механика, электричество и магнетизм, колебания и волны, волновая оптика/ Под ред.А.С.Кингсена.М.:ФИЗМАТЛИТ, 2001
   
6. 
   Курс общей физики. Электродинамика: Краткий курс лекции/ Ю.В. Бобылев, В.А.Панин, Р.В.Романов.- Тула. 2007-107 с.
   
7. 
   Беланов А.С. Физика Часть 1- 4. методические пособие. Москва, 2004.
   
8. 
   Матвеев А.Н. Механика и теория относительности: Учеб.для студентов вузов-3-е изд.Издательский дом
   

«ОНИКС 21 век».2003.

9. 
   Сивухин Д.В. Общей курс физики. Учебное пособие:Для вузов. В 5 т. Т.1. Механика-4-е изд. Изд-во МФТИ, 2005.
   
10. 
    Сивухин Д.В. Общей курс физики. Учебное пособие:Для вузов. В 5 т. Т.3. Электричество-4-е изд. Изд- во МФТИ, 2005.
    
11. 
    Дмитриева В.Ф., Прокофьева В.Л. Основы физики: Учеб.пособие для студентов вузов.-2-е изд., испр.и дополн.-М.:Высш.шк.,2001.
    

Т.М. Панахов, В.И.Ахмедов


Общий курс физики ФИЗИКА – 1
КРАТКИЙ КУРС ЛЕКЦИИ


Баку – 2013





Yığılmağa verilmişdir 25.01.2013
Çapa imzalanmışdır 18.04.2013 Kağız formatı 60x84 1/16
Fiziki çap vərəqi 19 Tiraj – 250 ədəd.





9 №-li kiçik müəssisəsinin mətbəəsində çap olunmuşdur.
Ünvan: Bakı səh., 9-cu m/r, A.Məmmədov küç. 83 Tel.: [phone]
304