Mühazirə Kursa giriş Quyuların geofiziki tədqiqatı
Yüklə 0,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
Termoqram əyrisinin interpretasiyasında eyni zamanda geotermik qradiyent və geotermik pilləni də hesablamaq olar. Belə ki, müəyyən edilmiş intervallarda dərinliyə uyğun temperaturun qiyməti termoqramdan təyin edilir və məlum düsturlar əsasında geotermik pillə və geotermik qradiyent hesablanır.
Şəkil 1. Mühazirə 11 Kavernometriya və profilometriya üsulları Kavernomer. Quyu diametrinin quyu oxu boyu öyrənilməsi
öurənmək üçün tətbiq olunur. Bu üsul ilk dəfə olaraq 1935-ci ildə Bakıda Geofiziki Kəşfiyyat üsulları kafedrasında professor Sergey Yakovis Litvanov tərəfindən təklif edilmişdir. O dövrdə bu üsul kvadratlar üsulu kimi təklif olunmuşdurş . Sonralar bu üsul Kavernometriya üsulu kimi adlandırılmışdır. Qazma zamanı suxurların xüsusiyyətlərindən asılı olaraq quyu diametri dəyişilir. Yəni, quyu diametri baltanın diametrinə bərabər, kiçik və ya böyük olur. Diametrin dəyişməməsi möhkəm suxurlara, kiçilmə yaxşı kollektorlara, böyümə isə skleti davamlı olmayan suxurlara və gillərə aiddir.
Quyu diametrinin öyrənilməsi quyuda böyük sayda məsələlərin həllində lazım gəlir. Belə ki, quyu diametri karotaj məlumatlarının interpritasiyasında nəzərə alınır və nəticədə quyu diametrinə görə düzəlişlər verilir. İstismar kəməri, buraxıldıqdan sonra kəmərarxası boş sahənin sementlənməsində lazım olacaq sement məhlulunun həcminin hesablanmasında, sınaq zamanı sahənin seçilməsində, qazma borularının endirilib-qaldırılma prossesində nəzərə alınır.
Quyu diametrinin öyrənilməsində kavernomerlərdən istifadə edilir. Ölçü zamanı kavernoqram və profilomer əyriləri qeyd edilir. Əyridə dərinlikdən asılı olaraq diametr mm-lə qeyd edilir.
Alınmış əyrilərin interpretasiyası zamanı nominal diametr (baltanın diametrinə bərabər) xətti keçirilir. Quyu diametrinin slindirik həcmi aşağıdakı düsturla hesablanır: H R V 2
(2.2) burada, R-radiusdur dioqram üzərindən götürülmüş qiymətdir (R=D/2-D quyu diametridir)- m-lə; H-quyuda seçilmiş intervaldır, m-lə.
Slindir formalı quyu diametrinin həcminin öyrənilməsi aşağıdakı ardıcılıqla aparılır: diaqram üzərində sahələr seçilir (təxminən eyni diametrə bərabər) və bu sahələrin daban və tavanının dərinliyi təyin edilir, dabanla tavanın dərinliklər fərqi hesablanır. Bundan sonra slindrin oturacağındakı diametr (radius) təyin edilir və yuxarıda qeyd edilmiş düsturdan istifadə edilərək seçilmiş sahənin həcmi hesablanır. Alınmış nəticələr toplanılaraq quyu oxunun ümumi həcmi hesablanır. Nəhayət, buraxılacaq istismar kəmərinin daxili diametri və dərinliyi nəzərə alınaraq istismar kəmərinin slindrik həcmi hesablanır. Quyu üçün hesablanmış ümumi həcmidən istismar kəməri üçün hesablanmış həcmin fərqi, kəmər arxası boşluqların ümumi həcmini verir. Bu məlumatdan istifadə edilərək, kəmər arxasına vurulacaq sementin həcmi hesablanır (şəkil 2.2).
Şəkil 2.2. Quyuda kəmər və sementin vəziyyəti. 1-kəmər; 2-sement; 3-quyu divarı Məlum olduğu kimi quyular qazılarkən müəyyən millimetr diametrə malik (215-315 mm) baltalar vasitəsilə qazılır. Baltanın diametri müvafiq quyu diametri nominal diametr adlanır. Quyu kəsilişi üzrə quyunun nominal diametri , həqiqi diametrdən kəskin fərqlənir. Bu kəsilişin litoloji təsviri əlaqədardır. Şirin su əsaslı gil məhlulu ilə quyular qazılarkən litoloji tərkibdən asılı olaraq 3 hal baş verir. 1)
n q Bu onunla izah olunur ki, şirin su əsaslı gil məhlulla gil layı qarşısında keçərkən gil məhlulunun tərkibindəki şirin gil layına hopar , və gili şişirdərək dağılmasına səbəb olur. Bu isə həmin lay qarşısnda müəyyən millimetr ölçülü kavernaların(uçqunların) yaranmasına səbəb olur. Məhz bu səbəbdən də kavernoqram əyrisini interpretasiya edərkən qeyri kollektor qarşısında bu şərt nəzərə alınır. q. koll. d n
q
Şirin su əsaslı gil məhlulu kollektor layı qarşısında kəçərkən gil məhlulunun tərkibindəki maye laya daxil olar və həmin lay qarşısında 3-4mm ölçülü gil qazmağı yaranır. Nəzərə alaq ki, gil məhlulunun laya hopması nəticəsində həmin lay qarşısnda yaranan gil qazmağı quyunun həqiqi diametrinin kiçilməsinə səbəb olur. Məhz bu səbəbdən də kavernoqram əyrisinin interpretasiyası zamanı kollektor layları qarçısında bu şərt ödənilir. k . lay d n q
3)
Gil məhlulla bərk süxurlar qarşısından keçdikdə heç bir yuyulma və süzulmə prosesi baş vermədiyindən bu lay qarşısında quyunun həqiqi diametrində heç bir dəyişiklik baş vermir . Bu səbəbdən də bərk süxurlar qarşisinda quyunun həqiqi diametri nominal diametrə bərabər olacaq Bərk. süx. d n =d
Sadaladığımız hər üç hal karotaj əyrilərinin nəticələrinə xəta gətirir Məhz bu səbəbdən də, qazılan quyularda kavernometriya işləri aparılır ki, kavernaların ölçü nəticələrinə görə düzəlişlər verilsin Kavenometriya işlərinin nəticələri aşağıdakı məsələlərin həllində istifadə edilir.
1)
Yan karotajı zonlama nəticələrinin interpretasiyasında 2)
Quyularda sementləmə işləri aparıldıqda kəmər arxası fəzaya vurulan sementin həcminin hesablanması Yüklə 0,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|