Mühazirə-1 Sualtı boru kəmərİnİn trassasına olan tələbat və seçİlən trassanın xüsusİyyətlərİ

Mühazirə-11
Sualtı boru kəmərlərinin çəkilməsi üsulları. Reel Lay (Çarxlı)- üsulu ilə sualtı boru kəmərlərinin çəklişi.
Reel Lay- çarxlı gəmi ilə boru kəmərlərinin quraşdırılması üsuludur, Şəkillər (2.3,4). Qurudakı bazada boru qaynaqlanır, möhkəm qoruyucu örtüklə ( epoksi və ya polietilen örtük) örtülür və sonra borudüzən gəminin göyərtəsinə quraşdırılmış baraban üzərinə yığılır. Borular gəmiyə yükləndikdən sonra, gəmi onu quraşdırmaq üçün dənizdəki müvafiq yerə aparır. Boru baraban vasitəsi ilə düzəldilir və sonra dəniz dibində əvvəlcədən quraşdırılmış tutma ankerindən məftil trosla birləşdirilir. Boru dəniz səthindən dənizin dibinə qədər uzandıqca boruda əyilmə əmələ gəlir. Borunun əyilmə stresinə (gərginlik) nəzarət etmək üçün o daim gərginlikdə saxlanılmalıdır. Əgər əyilmə gərginlikləri çox böyük olarsa, boru büküləcək. Gərginliyin tələb olunan miqdarı suyun dərinliyindən, borunun eksenel gücündən, xüsusi boru üçün icazə verilən gərginliklərdən və dartma bucaqalarının tutumundan asılıdır. Gəmi irəliyə doğru hava şəraitindən asılı olaraq yavaş-yavaş 2 düyün sürətilə hərəkət edir və bu zaman borunu yavaş-yavaş açır [10]. Baraban boşaldıqda trosa birləşmiş olan dartqı və ya çəkmə başlığı birləşir. Çarxın trosu boruda kifayət qədər gərginlik saxlamaqla boru dənizin dibinə dirinənə qədər yavaş-yavaş açılır. Daha sonra çarxın qabı çarxı doldurmaq və ya tamamılə yüklənmiş yeni barabanı götürmək üçün çarxın əsasına qayıdır. Yerinə qayıdarkən o tros zəncirinin köməyilə borunun son hissəsini özünə çəkir, başlıq hissəsini çıxarır və onu barabandakı boruya qaynaq edir.
Sonra açılma prosesi davam edir. Boru barabana sarılaraq plastik deformasiyaya uğrayır və boru plastik deformasiyaya məruz qalır. Beləliklə, borunun diametri icazə verilən deformasiya dərəcəsi ilə məhdudlaşır. Adətən borunun maksimal diametri 0,40 metrə qədər olur [11]. Həm də baraban ölçüsünün məhdud olması səbəbindən borunun yalnız qısa parçaları (boru diametrindən asılı olaraq adətən 3-15 km) yerləşdirilə bilər. Bununla belə, daha çox borulu barabanlar olduqda daha böyük boru xətlərinin quraşdırılması mümkündür [9]. Sarılmış boru kəməri çarxlı gəminin dizaynından və suyun dərinliyindən asılı olaraq S-layn üsulu ilə və ya J-lay üsulu ilə quraşdırıla bilər. Çarxlı gəmilər iki sinfə bölünür: üfüqi çarxlı və şaquli çarxlı [9, 10, 12]. Horizontal çarxlı gəmilər boru kəmərlərini dayazdan aralıq su dərinliklərinə qədər çəkirlər. S-lay metodu qəbul edilir. Fırlanma oxu barjanın göyərtəsinə nisbətən şaqulidir Şəkil (2.3).

Şək. (2.3): Global Industries-in Chickasaw çarxlı boru kəməri barjı: (a) fotoşəkil və (b) sxematik [10]
Şaquli çarxlı gəmilər çox yönlüdür. Dayaz su dərinliklərindən çox dərin su dərinliklərinə qədər borular çəkə bilər. Bu üsul həddindən artıq əyilmə bölgəsində əyilmə gərginliklərini minimuma endirir Şəkil (2.4). Baraban aşağıdan yüklənirsə, boru üfüqi şəkildə qidalanır, bu da dayaz su üçün yaxşı uyğunlaşır. Dərin su borularının çəkilməsi üçün baraban yuxarıdan yüklənir və boru düzəldildikdən sonra şaquli olaraq boşaldılır. Aralıq su dərinlikləri üçün giriş bucağı mühəndis hesablamalarına və mülahizələrinə uyğun olaraq tənzimlənə bilər. Dərin sular üçün J-lay üsulundan istifadə edilir. Və əyilmə gərginliyi şaquli çarx üsulu ilə minimuma endirildiyindən, heç bir sancmağa ehtiyac yoxdur.

Şəkil (2.4): Technip-in Apache çarxı: (a) fotoşəkil və (b) sxematik (fotoşəkil nəzakəti Technip).
Rol metodunun bir çox üstünlükləri var. Birincisi, bortda qaynaq lazım olmadığından, üsul boru kəmərinin quraşdırılması prosesini sürətləndirir. Makara üsulu ilə boruların çəkilməsinin sürəti adi boruların çəkilməsi ilə müqayisədə 10 dəfəyə qədər yüksək ola bilər, bu isə o deməkdir ki, boruların çəkilməsinə kifayət qədər vaxt ərzində icazə verilir. Qaynaq, rentgen müayinəsi, korroziya örtüyü və sınaq işlərinin əksəriyyəti sahildə aparılır. Beləliklə, işçi qüvvəsi dəyəri xeyli azalır, çünki sahildə əmək haqqı ümumiyyətlə dənizdəkindən daha aşağıdır. Bundan başqa quruda, qaynaq, rentgen müayinəsi və sair proseslər nəzarət altında həyata keçirilir. Bu yolla boru kəmərinin tikintisinin keyfiyyəti xeyli yüksəlir. Bu metodun əsas çatışmazlığı boru kəməri seqmentlərinin uclarının birləşdirilməsinin çətinliyi, boru ölçüsünün maksimum məhdudlaşdırılmasıdır (25 ilə 40 sm arasında) [12]. Boru kəməri plastik deformasiyaya məruz qalır və sonra düzəldilir. Boru kəməri dənizdən çox uzaqda və ya barabanlı (spool base) bazadan uzun məsafədə çəkildikdə, bu üsul o qədər də yaxşı deyil, çünki makara bazasına və oradan tranzit üçün çox vaxt sərf olunacaq.