MüƏLLİF: ayətullah əHMƏd ehtimam

On birinci fəsil

BİDƏT
Təəssüflər olsun ki, İslam dininin yayılmasından 14 əsrdən çox keçməsinə baxmayaraq indi də müsəlmanlar arasında bidət gətirənlərə rast gəlmək olur. Dində bidət qoymaq haramdır. Yəni dindən sayılmayan və ya dini bir əməl olması isbat olunmayan hər hansı bir işi din adı ilə yerinə yetirmək, başqasına öyrətmək və təbliğ etmək haram sayılır.

Bidətə misal olaraq, “vüsal” orucu tutmaq kimi əməlləri qeyd etmək olar.

Cəmiyyətimiz arasında ən çox yayılmış bidətlərdən birini xatırlatmaq istərdik:

“Bəzi müsəlmanlar Məhəmməd Peyğəmbərin (salləllahu ələyhi və əlihi və səlləm) adından istifadə edərək O Həzrətə böhtan atır və spirtli içkinin halal olması barəsində belə bir rəvayət uydurub deyirlər: “Bir gün Məhəmməd Peyğəmbər (salləllahu ələyhi və əlihi və səlləm) şərab içənlərin yanından ötərkən onların mehribancasına sakit əyləşdiklərini görüb “nuş və halal olsun” deyir və yoluna davam edir. Lakin O, bir müddətdən sonra geri qayıdarkən onların bir-birilə dalaşdığını müşahidə etdikdə isə “haram olsun” deyib, oradan uzaqlaşır.”

Bu yalan rəvayəti eşidənlər belə bir məntiqsiz nəticəyə gələrək deyirlər: “Peyğəmbərin (salləllahu ələyhi və əlihi və səlləm) məqsədi budur ki, əgər özünü apara biləcəksənsə, onda az miqdarda içmək olar.”

Onlara cavab olaraq deyirik: Peyğəmbər (salləllahu ələyhi və əlihi və səlləm) yalnız Allah-təalanın buyuruqlarını camaata çatdırmış və Özündən bir kəlmə belə İslamın, yaxud Quranın ziddinə heç bir şey söyləməmişdir. Quran buyurur:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالأَنصَابُ وَالأَزْلاَمُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَن يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاء فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَن ذِكْرِ اللّهِ وَعَنِ الصَّلاَةِ فَهَلْ أَنتُم مُّنتَهُونَ
«Ey iman gətirənlər, həqiqətən xamr,¹ qumar, asılmış bütlər(ə ibadət etmək, onlar üçün qurban kəsmək və həmin qurbanın ətindən yemək) və qumardakı püşk oxları nəcis (murdar) və şeytanın ixtiralarındandır. Buna görə də nicat tapasınız deyə, onlardan çəkinin! Həqiqətən, şeytan şərab və qumarla aranızda düşmənçilik və kin salmaq və sizi Allahın zikrindən və namazdan saxlamaq istəyir. Belə isə əl çəkəcəksinizmi?! « ²

Peyğəmbər (salləllahu ələyhi və əlihi və səlləm) buyurur: “Kim qəsdən mənim adıma yalan danışsa və ya mənim əmr etdiyimi inkar etsə, onun üçün Cəhənnəmdə ev hazırlanar.”¹

On ikinci fəsil

GÜNAH
Günah² – ərəb kəlməsi olub, “haqqdan dönmə”, “itaətsizlik”, “qanunu pozmaq”, “dünyanın təbii nizamına qarşı qiyam” mənalarını verir. Bu baxışa əsasən, yaranış aləminin tam qanuni zərurətlərini görməməzliyə vuran şəxs günahkar sayılır. Çünki yaranış nizama əsaslanır, hər bir nizam qanundan qaynaqlanır. Qanunsuzluq özü günahdır və günah Xaliqə qarşı üsyan kimi başa düşülür.

Heç şübhəsiz, günahın insan həyatına ciddi təsirləri var. Günah, öz dağıdıcı təsiri ilə cism və ruhu, aşkar və gizlini, dünya və Axirəti məhv edir. Günah, qəlbi sıxıntıya düçar edir, ruhu kədərləndirir, insanlıq dəyərlərini qiymətdən salır. Günah, ruhun daimi qərarsızlığına, asayişin aradan götürülməsinə, psixoloji narahatlığa səbəb olur. Günah - ixtilaf, kin-küdurət, savaş, höcətləşmə səbəbidir və bir çox ictimai problemlər ondan qaynaqlanır.

Günahın zərərləri o qədər böyükdür ki, onları asanlıqla sadalayıb qurtarmaq olmur. Bunu demək olar ki:

1.Günah - millətləri məhv edir, mədəniyyətləri viran qoyur.

2.Günah - yaxşılıqları aradan qaldırır, pisliklərə meydan verir.

3.Günah - insan ömrünü qısaldır, gənc yaşda ölüm qapını döyür.

4.Günah - asayişi aradan qaldırır, cəmiyyətdə qarşıdurma hakim olur.

5.Günah - abadlıqları xaraba qoyur, viranlıq ətrafı bürüyür.

6.Günah - şadlığın yerinə qəm-qüssə gətirir.

7.Günah - çöhrələrin gözəlliyini alıb, onlara çirkinlik verir.

8.Günah - insanın rahatlığını əlindən alıb, onu iztiraba salır.

9.Günah - insanı nemətdən məhrum edib, onu yoxsulluğa düçar edir.

10.Günah - insanı sağlamlıqdan məhrum edib, onu əlacsız xəstəliklərə yoluxdurur və s.

Bu gün bəşəriyyət mənəviyyat qaynağından uzaqlaşaraq itaətsizliyə üz tutmaqla yerdə və göydə bir çox bəlalar əmələ gətirmişdir. İnsan isə faciəyə düçar olmasının səbəbini anlamır. Doğrudan da, bəşəriyyət nə üçün bir bu qədər bəlaya düçar olmuşdur? Hansı bəladan danışaq?

Bəzən dəhşətli bir sel şəhərləri və əkin sahələrini xaraba qoyur, sunami şəklində cənub-şərqi Asiya sahillərini bürüyür, milyonlarla insan ev-eşiksiz qalır.

Bəzən göy, yerə açılmış bacalarını bağlayır, yaşıl aləm dodağını islatmaq arzusunda qalır. Quraqlıq, qəhətlik, aclıq, məcburi mühacirətlərlə sonuclanır.

Bəzən od, bəzən külək, bəzən torpaq sürüşməsi, bəzən su elə fəlakətlər yaradır ki, buna savaşlar, qətl-qarətlər də əlavə olunsa, bəşər nəslinə son qoyular.

Əgər bu hadisələrin, təbii və qeyri-təbii bəlaların səbəbini araşdırsaq, belə bir qənaətə gələrik ki, biz öncədən yolumuzu seçmişik: Mənəviyyatdan uzaqlaşmaq!

Bu iddia üçün sözsüz ki, dəlillərimiz var. Birinci dəlil məntiqi dəlildir və asan anlaşılandır: “Hər kəs əkdiyini biçər.” Yəni müsibət əkən, torpağa günah toxumu səpən rahatlıq və xoşbəxtlik görməz.

İkinci dəlil vəhydir, yəni Quran ayələridir. Qurani-Kərimdə iyirmi beş Peyğəmbərin (ələyhimussəlam) həyatından və günahkar qövmlərin başına gələn müsibətlərdən söhbət gedir. Əlbətdə ki, bütün bunlar təfəkkür və ağıl sahibləri üçün dərs və örnək olmalıdır. Misal olaraq:

وَمَا أَصَابَكُم مِّن مُّصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَيَعْفُو عَن كَثِيرٍ
«Sizə yetişən müsibətlər özünüzün qazandığınız günahlara görədir və O, (Allah) hələ onların çoxundan keçir. ¹«

Üçüncü dəlil isə Məsumların (ələyhimussəlam) hədislərində əks olunur. İmam Baqir (ələyhissəlam) buyurur: “Həqiqətən, bir bəndə Allahdan nəsə diləyir və Allah onun diləyini yaxın bir zamanda yerinə yetirmək istəyir. Bu arada bəndə günaha batır. Allah-təala Öz mələyinə buyurur: Onun istəyini yerinə yetirmə, onu məhrum et! Çünki o (öz günahı ilə) Mənim qəzəbimə gəldi və rəhmətimdən məhrum qaldı.”¹

İmam Cəfər Sadiq (ələyhissəlam) buyurur: “Çirkin işlərdən çəkinin ki, ömrünüz uzun olsun!”²

Digər bir məqamda İmam (ələyhissəlam) buyurur: “Günah səbəbindən ölənlərin sayı təbii əcəllə ölənlərin sayından çoxdur. Ehsan səbəbi ilə yaşayanların sayı təbii ömrünü sürənlərin sayından isə daha çoxdur.”³

İmam Əli (ələyhissəlam) Allah-təalanın belə bir buyuruğunu nəql edir: “Məni tanıyan şəxs günaha yol versə, Məni tanımayan birini ona hakim edərəm.”⁴

Günah haqqında hədislər o qədər çoxdur ki, onların hamısını qeyd etmək üçün cildlərlə kitaba ehtiyac vardır. Burada kifayətlənirik.

Bəzi günahların qeydi
-Allaha şərik qoşmaq;

-Allahın rəhmətindən naümid olmaq;

-Zina (kəbinsiz cinsi əlaqə);

-Qəzf (iffətli qadına və kişiyə zina və ya ləvat töhmətini vurmaq;

-Ləvat (kişinin kişi ilə cinsi əlaqəsi) və müsahəqə (qadının qadınla cinsi əlaqəsi);

-İstimna (cinsi əlaqə olmadan, spermanın gəlməsinə səbəb olan hər hansı bir iş görmək);

-Qumar oynamaq; (məsələn: kart, nərd və s.)

-Əskik satmaq (tərəzidə aldatmaq);

-Nahaq yerə şəhadət vermək;

-Yalan danışmaq, eləcə də Allah, Peyğəmbər (salləllahu ələyhi və əlihi və səlləm), xanım Fatimeyi-Zəhra (səlamullahi ələyha) və 12 İmamın (ələyhimussəlam) adından yalan danışmaq. Yəni Onların buyurmadığı sözləri Onlara aid etmək;

-Yalandan and içmək;

-İsraf;

-Paxıllıq;

-Xəyanət etmək;

-Qeybət etmək;

-Allah-təalanın vacib buyurduğu əməllərdən hər hansı birini bilərəkdən tərk etmək;

-Ata və ananın üzünə qayıtmaq (və ya onlara qarşı hörmətsizlik etmək);

-Yetim malını mənimsəmək;

-Sələm, yaxud riba (faizlə pul vermək);

-Rüşvət;

-Murdar, qan və donuz əti yemək;

-Şərab içmək;

-Adam öldürmək və intihar;

-Qəti sileyi-rəhm (qohum əqraba ilə ünsiyyəti kəsmək);

-Əhdi pozmaq;

-Haram şey yemək;

-Zalımlara kömək etmək;

-Məzlumlara kömək etməmək;

-Sehr-cadu ilə məşğul olmaq;

-Bilərəkdən vacib ibadətləri tərk etmək;

-İmkan olan halda həccə getməmək və ya onu təxirə salmaq;

-Günaha israr (təkrar) etmək;

-Qurana, məscidlərə, müqəddəs ziyarətgahlara, xüsusilə Kəbəyə hörmətsizlik etmək;

-Bidət;

-Nahaqdan hökm vermək;

-Allahın nemətlərinə şükr etməmək;

-Fitnə-fəsad törətmək;

-Böhtan;

-Oğurluq;

-Təkəbbürlük etmək və s;

Təkəbbür İblisi aldı qoynuna,

Düşündü nə üçün əyilsin ona?

Əskik deyiləmsə, birindən əgər,

Nə üçün dayanım önündə nökər?

Mən oddan yarandım, Adəm torpaqdan,

Od torpaqdan üstün olub hər zaman.

Onu da yada salaq ki, günahların çoxu məhz təkəbbürdən (özünü hamıdan üstün tutmaqdan) irəli gəlir. Aləmlərdə baş verən birinci günah məhz “təkəbbür”¹ olmuşdur.

Pozğun mühit
Qeyd etmək lazımdır ki, bəziləri özünün günah etməyini yaşadığı mühitlə əlaqələndirir və hətta özünə bəraət qazandırır. Əlbətdə ki, bu bəhanədir. Çünki insan öz əməllərində azaddır və ixtiyar sahibidir. Allahına ibadət edən şəxsə nə mühit, nə dostlar və nə də başqa səbəblər təsir etməz.

Əgər doğrudan da insanın dini xətərdə olsa və pozğun mühit ona təsir etsə, onda həmin şəxs günahdan qaçmaq üçün o cür mühitdən uzaqlaşmalı və münasib bir yerə köçməlidir. Nəinki, bəhanə gətirib özünə bəraət qazandırmalıdır. Deməli, hər hansı bir insan pozğun mühitdə bilərəkdən qalıb günah işlər törətməkdə davam etsə, öz günahını mühitin üstünə atması insafsızlıq olar. “Nisa” surəsinin 97-ci ayəsi belə şəxslər barəsində buyurur:

إِنَّ الَّذِينَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلآئِكَةُ ظَالِمِي أَنْفُسِهِمْ قَالُواْ فِيمَ كُنتُمْ قَالُواْ كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الأَرْضِ قَالْوَاْ أَلَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُواْ فِيهَا فَأُوْلَـئِكَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَسَاءتْ مَصِيرًا

«Həqiqətən mələklər özlərinə zülm etməkdə olan kəslərin canlarını alarkən (onlara) deyəcəklər: “(Din baxımından) nə (vəziyyət)də idiniz?” Deyəcəklər: “Biz yer üzündə (iman və əməl cəhətdən) zəif (vəziyyətdə saxlanılmış halda) idik.” Mələklər deyəcəklər: “Məgər Allahın yeri geniş deyildi ki, orada (küfr mühitindən İslam mühitinə) hicrət edəydiniz?!” Odur ki, onların yerləri Cəhənnəmdir və ora çox pis bir dönüş yeridir.»

Quran ayələrində olduğu kimi, hədislərdə də dini qorumaqdan ötrü köç etməyin əhəmiyyəti haqqında çoxlu ibrətamiz ifadələr işlənmişdir.

İslam Peyğəmbəri (səlləllahu ələyhi və alihi və səlləm) buyurur: “Öz dinini qorumaqdan ötrü bir yerdən başqa bir yerə, bir qarış da olsa belə, köç edən şəxs Behiştə layiqdir. Və belə bir şəxs Məhəmməd və İbrahimlə bir yerdə olacaqdır.”¹

Bu iki Peyğəmbər (ələyhiməssəlam) tarixin ən böyük köç edənləri olduqları üçün hicrət edən şəxs də bu Peyğəmbərlər cərgəsinə daxil olur.

Başqa bir hədisdə oxuyuruq: İmam Sadiqin (ələyhissəlam) hüzurunda fəsad və günahla dolu bir şəhərin adı çəkildi. İmam orada olan Müfəzzəl adlı şagirdinə buyurdu: “Dinini qoruyub saxlamaq istəyirsənsə, orada yaşama! Çünki ora pozğunluq və çaxnaşma yeridir.”²

Aydın olur ki, qarışıq və pis mühitin insanın günaha düşüb pozulmasında müəyyən rolu vardır. Lakin bu o demək deyil ki, insan bununla razılaşmalıdır. Xeyr, belə olan surətdə o, öz dininə ehtiram əlaməti olaraq belə mühitlərdən uzaqlaşmalıdır.
Hamını razı salmaq istəyirsən?
Çox təəccüblüdür, aramızda elə insanlar da var ki, Allahın razılığını yox, camaatın razılığını qazanmaq üçün necə deyərlər, “dəridən-qabıqdan çıxır”, dinin hökmlərini və qanunlarını ayaq altına atıb tapdalayırlar.

Islam dini insanlara öz işlərini Allahın razılığı əsasında görmələrini təlim edir. Bu dində ən mühüm məsələlərdən biri də “ixlas”dır. Yəni bütün işləri yalnız və yalnız Allahın razılığına çatmaq üçün görmək lazımdır. Deməli, insanlar iş görən zaman yaşadıqları mühiti və yaxud avam camaatı yox, Allahın fərmanını nəzərə almalıdırlar. Amma əgər belə olmazsa, yaşadığımız mühit İlahi və mənəvi ab-havadan çıxıb, camaatın istəkləri ilə qatışacaqdır.

İmam Musa Kazim (ələyhissəlam) dərrakəli şagirdi olan Hişam ibn Həkəmə buyurur: “Ey Hişam! Əgər sənin əlində bir qoz olsa, camaat isə onu qiymətli daş olduğunu desə, onların bu sözü sənin fikrində heç bir dəyişiklik yaratmaz. Çünki, sən onun qoz olduğunu bilirsən. Əksinə, sənin əlində qiymətli bir daş olsa, camaat isə onun qoz olduğunu desə, onda sənə heç bir ziyan dəyməz. Çünki sən onun qiymətli daş olduğunu bilirsən.”¹

Loğman Həkimin öz oğluna etdiyi hikmətli vəsiyyətini yada salaq:

“Ey oğlum! Özünü camaatın razılığına bağlama! Çünki hamının səndən razı qalması mümkün deyil.”

Sonra Loğman bu sözü əməldə də oğluna başa salmaq istədi. Belə ki, o, ulağı tövlədən çıxarıb tərkinə mindi. Oğlu isə piyada atasının ardınca yola düşdü. Onlar yarı yolda bir dəstə adama rast gəldilər. Camaat onları görəndə dedilər: “Bu kişi çox daş ürəkli və rəhmsiz kişidir.”

Bu sözü eşidəndə Loğman oğlunu ulağa mindirib, özü piyada hərəkət etməyə başladı. Bu dəfə onlar başqa bir dəstə iləə üzləşdilər. Camaat Loğmanla oğlunu görəndə dedilər: “Bu ata və oğul çox pis adamdırlar. Atanın pisliyi ona görədir ki, oğluna yaxşı tərbiyə verməyib. Oğulun pisliyi isə ona görədir ki, atasına hörmətsizlik edir.”

Bu sözü eşidəndə onlar hər ikisi birlikdə ulağa minib yola düşdülər. Bir qədər yol getdikdən sonra yenə də bir dəstə camaatla rastlaşdılar. Camaat hər ikisin ulağın üstündə görəndə dedilər: “Yaman rəhimsiz adamdırlar, çünki bunlar dilsiz heyvana birlikdə minib onu incidirlər.”

Bu sözdən sonra onlar hər ikisi ulaqdan düşüb piyada getməyi qərara aldılar. Lakin bundan sonra onlar daha bir səhnə ilə üzləşdilər. Bu dəfə onların rastına çıxan camaat onları piyada görəndə dedilər: “Bu iki nəfərin işi çox qəribədir. Belə bir gözəl miniyi qoyub piyada yol gedirlər.”

Bu vaxt Loğman üzünü oğluna tutub dedi: “Oğlum! Gördün ki, müxtəlif fikirli camaatın razılığını toplamaq mümkün deyil?” Sonra buyurdu: “Deməli, onların razılığını yox, ancaq böyük Allahın razılığını fikirləş!”¹

İmam Baqir (ələyhissəlam) buyurur: “Allahın razı olmadığı bir işi görüb camaatın razılığını qazanmaq istəyən kəs, nə vaxtsa, camaatın qəzəbinə düçar olacaqdır. Əksinə, Allahın razı olduğu bir işi görüb camaatın qəzəbinə düçar olan şəxs isə hər bir düşmənçilik, həsəd və zülmdən amanda olacaq və Allahın dininə kömək edəcəkdir.”¹

Qeyd: Cəmiyyət arasında səhv fikirlərdən biri də bəzi günahları kiçik saymaqdır. Əgər Kimin qarşısında olduğumuzu, Kimə qarşı günah etdiyimizi anlasaq, heç bir günahı kiçik saymaz, bütün günahlardan çəkinərik. İslama görə günah – Allaha qarşı müxalifət, etinasızlıq, diqqətsizlikdir. Günah – Allah qarşısında özbaşınalıqdır. Heç bir ağıllı insan dövlət başçısı qarşısında pis iş görməyə cürət etməz. Bəs necə olur ki, “Qadir” (Qüdrətli) Allah qarşısında günaha yol veririk? Nəinki günahdan qorxmur, yol verdiyimiz günahları kiçik sayırıq. Anlamırıq ki, həmin günah səbəbindən həqiqi bir himayədən məhrum olur, dəhşətli bir uçuruma yaxınlaşırıq.

Həzrət Əli (ələyhissəlam) öz günahını kiçik sayanlar haqqında buyurur: “Ən ağır günah odur ki, günahkar onu kiçik saysın.”²

Demək, yaxşı olar ki, ən azı insan öz günahlarını etiraf etsin, tövbə edib Allahdan bağışlanma diləsin.