6
və
bu Məcəllə
ilə
müəyyən edilmiş
qaydada,
üsullarla
və
şərtlərlə
tərəflərin hüquq bərabərliyi və
qanunun aliliyi
prinsipləri
əsasında həll edilən fikir ayrılığıdır”.
Fərdi
əmək mübahisəsi işəgötürənlə onunla əmək
münasibətində olan, fərdi əmək mübahisəsinədək əmək
münasibətində olmuş və işə qəbul olunmaq üçün müraciət
etmiş şəxs arasında baş verə bilər.
Fərdi Əmək Mübahisəsinin predmeti
Əmək Məcəlləinin 288-ci maddəsinə görə fərdi əmək
mübahisələrinin predmetinə aşağıdakılar daxildir və belə
mübahisələr yaranarkən
Əmək Məcəlləsi vasitəsi ilə
tənzimlənir:
•
əmək müqaviləsinin bağlanması, ləğv edilməsi və ya
onun şərtlərinin dəyişdirilməsi;
•
əmək normalarının, həmçinin işçinin əmək
funksiyasının həcminin müəyyən edilməsi;
•
əmək müqaviləsində nəzərdə tutulan
iş yerinin
dəyişdirilməsi;
•
əmək şəraitinin şərtlərinin dəyişdirilməsi;
•
əmək haqqının, habelə digər ödəmələrin müəyyən
edilməsi və hesablanması, yaxud ödənilməsi;
•
əmək haqqından, habelə digər ödəmələrdən tutulmaların
aparılması;
•
məzuniyyət hüququnun həyata keçirilməsi;
•
intizam tənbehi verilməsi;
•
əməyin mühafizəsinin təşkili və təmin edilməsi;
•
işçinin işəgötürənə vurduğu maddi və ya mənəvi
ziyanın məbləğinin müəyyən edilməsi və ödənilməsi;
7
•
işəgötürənin işçiyə vurduğu maddi və ya mənəvi
ziyanın məbləğinin müəyyən edilməsi və ödənilməsi;
•
işçilərin və ya iş yerlərinin attestasiyası komissiyasının
qərarının qanunauyğunluğu və ya əsaslılığının
müəyyən edilməsi;
•
müsabiqə komissiyasının qərarının qanuni, obyektiv
və ədalətli olub-olmamasının araşdırılması;
•
istehsalat qəzası və ya
peşə xəstəliyi
nəticəsində işçiyə və
ya onun ailə üzvlərinə vurulan
ziyana görə əvəzin məbləğinin müəyyən edilməsi
və ödənilməsi;
•
səhmlər və ya digər qiymətli kağızlar üzrə ödəmələrin
məbləğlərinin müəyyən edilməsi və ödənilməsi,
habelə özəlləşdirmə prosesində və sonralar əmək
münasibətləri ilə bağlı normaların tətbiq edilməsi;
•
əmək müqaviləsinin, habelə kollektiv
müqavilənin şərtlərinin və əmək qanunvericiliyinin
pozulması ilə bağlı digər məsələlərin tətbiq edilməsi.
Fərdi əmək mübahisələrinin əsasını işçi ilə işəgötürən və ya
onun rəsmi təmsilçisi arasında yuxarıda göstərilən səbəblərdən
biri və ya bir neçəsi mövcud olduqda başlaya bilər. Yuxarıda
göstərilənləri ümumiləşdirsək praktikada işəgötürənlə işçilər
arasındakı fərdi əmək mübahisələrinin aşağıdakı şəkildə
qruplaşdırmaq olar:
•
İşə qəbul, işdə vəzifə və ya ixtisas və ya peşə üzrə
dərəcənin və ya vəzifənin artırılması zamanı yaranan
fərdi əmək mübahisəsi.
Əmək Məcəlləsində işə qəbul olunmaq istəyən şəxslə
hər hansı səbəbdən
əmək müqaviləsinin
bağlanmasından imtina etmək fərdi əmək mübahisəsinə
gətirə bilər. Belə olan halda işə qəbul olunmaq istəyən
şəxs hesab edə bilər ki, imtina ayrı-seçkiliklə və ya
8
digər əsaslanmamış və subyektiv mülahizələrlə bağlıdır.
Onun bu ehtimalı fərdi əmək mübahisəsinin başlanması
üçün əsas ola bilər. Bununla belə ölkə praktikasında, o
cümlədən məhkəmə praktikasında belə mübahisələrə
baxılması geniş yayılmamışdır. Belə ki, belə
mübahisələrin əksəriyyəti kifayət qədər sübutların
olmaması səbəbindən işə qəbul olunmaq istəyən şəxsin
xeyrinə həll olunmur.
Digər tərəfdən işə qəbul olunmaq arzusunda olan şəxsin
əmək fəaliyyətinə işəgötürənlə fərdi əmək mübahisəsi
ilə başlaması onun qəbul olunmaq istədiyi vəzifədə və
gələcək karyerasında problemlərin əsasını qoyur və bu
baxımdan praktikada işəgötürənin şəxsi işə qəbul
etməkdən ən əsassız imtinası belə bir qayda olaraq fərdi
əmək mübahisəsi yaratmır.
Vəzifə və karyera məsələləri ilə bağlı fərdi əmək
mübahisələri də geniş yayılmamışdır. Belə hallar
mövcud olduqda bir qayda olaraq işçi əvvəlki vəzifəsi
ilə də üzülüşməli olur və ya sonradan onun işəgötürənlə
münasibətlərinin davamlı pozulmasına gətirib çıxarır.
İşə qəbulun müsabiqə yolu ilə mövcud olduğu hallarda
fərdi əmək mübahisəsinə başlamaq imkanları nisbətən
genişdir. Müsabiqə komissiyasının qərarından
məhkəməyə şikayət vermək və qərarın əsassız olmasını
sübut etmək nisbətən asandır. Odur ki, belə fərdi əmək
mübahisələri praktikada, o cümlədən məhkəmə
praktikasında mövcuddur.
•
Əmək Müqaviləsinə xitam verilməsi.
Ölkənin əmək sferasında mövcud olan praktika göstərir ki,
işəgötürənlərin əksəriyyəti işçiləri maksimum asılı vəziyyətdə
saxlamaq üçün onlarla əmək müqaviləsini ya ümumiyyətlə
bağlamır və ya onlarla müddətli əmək müqaviləsi bağlayır.