12
Fars dilindən Azərbaycan dilinə tərcümə edilən əsərlər
içərisində
Sədinin
«Bustan» və «Gülüstan» əsərləri də mühüm yer tutur. «Gü-
lüstan» əsəri təqribən 70 il bundan qabaq Mirzə Sad
ıq Rahil tərə-
findən tərcümə və şərh edilərək «Bəhr ül–həqayiq» ad
ı ilə çap edil-
mişdir. Bundan sonra Seyid Zərgər təxəllüslü şair Mirzə Əbdülvahab
tərəfindən «Bustan» əsəri «Miyzan–ül–ədalət» ad
ı ilə tərcümə və
nəşr edilmişdir. Doğrudur bu əsərlərin hər ikisində ciddi təhriflərə yol
verilmişdir, lakin hər halda bu tərcümələr Sədi yarad
ıc
ıl
ığ
ına olan
hüsn–rəğbəti ayd
ın surətdə ifadə etməkdədir.
1958–ci ildə «Bustan» əsərindən seçilmiş parçalar şair Mir
Mehdi Seyidzadə tərəfindən tərcümə və nəşr edilmişdir.
Azərbaycan alimi Rüstəm Əliyev «Gülüstan» əsərinin elmi–
tənqidi mətnini haz
ırlam
ış və Sədi yarad
ıc
ıl
ığ
ı üzrə mühüm tədqiqat
işi aparm
ışd
ır.
Əməkdar elm xadimi, professor Rəhim Sultanov «Sədi yarad
ıc
ı-
l
ığ
ında «Gülüstan»» adl
ı kitab
ında «Gulüstan» əsərini ətrafl
ı surətdə
təhlil etmişdir.
«Gülüstan»
ın oxuculara təqdim edilən bu tərcüməsinin orijinala
mütabiq olmas
ına ciddi səy göstərilmişdir.
M. SULTANOV.
13
G Ü L Ü S T A N
14
MƏRHƏMƏTLİ VƏ MEHRİBAN ALLAHIN
ADI İLƏ BAŞLAYIRAM
İzzət və calal sahibi olan allaha şükr edirəm ki, itaət etməklə ona
yax
ınlaş
ır, şükr etməklə öz nemətini art
ır
ırsan. Hər nəfəs ald
ıqca
ömür uzan
ır, hər nəfəs verdikcə ürək şadlan
ır. Deməli, hər nəfəs
almaqda iki nemət mövcuddur və hər nemətə şükr etmək kərək.
Beyt
Məgər əldə dildə var öylə hünər,
Edə xaliqə şükr laz
ım qədər...
Şer
Bəndə odur kim bilə təqsirini,
Üz tutaraq allah
ına yalvara,
Çünki ona layiq olan xidməti,
Kimsə bacarmaz edə bu dünyada.
Onun hesabs
ız
rəhmət yağış
ı hər yerə yağm
ış, əsirgəmədiyi
nemət süfrəsi hər yerə yay
ılm
ışd
ır. Öz bəndələrinin namus pərdəsini
balaca günah üçün parçalamaz, səhvən onu inkar edənləri də ruzisiz
qoymaz.
Şer
Ey kəramət sahibi, baş
ı bağl
ı xəznəndən
Tərsayə də, gəbrə də bol–bol ruzi verirsən.
Düşmənlərə sən belə nəzər salan zamanda,
Unutmazsan yəqin ki dostlar
ın
ı bir an da
Fərş sahibi, Səba yelinə əmr etdi ki, öz yaş
ıl fərşinin yer üzünə
sərsin, bahar buludunun dayəsinə də buyurdu ki,
bitkilərin qızlar
ın
ı
yer beşiyində boya–başa çatd
ırs
ın. Ağaclar Novruz xələtilə yaş
ıl
paltar
ı bürünüb, yaz mövsəminin gəlişilə budaqlar
ın
ın balalar
ı baş
ına
çiçək papağ
ı qoydu. Onun qüdrətilə şirinlik yarand
ı, xurma toxumu
cücərib gözl ağaca çevrildi.
Şer
15
Bulud, külək, qəmər, günəş fələk daim işdədir,
Ki, bir qar
ın çörək tap
ıb sən yeyəsən ləzzətlə.
Hər şey olmuş sənin üçün hərəkətdə, fərmanda,
Düzgün olmaz sən vaxt
ın
ı keçirəsən qəflətlə
Belə xəbər verirlər kainat
ın başç
ıs
ı,
bütün mövcüdatın iftixar
ı,
aləmin qoruyucusu, insanlar
ın hamisi, zaman
ın son peyğəmbəri
Məhəmməd Mustafa–allah onu səlamət etsin
Beyt
Şəfaətli, itaətkar, kəramətli peyəmbər,
Ədalətli, şücaətli, mürüvvətli peyəmbər
Beyt
Ümmətinin nə dərdi var sən tək arxa olan zaman,
Nuh gəmiçi olan yerdə qorxmaz heç kəs tufanlardan.
Beyt
Əngin fəza kəmal
ıd
ır, Günəş bənzər gəmal
ına
Gözəlliyin cəlal
ıd
ır, alq
ış ona və al
ına
*
Əgər
günahkar və halı pərişan olan bir bəndə ümmidlə o yüksək
cəlall
ı həqqin dərgah
ına yalvar
ış əlini qald
ır
ıb paz–piyaz etsə, böyük
yaradandan etina görmədikdə yenə əl qald
ır
ıb ah–nalə ilə ondan
kömək istəsə, allah taala buyurar: mənim qulumun məndən başqa
köməyi olmad
ığ
ından onun istəyini yerinə yetirdim, arzusuna
çatd
ırd
ım ki, öz bəndəmin nə qədər yavar
ış
ından xəcil oldum.
Beyt
Gör nə qədər allahda vard
ır lütfü kəramət
Bəndə günah eyləmiş o sa çəkir xəcalət.
*
ал–аиля, йахын адамлар
16
Onun cəlal Kəbəsində bir guşəyə çəkilib ibadət edənlər özlərinin
layiqincə ibadət edə bilmədiklərin etirafla, camal
ın
ın
gözəlliyini vəsf
edənlər heyrət içində qal
ıb demişlər: biz sənin mərifətini layiqincə
dərk edə bilmədik.
Şer
Kim sorsa allah
ın vəsfini məndən,
Nişans
ız varl
ığ
ı bilərmi bir kəs?
Aşiqlr məşuqun ölmüşləridir,
Ç
ıxmaz, şübhəsiz ki, ölmüşlərdən səs.
Ariflərdən biri baş
ın
ı aşağ
ı sal
ıb fikir dəryas
ına qərq olmuşdu,
elə ki, düşüncədən ayr
ıl
ıb özünə gəldi, dostlardan biri soruşdu:
–Getdiyin bostandan bizə bir hədiyyə ver.
O, dedi:
–Gedəndə yad
ımda idi ki, əkər gül ağac
ına çatsam, ətəyimi
doldurub dostlara hədiyyə gətirəcəyəm. Lakin elə ki, bostana çatd
ım,
gülün ətri
məni o qədər məst etdi ki, ətəyimdən belə tuta bilmədim.
Şer
Ey mürği–səhər eşqi bu pərvanədən öyrən,
Yand
ısa can
ı ç
ıxmad
ı ondan yenə avaz.
Bu müddəilər bilməyir əsla nə xəbərdir,
Kim tutsa diləkdən xəbər, ondan xəbər olmaz.
Şer
Ey xəyaldan üstün olan sirri bilinməz qüdrət,
Çox dedilər, çox eşitdik, çox oxuduq, nəhayət,
Məclis bitdi, ömür çatd
ı başa biz də qocald
ıq,
Lakin yenə biz əvvəlki nöqtədə donub qald
ıq.
Atabəy Əbubakr ibn Sədin tərifi
**
**
Цзəриндə немрə гойулмуит ад вə бейтлəр китабын
17
Sədinin gözəl
tərifinin dillərə düşməsi, şair avazəsinin dünyaya
yay
ılmas
ı, şirin hekayələrinin ağ
ızda şəkər dad
ıb əsər–lərinin hər
yarpağ
ın
ın q
ız
ıl vərəqi tək əldən–ələ gəzməsi, onun öz fəzilət və
sanətkarl
ığ
ın
ın yetkinliyindən deyil, bəlkə cahan
ın hökmdar
ı,
zəmanənin sərdar
ı, Süleyman taxt
ın
ın varisi və iman sahiblərinin
hamisi, şahlar şah
ı Atabəy Müzəffərəddin Əbubəkr ibn Səd ibn
Zənginin (yer üzündə allah
ın gölkəsi odur. İlahi, ondan raz
ı ol və
könlünü şad elə!) Ona mərhəmət nəzərilə bax
ıb, sənətinə yüksək
rəğbət və həqiqi məhəbbət bəsləməsindəndir. Xalq
ın
da ona dərin
məhəbbəti bu səbəbdəndir.
Şer
Mənə ki, sal
ırsan belə xoş nəzər,
Günəşdən məşhurdur yazd
ığ
ım əsər.
Olsa da qulunda çox eybü nöqsan,
Hünərdir hər eybi bəyənsə sultan.
Şer
Gecən gün hamamda ətirli bir gül,
Yetişdi əlimə bir dost əlindən.
Soruşdum müşksən, ya inki ənbər,
Ki, belə məst oldum sənin iyindən?
Dedi ki, yarars
ız bir palç
ıq idim,
Bir müddət gül ilə etdim nişimən.
Mənə dost kamal
ı eyləmiş təsir,
Yoxsa ki, yarars
ız haman giləm mən!
Allah Şiraz torpağ
ın
ı adil hökmdarlar
ın gücü və işgüzar
alimlərin himmətilə dünya durduqca əmin–amanl
ıqda saxlas
ın.
Yəqin bu Pars mülkunə toxunmaz afəti–dövran,
Ki, salm
ış baş
ına sayə sənin tək sayeyi–yezdan.
сонунда изаһ едилмишдир.