Microsoft Word kitab-ahmed cavad-son docx
Yüklə 0,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
43
mənaya xələl gəlmişdir. Mən onların hamısını göstərib xoşa- gəlməz mənzərə yaratmaq istəməsəm də, bu qism təhriflərin xa- rakteri barədə düzgün təsəvvür oyatmaq üçün bir-iki nümunə verməklə kifayətlənəcəyəm.
Əslində isə kursivlə verdiyim hərf yığını “içirən” və “ayaq- çıya” kimi iki kəlmədən ibarətdir. Burada ayaqçı saqi (yəni şərab paylayan) deməkdir. Düşmüş “i” hərfi də bərpa edilmək şərtilə misra Əhməd Cavadın yazdığı şəkildə, yəni belə oxunmalıdır:
İndi də “Şəhidlərə” şerindən pozulmuş bir bəndə nəzər sa- laq. Çarıqlı qardaşın - sadədil ərdi, Gəldi məzarına bir uruk ordu (?) Toplanıb baş-başa hər üçü durdu (?) Hər gün köylü qızlar dərdini dinlər!
İkinci və üçüncü misralardan heç nə başa düşülmür. Əslin- də isə həmin bənd belə oxunmalıdır:
Gəldi məzarına, bir örük ördü. Toplanıb baş-başa hər üçü dördü - Hər gün köylü qızlar dərdini dinlər!
“Örük ördü” burada ya “əklil (dəmət) düzəltdi (hördü)” mənasındadır, ya da məzarın “ətrafını çəpərlədi”. “Hər üçü, dördü isə” bu misrada “üç-üç”, “dörd-dörd” anlamında işlədilmişdir.
44
Niyə gizlədim, aşağıdakı sətirləri oxuyanda lap pərt oldum:
Əslində isə ikinci sətrin son sözü kələbək olub türk dilində kəpənək deməkdir. “Qoşma” kitabında çap olunmuş “Şerlərimə” əsərində misra elə bu cürə də getmişdir:
Öz poeziyasına qarşı həssas, zərif münasibətini ifadə etmək üçün şair uğurlu bir metaforadan faydalanmışdır. Çiçək-kəpənək münasibətləri kimi incə bir ovqatdan söhbət getdiyi məqamda gö- bələyin heç yeridirmi? Ə.Cavadın Bakıda çıxan hələlik son kitabı “Haqq bağıran səs”dir. Onu Azərbaycan Jurnalistlər İttifaqının “Nicat” nəşriy- yatı 1991-ci ildə buraxmışdır. “Haqq bağıran səs” Azərbaycan Jurnalistlər İttifaqının repressiyaya uğramış şairlərin irsini nəşr edib yaymaq sahəsində ikinci uğurlu təşəbbüsüdür. Bundan əvvəl 1990-cı ildə çap olunmuş kitab “Azərbaycanın didərgin salınmış övladı şair Almas İldırım şerləri ilə” adlanırdı. Ə.Cavadın kitabı- na onun say-seçmə əsərlərindən iyirmisi daxil edilmişdir. Kitabın tərtibçisi filologiya elmləri namizədi Aybəniz Əliyeva Azərbay- can ədəbiyyatının indiyədək əsaslı axtarışların obyekti olmamış bir sahəsində çalışır, ilk Demokratik Cümhuriyyət illərinin dövrü mətbuatında ədəbiyyat məsələlərini öyrənir. Əhməd Cavadın şer- lərini tərtibçi başlıca olaraq onların ilk nəşrləri əsasında, bilava- sitə “Açıq söz”, “Azərbaycan”, “İstiqlal” kimi mətbuat orqanla- rından, “Qoşma” və “Dalğa” kitablarından toplamışdır. Nadir is- tisnaları çıxmaq şərtilə “Haqq bağıran səs” kitabındakı şerlərin
45
mətnində yanlışlığa yol verilməmiş, əsərlər demək olar ki, əslinə müvafiq nəşr edilmişdir. Kitabın uğurlu alınmasının başlıca səbə- bi isə budur ki, onun tərtibi üçün seçilmiş şerlər mahiyyət etibarı ilə Əhməd Cavad yaradıcılığının milli intibah amalını, şairin və- təndaş mövqeyini, lirik məramını müvəffəqiyyətlə əks etdirir. Bü- tünlükdə kitabın tərtibi, o cümlədən də “Azərbaycan istiqlalının tərənnümçüsü” adlı yığcam, səmimi müqəddimə sübut edir ki, A.Əliyeva gələcəkdə bu sahədə daha səriştəli bir mütəxəssis kimi fəaliyyət göstərə biləcəkdir. Mənzərənin tamlığı xatirinə bu yazıda bir nəşri də qeyd et- mək vacibdir. Şairin “Çırpınırdın, Qara dəniz!” adlı kitabı 1990- cı ildə Ankarada nəşr olunmuşdur. Xüsusi zövqlə, əla kağızda çap edilmiş kitabın üz qabığında naməlum rəssam, uğrunda Ə.Ca- vadın həyatını qurban verdiyi Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin bayrağı ilə həmin bayraqdan rəng alan üfüq rəmzindən uğurla faydalana bilmişdir. Tərtibçi Sərvət Gürcan isə Əhməd Cavadın “Qoşma” və “Dalğa” kitablarındakı şerlərin hamısını, heç bir istisnaya yol vermədən, həmin nəşrlərdəki ardıcıllıqla buraya daxil etmişdir. Yalnız bir əsər, 1914-cü ildə yazılmış “Çırpınır- dın, Qara dəniz!” şeri 1916-cı və 1919-cu illərdə buraxılmış ki- tablarda olmadığı halda bu nəşrə əlavə edilmişdir. Bu nəşrin məhz Türkiyə oxucusu üçün hazırlandığı nəzərə alınsa həmin şe- rin əlavə edildiyinin, həm də kitabın Türk Bayrağının şərəfinə yazılmış həmin şerin sərlövhəsilə adlandırılmasının da səbəbini başa düşmək olar. Beləliklə də Ə.Cavadın sağlığında nəşr olunmuş kitabları Türkiyədəki dostlarımızın qayğıkeş əllərilə yenidən həyata qayta- rılmış oldu. Mən bunu qardaş Türkiyə torpağında nakam şairimi- zin xatirəsinə bəslənən dərin ehtiramın parlaq təzahürlərindən biri hesab edir və bu münasibətlə həmkarım Sərvət Gürcana Azərbay- can ədəbiyyatşünasları tərəfindən öz dərin minnətdarlığımı bildi-
46
rirəm. 120 səhifəlik kitabda barmaqla sayılacaq qədər az sözü çıxmaq şərtilə Ə.Cavadın şerləri onun vaxtı ilə öz əli ilə tərtib et- diyi kimi verilmişdir. Çağdaş türk oxucusu üçün qavranılması çə- tin olan bəzi ərəb və fars mənşəli kəlmələrin, eləcə də dialektləri- mizə məxsus bir qism sözlərin hər səhifənin axırındakı lüğətdə Türkiyə türkcəsi ilə izahı var. Tərtibçinin yazdığı mükəmməl müqəddimədə isə Ə.Cavadın həyat yolunun mərhələlərindən, yaradıcılığının əsas mövzularından, şairin özünün və ailəsinin ba- şına gətirilmiş məlum faciədən ürək yanğısı ilə bəhs olunur. Ki- tabın sonunda hər bir şerin adı altında onun transkripsiya fərqləri açıqlanmışdır. Bu kiçik qeydlərdən də bir daha göründüyü kimi, Ə.Cava- dın kitablarının nəşrinə bir neçə dəfə təşəbbüs göstərildiyinə bax- mayaraq hazırda Azərbaycan oxucularının əlində onun yaradıcı- lıq yolunu tam və dəqiq əks etdirən sanballı bir kitabı yoxdur. Yubiley münasibətilə təsdiq olunmuş hökumət tədbirləri proqra- mında şair haqqında elmi əsərlər və kütləvi kitabçalar buraxmaq- la yanaşı, yaxın vaxtlarda onun özünün əsərlərinin də nəşri diqqət mərkəzindədir. Mən arzu edərdim ki, bütün bu planlar tezliklə həyata keçirilsin və Əhməd Cavadın yeni kitabları hazırlanarkən onun əsərlərinin əvvəlki nəşrlərində yol verilmiş ciddi qüsurlar təkrar edilməsin, qədrşünas oxucular sevimli sənətkarımızın əsər- lərilə onların əslinə müvafiq mətnlər əsasında ünsiyyət tapsınlar!
Yüklə 0,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|