Microsoft Word Jurnal 1 13 ed doc

Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər – 2013, № 1
 
 
 
 
40
bezən ruhun nihilizminə  gətirdi. Bunun nəticəsi olaraq, Qərb insanı aqres-
sivləşir, narazı qalır və hər şeyə şübhə və inkar mövqeyindən çıxış edir. Tə-
sadüfi deyil ki, fəlsəfə tarixində insan problemini təhlil edən E.Kassirer böh-
randan çıxış yolu kimi bildirir ki, “insan həyatının mürəkkəb quruluşunda 
biz gərək bütün bizim ideyalarımızın və iradəmizin mexanizmini hərəkətə 
gətirən gizli hərəkətverici qüvvəni tapaq” (6, s. 24). 
 
Ədəbiyyat 
 
1.
 
Eflaki Ahmed. Ariflerin menkibeleri. Terc. Tahsin Yazıcı. İstanbul, 
Kabalcı, 2006. 
2.
 
Xəlilov S. Fəlsəfə: tarix və müasirlik. Fəlsəfi komparativistika. Bakı, 
Azərbaycan Universiteti, 2006, s. 211. 
3.
 
İqbal Məhəmməd. Din mümkündürmü? // Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər, 
2010, №1. 
4.
 
Özkan S. Schopenhauer. Paradokslar üzerinde raks. İstanbul. Ötüken, 2006.  
5.
 
Özkan S. Nietzsche. Kaplan sırtanda felsefe. İstanbul, Ötüken, 2007. 
6.
 
Кассирер Э. Опыт о человеке: введение в философию человеческой 
культуры. Что такое человек? // Проблема человека в западной 
философии. М., «Прогресс», 1988. 
7.
 
Кьеркегор С. Страх и трепет. М., Из-во «Республика», 1993.   
8.
 
Ницше Ф. Сочинения в 2-х томах, т. 2. М., Мысль, 1990 
9.
 
Ницше  Фридрих.  Так  говорил  Заратустра:  Книга  для  всех  и  ни  для 
кого. М., Мартин, 2005. 
10.
 
Фулье А. Ницше и имморализм. М., КомКнига, 2006. 
11.
 
Хайдеггер М. Европейский нигилизм // Проблема человека в западной 
философии. М., «Прогресс», 1988.  
12.
 
Шопенгауер A. Обитель духа. М., Эксмо Алгоритм, 2008.  
 
Prof.Dr. Konul Bunyadzade
 
 
The Problem of Human Being  
in the Western Philosophy in XIX-th century: 
Kierkegaard, Schopenhauer, Nietzsche    
 
(abstract) 
 
In the article is considered the factors influencing and forming the 
philosophical thought and morality of the human being of the XIX century. The 
XIX century was the continuation and the result of the processes of the XVIII 

---

Fəlsəfə tarixi 
 
 
41
century, on the one hand, and was the basis of the of the XX century, on the other 
hand. The author consecutively refers to the three Western thinkers – Kierkegaard, 
Schopenhauer, Nietzsche for creation of the complete view of the human being of 
the transitive period. Basically, their views on religion, sin, science and knowledge, 
morality, soul and body are considered and parallels are drawn between them and 
Islamic philosophy. 
In the article much attention is paid to the philosophical thoughts of 
Nietzsche which are considered as the top of the social processes in the XIX cen-
tury. Author analyzed philosopher’s ideas on the human being and compared them 
with Sufi ideas.   
 
Key words: 
Western philosophy of the XIX century, human being of the 
XIX century, Kierkegaard, Nietzsche, Schopenhauer, Renaissance, Islamic 
philosophy. 
 
 
Д. ф. н. К.Буньядзаде 
 
Проблема человека в западной философии в XIX веке:
  
Кьеркегор, Шопенгауэр и Ницше 
(резюме) 
 
В этой статье анализируются факторы, влияющие и формирующие фи-
лософское мышление и духовность человека XIX века. С одной стороны, XIX 
век  являлся  продолжением  и  результатом  происходящих  процессов XVIII 
века, с другой стороны, он сыграл важную роль базы для XX века. С целью 
создать  полную  картину  человека  переходного  периода,  автор  обращается 
последовательно к трем западным мыслителям – Кьеркегору, Шопенгауэру и 
Ницше. Здесь, в основном, анализируются  их взгляды  о таких  понятиях  как 
религия,  грех,  наука,  духовность,  тело  и  душа,  проводятся  параллели  с 
исламской философией. 
 
Большее внимание в статье уделено взглядам Ницше, которые считают-
ся кульминацией процессов в обществе до XIX века. Здесь рассматриваются 
основные идеи философа о человеке и сравниваются с суфийскими идеями.   
 
Ключевые  слова: 
Западная
  философия 
XIX  в.,  человек XIX в., 
Кьеркегор, Шопенгауэр, Ницше, Ренессанс, Исламская философия.
 
 

---

Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər – 2013, № 1
 
 
 
 
42
 
 
 
 
 
Pozitivizm və fenomenologiya  
 
 
Səlahəddin Xəlilov
 
 
 
Giriş
 
Müasir Qərb düşüncəsi, bir tərəfdən pozitivizm (daha sonra empirio-
kritisizm, neopozitivizm və tənqidi realizm), digər tərəfdən də fenomenolo-
giya ilə səciyyələnir. 
Fenomenologiya nədir?  Əgər söhbət fəlsəfi sistemin “fenomen”lər 
üzərində qurulmasından gedirsə, yəni bütövlükdə dünya, ruh və s. deyil, ay-
rıca hadisələrin tədqiqat obyekti kimi seçilməsi əsas götürülürsə, bu cür ba-
xışlara fəlsəfə tarixində çox rast gəlmək olar. Əgər xüsusi olaraq məhz şüur 
hadisələri önə çəkilirsə və idrak prosesi də məhz “şüur hadisələri” miqyasın-
da təsəvvür olunursa, bu zaman belə bir yanaşmanın hansı isə daha mürək-
kəb bir fəlsəfi sistemin tərkib hissəsinə daxil edilməsi həmin sistemin feno-
menologiya kimi başa düşülməsi üçün yetərli olmayacaq. Yəni, fenomeno-
logiya, ən çox da fenomenoloji metod bütövlükdə fəlsəfə sahəsini ehtiva et-
mək, onu əvəz etmək iddiasına düşməyəndə, “öz yerini biləndə” daha pozi-
tiv rol oynayır.  
Husserl fenomenologiyası elmin hegemonluğu  şəraitində,  ssientizmin 
dövrün aparıcı düşüncə tərzinə çevrildiyi bir şəraitdə ayaq tutub yeriyə bildi.   
Bəli, məhz elm və onun tətbiqi Qərbin rəmzi sayıla bilər. Lakin, nə 
kimi bir elm? Abstrakt riyazi-fəlsəfi sistemə çevrilməyə çalışan elmlər elmi, 
dünya elmi, deduktiv, aksiomatik bir elm, yoxsa daha çox dərəcədə təcrübə-
dən qidalanıb təcrübəyə, praktikaya, texnikaya xidmət edən bir elm? Məgər 

---