Microsoft Word isk?ND?Rnam?-iqbalnam?-nizami doc
Yüklə 1,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bisrək
- Okyanos
- Yeddi xalvarlıq təbli çaldıran
- Ağ Çin ipəyi
| _______________ Milli Kitabxana ________________ 254 188 Vaxtında evindən çıxarsan əgər, Qapına müşktək ətir səpilər. Bundan əvvəlki beytdən də aydın olur ki, xəsislik edib yeməyi evində saxlasan, onun üfunəti çox evlərə yayılacaq. Əliaçıq olub onu qonşulara versən, onların məhəbbətini qazanarsan, haqqında yaxşı sözlər yayılar. 189 Tək bircə fətirə, gəl, qane ol sən, Düşün, Günəşdən ki, artıq deyilsən. Burada fətir yuvarlaq Günəş qürsü ilə müqayisə edilir. Yəni dünyada acgöz olma, bir çörəklə kifayətlən, düşün ki, parlaq Günəş də bir qürs (dairə) ilə kifayətlənir. 190 Quraqlıq olanda, bilmirsən bunu, Zirəyə verərlər zirə suyunu? Rəvayətə görə, guya zirə bitkisinə su verilmir. Quraqlıq vaxtı: zirə - sənə su verəcəyəm, - deyən sahibinin vədilə, ümidlə yaşayır. Buna görə də zirə suyu ifadəsi aldadıcı, yalançı vəd və ümid mənasını daşıyır. 191 EIə sür kəcavə çəkən dəvəni, Filin ayağına salmasın səni. Az qan tök, az zülm elə, işini elə ehtiyatla apar ki, şahlığın bərbad olmasın; dəvə (ədalət, qanun) səni filin (xalqın, rəiyyətin) ayağı altına salıb pay-mal etməsin. 192 Bu harın göy atdan daim et həzər, O bir əjdahadır, gəlinə bənzər. Burada harın göy at - fələk, asiman mənasındadır. Yəni bu dünyanın gərdişi aldadıcıdır, əslində o, kinli bir əjdahadır, lakin zahirdən gozəl bir gəlinə bənzər. 193 Bağla torpaq kimi dinclik kəməri. Sokratın dilindən deyilən bu sözlər yerin sabit, hərəkətsiz olması barədə idealist fəlsəfi nəzəriyyəyə işarədir. 194 Mən “Xosrovnaməni” yazmaqçün rəvan... "Xosrovnamə" - "İqbalnamə" (yaxud "Xirədnamə") deməkdir. Xosrov - böyük Şah. Əsər İskəndərə həsr edildiyi üçün onu "Xosrovnamə" də adlandırmaq olar. 195 Yuxudan məhrumdu o nərgiz gözlər, Sərvimdə görmədim gənclikdən əsər. Bənövşə üstünü basmış yasəmən, Öz qızılgülümii solğun gördüm mən. Şair öz bədəninin üzvlərini müxtəlif bitkilərə bənzədir: nərgiz - gözəl, sərv - boy, qamət; bənövşə üstünü basmış yasəmən - yəni saçlar ağarmışdır. Qızılgülün solğun gördüm - al yanaqlarımı, üzümü solub-saralmış gördüm. Demək, daha qocalmışam. _______________ Milli Kitabxana ________________ 255 _______________ Milli Kitabxana ________________ 256 196 Sikkəni bu qədər sürtülmüş görcək... Sifətimi rövnəqdən düşmüş görəndə... 197 Dövlət divanından pozdu adım, Zəhmət divanına yazdı adım. Dövlət divanı - hakimiyyət mövqeyi, şahlıq; zəhmət divanı - peyğəmbərlik. 198 Bisrək - güclü dəvə, qıvraq və tez yeriyən olur. 199 Büxti - Xorasan dəvəsi. 200 Naqə - dişi dəvə. 201 Qaldırdı balıqdan Aya bayrağı. İskəndər bayrağını qaldırıb yola düşdü. 202 Yunanlar Okyanos deyərdi ona. Nizami Okyanos sözünü bilavasitə yunancadan götürmüşdür. 203 Müəyyəb - eybəcər. Müəlləq - asılı, asılmış. 204 Örtüyə bürünər bir az gedərək, Çunki yer altından keçsin o gərək. Guya Günəş əvvəl dənizdən keçdiyi üçün onun ipək sularına bürünər, sonra da yerin altından keçdiyi üçün yerin örtüyünü örtər. 205 Alim cavab verdi: "Həmin İsti su Çoxunun abrını tökmüş, doğrusu". Bu sirri çox adamlar gəzib axtarmış, tapa bilmədikləri üçün biabır olmuşlar. 206 Qəssasə - bir cins mifik, dəhşətli dəniz nəhəngi. 207 O çıxsın, ətəkdə qoysun oğlanı, Balası zəncirtək saxlar aslanı. Aslan üçün balası zəncir kimidir: balası harada olsa, özü də orada olmalıdır. Burada atanın öz övladına məhəbbətinin qüdrətindən söhbət gedir. 208 Ziyəhat - diri, yaşayan. 209 Ulduzlu gecənin od tutub canı, Sanki əqrəb çalıb xallı ilanı Nizami yay gecəsindəki səmanı xallı ilana, ulduzların sayrışmasını isə əqrəb vurmuş ilanın hərarətdən çırpınmasına oxşadır. 210 Gecənin camına gün axıb doldu Gün batıb axşam oldu. 211 Bu yeddi xalvarlıq təbli çaldıran Xoruza əmr edib verdirəndə ban... Yeddi xalvarlıq təbli çaldıran - yeddi təbəqəli göyləri işıqlandıran günəş deməkdir. Beytin mənası: səhər olub Günəş doğanda, xoruzlar banlayanda... 212 Tutiyə dönübsən, ey şad könül, sən, Yadına Hindistan düşüb deyəsən... _______________ Milli Kitabxana ________________ 257 _______________ Milli Kitabxana ________________ 258 Tutuquşu əsasən isti ölkələrdə, xüsusən, Hindistanda yaşayır. Oradan başqa ölkələrə aparılan tutuquşu daima öz vətənini arzularmış. Bu beytdə şair öz qəlbini tutuquşuna, eşq və gənclik dövrünü Hindistana bənzədir. Beytin mənası: tutuquşu Hindistana uçmaq istədiyi kimi, könlüm də gəncləşmək, sevinmək istəyir. 213 Yolları cəhənnəm istisi sardı, Gündən balığın da beli qızardı. Hava Günəşdən o qədər qızmışdı ki, istilikdən (məlum əfsanəyə görə) yerin altında olan balıq da qızardı. 214 Padişah buyurdu: o gözəl dilbər Yaqut sandığından saçsın saf gövhər. İskəndər əmr etdi ki, o gözəl qız yaqut kimi qırmızı dodaqlarını (ağzmı) açıb gövhər kimi sözlər söyləsin. Nur alır gözümüz gündən, gündüzdən, Rəvamı gözləri gün ala bizdən? Bütün gözlər Günəşdən nur aldığı halda Günəş (yəni İskəndər) necə bizim gözümüzü bizdən uzaqlaşdırar? Burada gözümüzü sözü, haqqında söhbət gedən bütün, heykəlin üzündəki iki parlaq gövhəri bildirir. 216 Sabah öz möhrünü göstərən zaman Atəşpərəst oldu hindli Qaraxan. İkinci gün günəş çıxanda hindli Qaraxan atəşpərəst oldu - gecənin gündüzlə əvəz olunmasına işarədir. 217 Beytlər yayılır bəhrdən çölə, Heç kəs bu bəhrdə yazmayıb hələ. Burada birinci misrada bəhr sözü dənizi, ikinci misrada əruz vəzninin bəhrini bildirir. Yəni bu dənizdən sahilə elə xoş nəğmələr yayılır ki, bunlan heç bir şair heç bir bəhrdə (vəzndə) deməmişdir. 218 Bəzədi göyləri ağ Çin ipəyi, Yer açdı üzündən qara örpəyi. Ağ Çin ipəyi - burada Günəşin işığı, qara örpək - gecənin zülməti mənasında işlənmişdir. Beytin mənası: Günəş çıxdı, yerin üstündən qaranlıq çəkildi. 219 Kim görüb ki, dəniz gəmiyə minə! Burada dəniz (dərya) sözü gəmiyə minib gedən İskəndərə işarədir. 220 Dəniz dünyasında bir dünya getdi. Bu misrada ikinci dünya sözü İskəndəri bildirir. 221 Gecənin hindusu bu göy çadırdan Yeddi rud boyunca ip çəkən zaman... Yüklə 1,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|