Microsoft Word Dissert. Necef. Turan son versiya docx
Yüklə 0,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
22
məşhur Bill Qeytsə görə, “biznesin bir çox problemləri, əslində, informasiya problemidir, lakin heç kəs bu problemə layiqincə yanaşmır”. nformasiya paradiqması müasir sosial-iqtisadi sistemə tətbiq edilməklə, bu sistem cəmiyyətlə münasibətdə olduğu kimi, informasiya iqtisadiyyatı adlandırıla bilər. Bundan başqa, qlobal xarakter; biliklərə istiqamətlənmə; innovasiya təbiəti; “istehlakçı – istehsalçı” münasibətlərinin dəyişməsi; əməyin yaradıcı, intellektual xarakteri informasiya iqtisadiyyatını xarakterizə edən xüsusiyyətlərə aid edilir. Mahiyyət etibarı
ilə informasiya iqtisadiyyatı bazar
iqtisadiyyatı xüsusiyyətlərinə malikdir, yəni burada istehlakçının müstəsna səlahiyyətləri təmin edilir, bazarda rəqabət mövcuddur, ”görünməz əl” prinsipi işləyir və dövlət bazarın fəaliyyətinə müdaxilə etmir. Sadalanan xüsusiyyətlərin reallaşdırılmasının özəlliklərə malik olduğunu nəzərə almaq lazımdır. Bu baxımdan, ən mühüm olan istehlakçının sərbəstliyinin təmin olunmasıdır. Müvafiq bazarın xüsusiyyətləri baxımından istehlakçının sərbəstliyinin təmin olunmasında əsas məqam onun məhsul və bazar, həmçinin firmaların davranışı haqqında məlumatlı olmasıdır. Burada əsas problemin informasiyanın asimmetrikliyi potensialı ilə əlaqəli olması hesab edilir.
1.2. Assimmetrik informasiya konsepsiyasının əsasları Assimmetrik informasiya anlayışı iqtisadiyyata və digər elmlərə həndəsədən gətirilmişdir. Həndəsədə simmetriya – bir düz xəttə və ya müstəviyə perpendikulyarın üzərində yerləşən, həmin düz xətdən və ya müstəvidən eyni məsafədə yerləşən iki nöqtənin xassəsıdir. Bu sözün ilkin mənası yunan sözündən götürülməklə
– ölçmədə razılıq, symmetros – eyni səviyyədə yerləşən və ümumi ölçüyə malik, syn- bərabər, + metron – ölçü deməkdir. Bunları cəmləsək, simmetriya –
,uyğun olaraq assimmetriya isə bu sadalanan keyfiyyətlərin olmaması deməkdir.
23
qtisadiyyatda informasiya assimmetriyasının ən kiçik tərifi – bazar sövdələşməsinin iştirakçılarından biri üçün informasiyanın natamamlığıdır.
ilə baglı sövdələşmə iştirakçılarının yalnız bir hissəsinin digərlərindən müxtəlif olaraq kifayət qədər gərəkli informasiyaya sahib olduğu vəziyyətdir. Təsərrüfat ilə bağlı təcrübədə informasiya assimmetriyası problemi çox geniş yayılmışdır.
Rəqabət bazarı modeli bazarda məlumatın simmetrik paylandığını, yəni bütün bazar iştirakçılarının ondan istifadə imkanının bərabər olduğunu nəzərdə tutur. Qeyri- müəyyənliyin olmaması resurs və vəsaitləri daha effektiv istifadə etməyə imkan verir. Mükəmməl rəqabət bazarı rəqabətin nəzəri modelidir və bir sıra xüsusiyyətlərə malikdir: Birincisi, mal satan firmaların sayı çoxdur və onun çoxlu alıcıları vardır. kincisi, firmaların məhsulları standart, eynitipli xarakterə malik olduğu üçün alıcılar heç bir fərq qoymadan, istənilən firmanın mallarını satın alırlar. Üçüncüsü, mükəmməl rəqabət bazarında nə alıcılar, nə də satıcılar malın cari bazar qiymətinə təsir edə bilməzlər.Ayrıca istehlakçı və ya firma tərəfindən alış və ya satış həcmi artırıldıqda ümumi tələb (və ya ümumi təklif) cüzi dəyişir və malın qiymətinə nəzərəçarpan təsir göstərmir.Yalnız alıcıların və satıcıların birgə fəaliyyəti zamanı bazarda qiymətlər dəyişir. Əgər satıcılardan biri öz malının qiymətini hətta cüzi miqdarda qaldırmağa qərar verərsə, o, öz alıcılarını tamamilə itirər, çünki həmin bazarda məhsula tələb tam elastikdir. Dördüncüsü, mükəmməl rəqabət bazarında hər növ resurslar tam mobildir, bazara giriş və bazardan çıxış üçün maneələr yoxdur. Beşincisi, mükəmməl rəqabət simmetrik məlumatın olması ilə səciyyələnir ki, bu da bazar agentlərinin müəyyənlik şəraitində qərar qəbul etməsinə imkan verir. Başqa sözlə, bütün təsərrüfat subyektləri onları maraqlandıran bütün məlumatları tam sərbəst əldə etmək imkanına malikdirlər. nformasiya asimmetriyası bazara xas olan daxili xüsusiyyətdir və onun iki tipi mövcuddur [2]: 24
1. Gizl olani xüsusiyyətlər – bu vaxt bazar münasibətlərinin hər bir tərəflərindən birinin sərəncamında o birilərinə nisbətən daha aydın məlumat olur. 2. Gizli olan fəaliyyət – bu vaxt daha aydın informasiyaya malik olan bazar iştirakçısı az xəbərdar olan digər hissənin müşahidə edə bilmədiyi hərəkəti edə bilər. Asimmetrik məlumat konsepsiyasının [Asymetrical Information Conception] müəllifləri Amerika iqtisadçıları Stüart Mayers [Stewart Myers] və Nikolas Mayclafdır [Nicolas Majluf]. Onlar həmin konsepsiyanı 1984-cü ildə “Firmaların investorlara məlum olmayan məlumata malik olduğu şəraitdə korporativ maliyyələşdirmə və investisiya həlləri” [Corporate Financing and Investment Decision When Firms Have Information That Investors Do Not Have] işində dərc etmişlər. Bu konsepsiyanın mahiyyəti ondan ibarətdir ki, potensial investorlar – ş irkətin qiymətli kağızlarının mümkün alıcıları – onun fəaliyyəti haqqında, menecerlərlə müqayisədə, daha az məlumata malikdirlər. Buna görə də, şirkətin qiymətli kağızlarının dəyərinin “bazar tərəfindən qaldırıldığı” dövrlərdə menecerlər həmin qiymətli kağızların əlavə emissiyasını həyata keçirir və nəticədə onların proqnozlaşdırılan gəlirliliyi süni şəkildə artırılır. Asimmetrik məlumat nəticəsində investorlar sonradan müəyyən maliyyə itkiləri ilə üzləşirlər. Səhm və istiqrazların emissiyası zamanı asimmetrik məlumat mexanizmi özünü müxtəlif cür göstərir. Asimmetrik məlumat konsepsiyası indicə nəzərdən keçirdiyimiz bazarın effektivliyi konsepsiyası ilə sıx bağlıdır, onun mahiyyəti isə ondan ibarətdir ki, müxtəlif kateqoriyalı şəxslər bütün bazar iştirakçılarının bərabər dərəcədə əldə edə bilmədiyi məlumata malik ola bilərlər. Bir tərəfdən, prinsip etibarilə, bazar iştirakçılarının məlumatla təmin edilməsində tam simmetriyaya nail olmaq mümkün deyil, çünki belə adlandırılan insayder məlumatı hər zaman mövcuddur. (Bu terminlə geniş publikaya açıq olmayan məlumatlar səciyyələndirilir. Məsələn, müəyyən firma ilə bağlı bu cür məlumat onun top-menecerlərinə məlumdur; insayder məlumatın satışı qadağandır). Digər tərəfdən, məhz bu konsepsiya bazarın mövcudluğunu izah edir. Çünki onun hər iştirakçısı onun əlində olan məlumatın, ehtimal ki, rəqiblərinə məlum olmadığına və, nəticə etibarilə, effektiv qərar qəbul edə biləcəyinə ümid edir.
Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|