Microsoft Word Din ve İdeoloji-Şerif Mardin yk doc

 

13 

Üçüncü sorun, çocu un giri kenli inin geli mesidir.  

 

Dördüncü sorun, çocu un yava  yava  etraf ndaki medeniyeti teknolojik yönlerini 

anlamaya ba lamas  ve çal ma yoluyla, ö renme yoluyla bunlar  kendine mal etmeye 

çal mas d r.  

 

Bu sorunlar n halledilmesi ile ergenlik ça ma gelmi  bulunuyoruz. Bu ça da çözülmesi 

gereken en önemli problem identite-kimlik problemidir. O zamana kadar "çocuk" 

say lan kimselerin art k "çocuk" olmamas  gerekmektedir. Bunun için de "büyük"lerin 

alemine nas l bir ki ilikle girece ini tayin etmesi gerekir. Okul ve oyun zaman  gelmi , 

toplum yap lar yla kendisini bütünle tirme zaman  gelmi tir. Bir i , bir meslek seçecek, 

toplumun katlar  aras nda yolunu bulacakt r. Bu devre, ayn  zamanda  erkek li in veya 

kad n l n nas l bir ki ilik yap s yla topluma takdim edilece inin çözülmesi gerekti i 

zamand r. ... Tehlikelerden biri, birkaç kimlik aras nda kalan birinin, bunlardan 

hangisinin gerçek kimli i oldu u üzerinde bir karara varamamas d r. Kimlik sorunlar n n 

çözülmesi zor oldu u için, gençler genellikle kendilerine bir kimlik sa layan kolektif 

toplum hareketlerinde erimeyi denerler. Ba ka bir çözümde, fazla dü ünmeyi icap 

ettirmeyen doktrin ve ideolojilere sar l rlar.  

 

Büyü ün çözmek zorunda kald

 üç bunal m kal yor: Bunlardan birincisi, etraf ndaki 

insanlarla ne gibi ba lar n kurulaca  konusudur. Te ekkül etmi  olan "ego"nun 

"ba ka"s yla kar la mas . Bu sorun çözülmezse sonuç yaln zl k (isolation) ve 

ba kalar n n insan n yaln zl na halel getirecek, güvenli ini tehlikeye sokacak 

dü manlar say lmas d r.  kinci bunal m, toplum içinde bir "eser" verebilme, yarat c  bir 

insan olmakt r. Son bunal m insan n bütün bu bunal mlardan sonra kendisini toplumun 

yüzeyinde tutacak bir ego bütününe sahip olup  olmad , dünya ile al veri ini 

düzenleyecek iç düzene kavu up kavu mad d r. Bütün toplumlarda benzerleri bulunan 

bunal mlar n çözümleri her toplumda ba ka  ekiller al r. Toplumsal yap  ve kültür bu 

çözüm çarelerine  ekil verir. Ki iye de i ik imkanlar sa lar. 

 

Çocuklu un birinci bunal m  bak m ndan  slami toplumlarla Bat  Avrupa toplumu 

aras nda çok büyük farkl l k olmamas , muhtemeldir. Her iki toplumda da otoriter baba 

ayn  genel  artlar  yaratmaktad r. Yaln z, erkek çocu un belki burada güven 

bak m ndan ayr cal kl  bir durumda oldu unu söyleyebiliriz.  

 

Utanç ve  üphe duygular na gelince, burada önemli bir fark n ortaya ç kmas  

muhtemeldir.  slam toplumu, biraz önce gördü ümüz üzere, bir normlar toplumud ur. 

Bu  normlar ise,  ah sta (utanc ) çok özel  ekilde ortaya ç kar r. Burada, "utanç" insan n 

kendi yapt klar ndan utanmas  de il, toplumun be enmedi i bir hareketi yapm  olmas  

dolay s yla toplumun gazab na u rayaca  korkusu  eklinde belirir. Bunun  slami bir 

görüntüsü olan "Takiy ye" (kendini sak nma) ö retisini yarg m  kan tlamak için ileri 

sürmek istiyorum.  

 

slami inançlardan biri, insan , bask  ile kar  kar ya kald  zaman, kendi inançlar n  

saklayabilmek için bask ya  uymas nda bir sak nca olmad  kan s d r. Bu özelli i Nikki 

Keddie  öyle ifade etmi tir:  ... Ortodoks veya heterodoks olsun muhtelif okullara 

mensup Müslüman dü ünürleri, toplumun, zorunlu olar ak gerçe in tümünü anlayan bir 

seçkinler tabakas  ile bu hakikati anlamaktan  aciz bir ço unlu a bölündü ünü 

---

 

14 

san yorlard . Bunlar için, gerçe i ö renmek faydadan çok zarar getirebilirdi. Bu gibi 

temel kavramlardan hareket eden ayd nlar veya mezhep önderleri, kamunun kar s na 

gerçekte inand klar ndan bamba ka inançlar1a ç kmaktan çekinmemi lerdir. Zira, 

gerçek inançlar n n ilan edilmesi ço unlu un kafas n  kar t racak ve inançlar  

heterodoks ise, onlar n kovu turulmas na yol açacakt r  

 

Söz konusu etti imiz safhada, önemli bir olay "özde le tirme"dir (identiIication). 

Çocu un, toplumun normlar n  alg lamakta kulland  mekanizmalardan biri, çok sayg s  

veya sevgisi olan birini örnek seçip onun gibi hareket etmek i stemesidir.  ... Çocuk, 

slami hayat n gerekleri hakk nda bilgilerinin büyük bir k sm n  bu özde le tirme 

mekanizmas ndan alacakt r. 

 

Çocu un toplumun de erlerini al rken bunlar  be endi i kimselerden almas na 

özde le tirme demi tik, buna olumlu özde le tirme de denebilir. ... Baz  kimseler veya 

gruplar o olumsuz de erleri ta yan gruplar olarak tan mlan r ve çocuk onlar  bu 

olumsuzlu un sembolü olarak hat rlar.  

 

Osmanl   mparatorlu u'nda, yukarda üzerinde durdu umuz çe itli nedenlerden dolay , 

memur, kap kulu k rsal topluluklar n bir olumsuz öz de le tirme noktas d r. Bunun 

asl nda dinle ilgisi yoktur, fakat modern zamanlarda böyle bir ili ki ortaya ç km t r. O 

da  ttihat ve Terakki ile gelen "gavur" memur ve subay imaj na ba lanabilir. Daha 

sonralar , tek parti devrinde devlet temsilcilerinin k rsal topluluklara olan uzakl

, ba ta 

dinsel olmayan bu ayr l n dinsel bir kisveye girdikten sonra daha da kuvvetle nmesini 

sa lad .  

 

Bilhassa esnafa ç rak olan bir çocu un mesleki hareketlerinin ço unda  slami bir anlam 

olacakt r.  

 

slami etkilerin en çok görüldü ü yerlerden biri, e itimdir. E itimin amac  çocu u iyi bir 

Müslüman olarak yeti tirmek oldu u derecede din yap s  bir daha do rulanacakt r. 

Di er taraftan e itimin doktriner niteli i otorite yap s n  peki tirici bir yönde çal t  

derecede,  slam' n otoriteye dayanan y önünü kuvvetlendirecektir.  

 

slam, bir hayat tarz  oldu u derecede çocu un kimlik sorununun çözülmesine yard m 

etmi tir. Çocu un ülküsü, etraf ndakilere benzer, onlar gibi inançl  ve onlar gibi 

zaman n  geçiren iyi bir Müslüman olmakt r.   

 

Di er taraftan, ergenlik ça ma varm  genç için toplumla bütün le mek sorunu,  slami 

inanc  hangi kal plar  ile kabul edece i konusuna indirgenmi tir. Önceleri kendisine 

ö retilen oldukça basit, tümcü  slami inanc n, asl nda, çok çapra k meseleler ortaya 

ç kard n  anlad  anda, bu sorun ortaya ç kmaktad r. Kimlik bunal m n  çözemeyenler, 

selameti,  slamiyet in kendisine sa lad , alternatif imkanlarda, yani, gene dini 

gruplarda, tarikatlarda veya onlara benzer dinsel topluluklarda arayacakt r.  

 

Ba kalar  ile olan ili kilerindeki sorunu çözmeye gelince, burada ümmet yap s n n çok 

etkili olmas  muhtemeldir. ... Konukseverlik, e  dostla iyi geçinme, dinsel bayramlarda 

ba kalar n n yapt klar  kötülükleri ba

lama, sert ili kiler kurmamaya çal mak, bütün 

bunlar,  slami inanc n tam anlam yla ideolojik yönünü olu turan ümmet  hissinin telkin 

---