Microsoft Word Din ve İdeoloji-Şerif Mardin yk doc

 

11 

...bütün Ortado u'da ve bu arada  slami toplumda, siyasi iktidar n ikincil yap lar  tek 

ba na, me ru ve kuvvetli organizmalar olarak  kabul etmedi ini görmekteyiz. Bu 

özellik bilhassa  ehirlerin örgütlenmesinde gözükmektedir.  ehir, Ortado u'da, Bat 'da 

oldu u  ekilde müstakil, siyasi bir güce sahip, kendi kanunlar n  ç karan ve özel 

mahkemeleri olan bir birim de ildir.  

 

... bu meselenin di er bir yönü ise,  slam toplumlar nda tüzel ki ili e hiçbir zaman 

Roma'da tan nd  kadar geni  bir örgütlenme, me ruiyet ve hareket serbestisi 

tan nmam  olmas d r. 

 

Tüzel ki ili in geli memi  olmas , insanlar n toplum hayat nda, etraf nda toplan p kendi 

maksatlar  için büyük bir serbestlikle kullanabilecekleri kurulu lar n olmay , di er 

taraftan dinsel bir örgütlenme ilkesinin zaten toplumun yap  unsurunda yer alm  

olmas ,  slami toplumlara çok özel bir  ekil vermi tir. Bir kere devletle fert aras ndaki 

yap lar ortadan kalkmaktad r.  kincisi, toplumsal seyyali yet çok daha kolayca 

sa lanmaktad r.  

 

Üçüncüsü... Bat 'da ikincil kurulu lar n yaratt  tutumlar, al kanl klar, de erler  slam 

toplumlar nda yoktur.  

 

Bat 'da gelir kayna , zengin burjuvalar n  ehir halk n n bir bölümüne koyduklar  

vergilerdir. Do uda  ehrin gelir kayna , vak flar  ve hay rseverlerin yapt  i lerdir. 

Bat 'da burjuva, haklar n  senyöre kar  yapt  bir mücadelede elde etmi , bazen 

senyörlerin ordular na kar  ç km  ve onlar  yenmi tir. Ona göre, hak al n r, verilmez. 

Fakat bu anlay  Do u  ehirlerinde hiçbir  ekilde yoktur. Hak, me ru olarak devletindir; 

Allah' n ba nda, bulundu u devletin tan d  payd r. ... Haklar, devletin otoritesini e raf 

olarak payla an kimselere verilir.  

 

Devlet ile fert aras nda ikincil yap lar  bir tampon vazifesini göremeyince, ferdin 

bunlar n yerine geçecek bir s nak aramas  gerekir. Bat 'da ikincil yap lar n yerine 

getirdikleri bu koruma fonksiyonunu Do uda bir taraftan  ümmet  yap s , di er taraftan 

ümmet  yap s na ba l  olarak "tarikat" yap s  görmektedir. 

 

Gardet e göre  ... Her Müslüman da, silik bir  ekilde de olsa, bu cemaatin 

mevcudiyetinin ve yüksek de erinin bilincine rastlan r. ... Günümüzde do rudan 

do ruya dini duygulardan en uz ak olanlar, mesela  ehirsel merkezlerde oturan ve 

Marksizm in en çok etkiledi i i çiler bile,  Muhammet in cemaatine mensup olmaktan 

gurur duymaktad rlar.  

 

Bu cemaat hissi Bat  Avrupa'daki ikincil yap lar n yerine geçen yap sal unsurdur. Ki i, 

belirli bir kurulu un ayr cal klar  aras na saklanaca na; cemaat içinde, birincil ili kilere 

benzer "do rudan" duygusal (affektif) ba lar n mevcudiyetinden destek bulur. 

Cemaatin yap  unsurunu te kil eden ikinci de i ken din de i kenidir. Din, burada ikincil 

yap larda tüzel ki ili in fonksiyonunu yerine getirir. Din, s n lacak, kendisinden kuvvet 

al nacak, me ru toplum eyleminin yap lar n  tan mlayacak olan, hem koruyucu z rh ve 

hem de "had"d r.  

 

---

 

12 

Dinin hem genel "toplum k lavuzu" rolü, hem bilgisel fonksiyonu Bat 'daki toplumlardan 

daha geli mi tir. Bat 'da burjuvalar n dind  (secular) ideolojileri, ç karlar n n 

korunmas n  sa layan mythos'lar , eninde sonunda dinsel fikirlerle çat r. Ayd nlanma 

devrinin felsefesi bunun tipik bir örne idir. Müslüman toplumunda rakip ideolojiler 

hemen hemen yoktur. Hemen hemen diyorum, zira devletin  korunmas  ideolojisi bir 

dereceye kadar ba ms z bir ideolojik küme olarak çal r. ... Bir di er rakip ideoloji, 

dinin içinde oldu u izlenimini yanl  olarak veren sufiliktir. 

 

slam toplumu, esas itibariyle, s n rlar  silik, katlar  belirsiz yayg n (diffuse) bir 

toplumdur.  

 

Gardet:  Her mümin, mümin olarak ancak ümmetin bir unsuru oldu u derecede bir 

varl a sahiptir. ...  

 

Cahen'in daha somut ifadesiyle  ümmet bir tesanüt yarat c s d r. Fakat i birli i yarat c s  

de ildir.  

 

Kirchoff yeryüzünde esas itibariyle iki sop tipi oldu undan bahsetmektedir. Bunlardan 

biri zamanla farkl la ma ve s n fla maya yol açan türden, ikincisi s n fla maya yol 

açmayan türden bir yap ya sahiptir. ...  slamiyet yaln z bir din olarak de il, bir sosyal 

kimlik arac  olarak da çal maktad r.  

 

slam topluluklar n n kaypakl

 kar s nda din, ba ka daha farkl la m  toplumlardaki 

çok çe itli terbiyevi, yön verici rollerin ye rini tutmaktad r. Bat  toplumlar nda toplumsal 

eylemi  ekillendiren bu rollerin yerine  slam toplumunun sundu u,  slam dininin 

kapsay c  talimatlar d r. Ümmet iyiyi emreder, kötüyü yasaklar. 

 

Böylece,  slami toplumlarda, Bat  toplumlar nda çok daha önemli bir fonksiyonu olan 

"de er"lerin yerine "normlar" geçmektedir. Ki isel planda tercihler daha azd r. 

nsanlar,  ... Ne yapmalar  gerekti ini, kendi vicdanlar yla yapt klar  bir muhasebeden 

çok, toplum normlar nda ararlar. ...toplumsal 'normlara ba l l n Türk toplumunda 

di er toplumlara göre ne kadar daha önemli oldu unu göstermi tir.  

 

slami toplumlarda ki inin kendisine bir ki ilik imal etme sürecinde din etkisinin 

Bat 'dakine göre, çok daha fazla oldu unu dü ündürmektedir.  ..."siz nesiniz ?" (What 

are you ?) sorusuna Türk çocuklar , verdikleri cevaplarda dinsel bir nitelik zikretmekte 

Lübnan'dan sonra, ba tan ikinci geliyorlard . 

 

Erikson, insan n hayat n  ard  ard na rastlanan ve çözülmesi gereken bunal mlar olarak 

tan mlam t . 

 

Bunlar n tümü sekiz bunal md r.  

 

Birinci sorun, çocu un, do umundan ba layarak hayat  güvenle kar lamas d r. ... 

efkat, güven, düzen; bunlar çocu u "dünyaya bakabilir" hale getirir.  

 

kinci sorun, çocu un utanç ve  üphe hislerinden uzak tutulmas d r.  

 

---