Microsoft Word Design Glo Kongre doc

II International Congress
 
 
383 
тельная экспертиза разрабатываемых проектов 
по разведке и добыче нефти на экологичность. 
Не  менее  важно  выявление  динамики  потреб-
ления сырой нефти в развитых странах. Спрос 
на  сырую  нефть  позволит  формировать  более 
устойчивые  цены  на  нефть  на  определенном 
периоде времени. 
Одной  из  серьезных  проблем,  с  которыми 
сталкиваются  прикаспийские  государства,  яв-
ляется  отсутствие  единства  взглядов  между 
ними  в  определении  статуса  Каспия.  В  ре-
зультате  еще  не  достигнута  договоренность  о 
разделе  Каспия.  Основными  проблемами,  тре-
бующих  своего  решения,  в  этом  регионе 
являются,  на  наш  взгляд,  следующие:  скорей-
шее  решение  юридических  вопросов,  опре-
деляющих  собственность  и  право  на  раз-
работку углеводородных ресурсов; достижение 
региональной  стабильности  в  целом  на  Кав-
казе;  расширение  межгосударственных  экс-
портных маршрутов для транспортировки неф-
ти и газа на мировые рынки, чтобы не ставить 
страны  в  зависимость  от  одного  или  двух 
нефтепроводов;  становление  и  развитие  неза-
висимого нефтяного и газового бизнеса. 
 

---

 
 
384 
BAKI-TBĐLĐSĐ-CEYHAN NEFT KƏMƏRĐ NEFT  
STRATEGĐYASININ REAL TƏCƏSSÜMÜDÜR 
Fərhad Mirzağa oğlu QARAYEV 
Bakı Dövlət Universitetinin 
“Đqtisadi Nəzəriyyə” kafedrasının  
baş müəllimi, iqtisad elmləri namizədi 
Bakı / AZƏRBAYCAN 
 
 
Azərbaycanın  yeni  neft  erasının  başlandığını 
bildirən  "Əsrin  müqaviləsi"nin  imzalanmasından 
12  il  ötür.  Ötən  illər  ərzində  həmin  tarixi  sazişin 
həyata keçirilməsi istiqamətində mühüm addımlar 
atılıb, bu məqsədlə bir çox layihələr işlənib hazır-
lanmışdır.  Ümummilli  liderimiz  Heydər  Əliyevin 
memarı  olduğu  yeni  neft  strategiyasının  məntiqi 
nəticəsi  olan  Azərbaycan neftinin  dünya  bazarına 
çıxarılması üçün Bakı-Tbilisi-Ceyhan (BTC) Əsas 
Đxrac  Boru  Kəmərinin  (ƏĐBK)  tikintisi  ideyası 
reallığa  çevrilmişdir.  Belə  ki,  arzunun  təcəssüm 
olunmasının təntənəsi 2006-cı ilin 13 iyul tarixin-
də  Türkiyənin  Ceyhan  şəhərində  baş  verdi.  Hər-
çənd ki, Azərbaycan neftinin boru kəməri vasitəsi 
ilə Ceyhan limanına qaytarılması taleyin qismətinə 
uyğun  olaraq  Azərbaycanın  müstəqillik  gününə  - 
28 may tarixinə təsadüf edir.  Doğrudur ki, "böyük 
səkkizlik"  ölkələrinin  sammitinin  demək  olar  ki, 
Ceyhan mərasimi ilə eyni vaxta düşməsinə və bir 
çox dünya liderlərinin mərasimə qatılmasına bax-
mayaraq  bayram  lazımca  təntənəli  surətdə  qeyd 
edildi.  Belə  ki,  kütləvi    informasiya  vasitələrinin 
qeyd  etdiyi  kimi  Ceyhanda  mərasimin  qeyd  edil-
məsi üçün Türkiyə tərəfi 5 mln. avro vəsait xərc-
ləmişdir. 
BTC  layihəsinin  iştirakçıları  olan  üç  dövlətin 
prezidentləri, eləcə də dünyanın 30-dan artıq ölkə-
sindən çoxsaylı diplomatik nümayəndələr bir səslə 
layihənin təkcə perspektivliyini yox, həm də bütün 
dünya üçün mühüm strateji layihə olduğunu qeyd 
etdilər.  BTC  neft  kəmərinin  planlaşdırılması  və 
yaradılması  tarixi-beynəlxalq  münasibətlərin  elə 
yeni  məntiqinin  təşəkkül  tapması  tarixidir  ki, 
burada kimin, nəyin hesabına udması məsələsinin 
qoyuluşu  artıq  öz  əhəmiyyətini  itirmişdir.  Çünki 
əksəriyyət bu layihədən bəhrələnib, heç kim uduz-
mayıbdır. 
Azərbaycan  Respublikasının  Prezidenti  Đlham 
Əliyev bu yaxınlarda çıxışlarının birində demişdir: 
"Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri geosiyasi xarak-
ter daşıyır  və  özünün  mövcudluğu  ilə  dünya  pro-
seslərinə təsir göstərəcəkdir". Bu fikirlə razılaşma-
maq qeyri-mümkündür. 
Türkiyə Prezidenti Əhməd Necdət Sezərin fik-
rincə  Şərq-Qərb  enerji  dəhlizini  təşkil  edən 
layihələr  -  regionunda  sülhün,  təhlükəsizliyin  və 
iqtisadi  inkişafın  təmin  edilməsi  yolunda  strateji 
addımlardır. 
Gürcüstan Prezidenti Mixail Saakaşvili vurğu-
lamışdır  ki,  Azərbaycanın  ümummilli  lideri  Hey-
dər  Əliyevin  qətiyyəti  BTC  layihəsinin  mümkün-
lüyünü  göstərdi.  Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  burada 
gələcəyə  baxış  da  vacibdir,  uzunmüddətli  layi-
hənin həyata keçirilməsində inam zəruridir. 
Dünyada  artan  enerji  çatışmamazlığı  şəraitin-
də  Azərbaycanın  karbohidrogen  ehtiyatlarına  tə-
ləbatı  da  artır.  Azərbaycan  "Əsrin  layihəsi"ni 
həyata  keçirərək,  artıq  özünün  artan  sosial  öhdə-
liklərinin keyfiyyətcə yerinə yetirilməsinə, demok-
ratik  islahatların  həyata  keçirilməsinin  təmin 
edilməsinə,  regionda  geosiyasi  təhlükəsizliyin 
daha təsirli zəmanətçisi kimi çıxış etməsinə qadir 
olan  səmərəli  dünyəvi  dövlətin  təşəkkül  tapması 
yollarında son dərəcə çoxlu işlər görmüşdür. 
"Neftin moderləşmə ilə mübadiləsi" siyasətini 
həyata  keçirərək,  Azərbaycan  yalnız  məhz  neft 
ölkəsi kimi yox, həm də ictimai və iqtisadi həyatın 
bütün  sferalarını  əhatə  edən  dəyişikliklərin  möv-
cud olduğu böyük bir regionun ən dinamik, inkişaf 
edən  ölkəsi  kimi  dünyanın  diqqətini  özünə  cəlb 
etmişdir. Belə ki, 2006-cı ilin birinci yarım ili ər-
zində Azərbaycanda ümumi daxili məhsulun artım 
sürəti  keçən  ilin  müvafiq  dövrünə  nisbətən  36% 
çox  olmuşdur  ki,  bu  da  nəinki  regionda,  hətta 
dünyada  ən  yüksək  göstəricidir.  Şübhəsiz  ki,  bu 
artım göstəricisində neft faktoru ön sırada gedir. 
Qərb şirkətləri ilə bağlanan ilk neft müqavilə-
ləri sayəsində güclü qanunverici baza yaradılmış-
dır,  investorlar  öz  investisiya  qoyuluşlarının 
etibarına inanmışdılar. Bütövlükdə, MBS (Məhsu-
lun bölgüsü haqqında sazişi) standartlarına uyğun 
olaraq  23  neft  müqaviləsi  bağlanmışdır  ki,  bu 
layihələrin dəyəri 65 mlrd. dollar civarındadır. 
Məlumdur ki, neft kəşfiyyatı çox bahalı işdir, 
belə ki, bir buruğun qazılması bəzən 100 mln ABŞ 
dollarına  başa  gələ  bilər.  Ölkəyə  çoxlu  miqdarda 

---