II International Congress
305
2000
2392
60854
22
2749
639
30879
76
648
33
262
16938
5981
26047
2005
2170
55282
888
2281
980
39561
94
926
59
385
13819
5127
25185
Kaynak: http://www.enerji.gov.tr
Türkiye zengin linyit kaynaklarını yeterince
değerlendirememektedir. Hidrolik kaynakların da
henüz 3/4'ü kullanılmamıştır. Elektrik enerjisi
üretiminde “al ya da öde” baskısıyla alınan pahalı
Rus doğalgazına yönelinmiştir. Türkiye’nin 8,3
milyar ton linyit, 1,1 milyar ton taş kömürü, 82
milyon ton asfaltit ve 1,6 milyar ton bitümlü şist,
433 milyar kwh/yıl hidroelektrik potansiyeli ve
yenilenebilir (güneş, rüzgar, jeotermal, biomas,
dalga-gelgit) enerji kaynakları vardır. Ancak; Tür-
kiye’de yenilenebilir enerji kaynakları konusunda
yeterli düzeyde Ar-Ge ve yatırım çalışmaları ya-
pılmamaktadır.
4.2. Türkiye’nin Enerji Gereksinimi
Türkiye’nin enerji tüketiminde petrolün payı
% 41, doğalgazın % 20’dir. Türkiye gereksinim
duyduğu petrolün yaklaşık % 10’unu, doğalgazın
da % 7-8’lik kısmını üretebilmektedir.
Türkiye petrol gereksinimini Kerkük-Yumur-
talık Petrol Boru Hattı’yla Irak’tan, bunun yanı
sıra Rusya, Suudi Arabistan, Cezayir, Libya ve
Kazakistan’dan ithal etmektedir. Ancak; Kerkük-
Yumurtalık Petrol Boru Hattı, Kerkük-Hayfa
Hattı’nın genişletilmesiyle Đsrail üzerinden Pazar-
lanması çalışmaları hızlanmıştır (Cumhuriyet Ga-
zetesi, 17.03.2007, 9).
Türkiye tükettiği doğal gazın % 60’nı Rusya’-
dan boru hatları yoluyla karşılamaktadır. Bunun
yanı sıra Đran’dan boru hattı yoluyla, Mısır, Cezayir
ve Nijerya’dan taşıma yoluyla temin etmektedir.
Yerli üretimin tüketimi karşılama oranı %
35’tir. Enerji gereksiniminin % 65’i ithalatla karşı-
lanmaktadır. Türkiye’de genel enerji tüketimi için-
de fosil kaynakların (petrol, doğalgaz ve kömür)
payı % 90’lar civarındadır.
Türkiye’nin enerji tüketimi Çizelge 2’de veril-
miştir. Türkiye’de enerji tüketimi hızla artmakta-
dır ve bu artış en çok doğalgazda görülmektedir.
Çizelge 2: Türkiye’de Enerji Tüketimi
Yıl
Taş
Kömürü
Bin Ton
Linyit
Bin Ton
Asfaltit
Bin Ton
Petrol
Bin Ton
Doğalgaz
10
6
m
3
Hidrolik
Bin Ton
Jeotermal
Bin Ton
Isı
Bin Ton
Güneş Rüzgar
Odun
Bin Ton
Hayvan ve
Bitki
Artıkları
Toplam
Bin TEP
1980
4630
15243
558
15309
23
11348
60
15765
12839
31973
1990
8191
45891
287
22700
3418
23148
80
364
28
17870
8030
52987
2000
15525
64384
22
31072
15086
30879
76
648
33
262
16938
5981
80500
2005
19421
56577
738
30016
27314
39561
94
926
59
385
13819
5127
91576
Kaynak: http://www.enerji.gov.tr
4.3. Türkiye’nin Enerji Dış Ödemeleri
Türkiye 2006 yılında 16 milyar dolarlık petrol
ve 10 milyar dolarlık doğalgaz ödemesi yapmıştır.
Türkiye’de tartışılan en önemli konulardan biri
1000 m
3
doğalgaza yaklaşık 300 dolar olarak en
yüksek ikinci fiyatı ödemesidir.
Türkiye dış enerji alımlarını Rusya, Irak, Đran,
Azerbaycan, Cezayir, Nijerya ve Bulgaristan’dan
yapmaktadır.
Türkiye ithal gaza dayalı elektrik üretim poli-
tikası ve Uluslararası tahkim nedeniyle, imzaladığı
uluslararası anlaşmalardaki “al ya da öde” hük-
mü gereğince önümüzdeki yıllarda hem ekonomik
hem de enerji güvenliği açısından bir hayli zor-
lanacaktır.
Türkiye, mutlaka ulusal kaynaklarını geliştir-
mek; petrol, doğalgaz ve kömür alanında yıllardır
durma noktasına gelen yurt içi aramacılığını yeni-
den ve bir “master plan” dahilinde canlandırmak
zorundadır (Pamir, 2003, 3).
4.4. BTC’nin Türk Ekonomisine Katkısı
Proje toplam maliyeti 3 milyar doları geçen
BTC Petrol Boru Hattı’na Türkiye’nin katkısı 1.4
milyar doları bulmuştur. BTC’nin Türkiye’ye yıllık
300 milyon dolar gelir sağlaması beklenmektedir.
BTC Projesi ile Türkiye ayrıca; hattın yapı-
mında Türk şirketleri 2,5 milyar dolarlık iş imkanı
ve 100.000 kişiye istihdam sağlamanın yanı sıra
gereksinimi olan 20 milyon ton petrolü hattan
alarak navlun ödemekten kurtulacaktır.
BTC’nin Türkiye’ye ekonomik katkılarının
yanı sıra stratejik güç ve jeopolitik önem kazan-
dıracak ve Ceyhan önemli bir petrol piyasası
merkezi haline gelecektir.
5. “ENERJĐ GEÇĐDĐ” OLMANIN
TÜRKĐYE’DE YARATTIĞI ÇEVRE
SORUNLARI
Türkiye’nin “enerji geçidi” olmasında BTC’-
nin en önemli katkısı boğazlardan geçen tanker
sayısının azalması ve 50 milyon ham petrolün
Karadeniz-Marmara-Ege deniz yolunu kullanma-
ması demektir. Ancak; Ceyhan’ın daha ağır çevre
sorunlarını yaşayacağı açıktır. Endemik bitkiler,
Caucasus and Central Asia in the Globalization Process
306
balıkçılık ve turizm açısından yaşanacak sorunlar
şimdiden bölgede açıkça görülmektedir.
BTC’nin Türkiye’de geçtiği 600 su yoluna, top-
rağa etkileri olacaktır. Herhangi bir sızıntı duru-
munda hat boyundaki su kaynaklarının ve toprağın
kirlenmesi olasıdır. Bu kirlilikten canlı varlıkların
yanı sıra doğa ve kültür varlıkları da etkilenecektir.
6. “ENERJĐ GEÇĐDĐ” OLMANIN
TÜRKĐYE’DE YARATTIĞI
GÜVENLĐK SORUNLARI
6.1. Dış Güvenlik Sorunları
BTC’nin faaliyete geçmesiyle ABD bölgede
daha etkin olmak isteyecek ve küresel güçlerin
dikkati bu bölgeye yoğunlaşacaktır. ABD bu
bölgede daha fazla müdahaleci olmak isteyecektir.
Bunun yanı sıra BTC’den çıkarları etkilenen
ülkeler Türkiye’yi rahat bırakmayacaklardır.
Rusya’da Hazar Bölgesi enerji kaynaklarının
taşınmasını ve pazarlamasını elinden çıkarmamak
için bir yandan Havza ülkelerini anlaşmalarla bağ-
layacak, diğer yandan da siyasal ve ekonomik
yaptırımlarla zorlayacaktır.
ABD kökenli taşıma projelerine alternatif
projeler getirecek, “enerji geçidi” olarak Türkiye
dışındaki ülkelere yönelecektir.
6.2. Đç Güvenlik Sorunları
Türkiye bölücü terör sorununu uzun süredir
yaşamakta, can ve mal kaybına uğramaktadır. Te-
rör örgütleri Türkiye’nin ekonomik yönden zayıf-
latmak ve güçlenmesini engellemek için, enerji te-
sislerine eylemler düzenlemekte ve ormanları yak-
maktadır. Ekonomik ve siyasal açıdan önemli bir
tesis olan BTC, daha önceden Kerkük-Yumurtalık
Petrol Boru Hattı’nda olduğu gibi, terör örgütleri-
nin hedefi durumundadır.
7. GENEL DEĞERLENDĐRME
7.1. Bulgular ve Öneriler
B.1. Hazar Havzası petrol ve doğalgazının
potansiyel rezervi, kaynak çeşitliliği ve güvenli
akış açısından önemli bir kaynaktır.
Ö.1. Türkiye özellikle doğalgaz konusunda
Rusya’ya “al ya da öde” bağımlılığından kurtula-
rak başta Azerbaycan, Türkmenistan ve Özbekis-
tan olmak üzere hem pazarlama imkanı veren (re-
export) hem ucuz hem de daha güvenli olan
Hazar kaynaklarına yönelmelidir.
B.2. Hazar Havzası’nın uluslararası denizlere
ve pazara doğrudan çıkışının olmaması, pazarlara
uzaklığı ve Rusya’nın taşıma yollarını kendi üze-
rinden geçecek biçimde düzenlemeler yapması
(boru hatları ve anlaşmalar) Havza ülkelerini siya-
sal ve ekonomik yönden zorlamaktadır.
Ö.2. Hazar Havzası’ndaki Türk Cumhuriyet-
leri doğal kaynaklarının (petrol ve doğalgaz)
uluslararası pazarlara ulaştırmada Türkiye’yi
enerji geçidi olarak görmelidirler. Bu geçit hem
güvenli hem de daha ekonomiktir.
B.3. Bağımsızlığını kazanan Azerbaycan eko-
nomik gelişimi için öncelikli olarak enerji ihra-
catını seçmiştir.
Ö.3. Azerbaycan’ın petrol ve doğalgaz gelir-
leri bütçesinin neredeyse % 50’sini oluşturmakta-
dır. Azerbaycan bu geliri öncelikle ülkenin eğitim
ve sanayisine harcayarak bilgiyi bilime, bilimi tek-
nolojiye, teknolojiyi sanayi üretimine dönüştürme-
lidir.
B.4. BTC Petrol Boru Hattı Türk Dünyasını
bir araya getiren ve Türk Dünyası ile fiili bağı
oluşturan bir projedir.
Ö.4. BTC ve bunun yanı sıra BTE gibi proje-
ler Azerbaycan ve Türkiye’yi birbirine iyice yak-
laştırmıştır. Bu projelerden başka Trans-Hazar
Hattı ve diğer Türk Cumhuriyetleriyle ortak proje-
ler hayata geçirilmeli ve bu projeler sadece petrol
ve doğalgaz ile sınırlı kalmamalıdır.
B.5. Kerkük-Yumurtalık Petrol Boru Hattı,
Kerkük-Hayfa Hattı’nın devreye girmesiyle öne-
mini kaybedecek ve Irak petrolünün pazara çıkış
yönü Türkiye’den Đsrail’e kayacaktır.
Ö.5. Türkiye Kerkük-Yumurtalık Petrol Boru
Hattı’nın kapanmaması için bir yandan diplomatik
girişimlerde bulunmalı bir yandan da Hazar Hav-
zası’na yönelik alternatifler geliştirmelidir.
B.6. BTC hem Azerbaycan hem Gürcistan
hem de Türkiye’de iç güvenlik sorunlarının çık-
masına neden olacaktır.
Ö.6. Türkiye, Gürcistan ve Azerbaycan BTC’-
deki iç güvenlik konusunda ortak eğitim ve askeri
işbirliği yapmalı, hattın güvenliği konusunda bilgi
ve deneyimi paylaşmalıdırlar
B.7. BTC hem Azerbaycan hem Gürcistan
hem de Türkiye’de çevre sorunlarının çıkmasına
neden olacaktır.
Ö.7. BTC’nin çevresel etkilerinin en aza indi-
rilmesi için, hattın her iki tarafı kuşak biçiminde
ağaçlandırılmalı, hattın bakım ve denetimleri dü-
zenli olarak yapılmalı ve su kaynakları korunma-
lıdır.
B.8. Türkiye’nin Hazar Havzası’ndaki TPAO
kanalıyla yaptığı petrol ve doğalgaz aramaları
yeterli değildir.
Ö.8. Türkiye’nin petrol kaynaklarının ulusal
çıkarlara uygun olarak işletilmesi ilkesi ve Türki-
ye’de çıkarılacak petrol ve doğalgazın bir bölümü-
nün ülke gereksiniminin karşılanmasında kullanı-
lacağına ilişkin bir kuralın konulduğu Türk Petrol
Yasası çıkarılarak TPOA ekonomik ve yönetsel
Dostları ilə paylaş: |