Microsoft Word Design Cihan doc

Đnflyasiya, faiz, valyuta məzənnəsi                         Dr. Cihan Bulut, Nəsimi Kamalov  
arasındakı münasibət və Azərbaycan                                           
 
217 
 
Hasilat təxminləri 
 
Mal ticarəti 
 
Arbitraj qiymətləndirməsi 
 
Şirkətin maliyyə gücünün analizləri 
 
Opsiyon qiymətləndirməsi 
 
Satış strukturunun müəyyənləşdirilməsi 
 
Sərmayə bazarları analizləri 
 
Təşkilati qərarlərın verilməsi  
 
Qiymətli kağızların risklərinin müəyyənləşdirişməsi 
 
Đqtisadi göstəricilərin təxminləri 
 
Mülkiyyət vergi analizləri 
 
Nağd axımı təxminləri 
 
Qiymətli kağızlar investisiya fondu seçimi 
 
Bazar trend dəyişikliklərinin təxmini 
 
Đşçi ehtiyaclarının təxmini 
 
Firma istehsal təxmini 
 
Görüldüyü  kimi  bir  çox  iqtisadi  fəaliyyətlə  əlaqədar  olaraq 
mövcud  şərait  analizləri  və  inkişaf  təxminləri  bu  şəbəkə  sistemi  ilə 
analiz edilə bilməkdədir. Bu araşdırmada da Türkiyə iqtisadiyyatında 
artan  büdcə  kəsirlərinin  inflyasiya,  faiz  və  valyuta  məzənnəsi 
üzərindəki təsirlərinin nə olduğu bu şəbəkə sistemi vasitəsiylə analiz 
edilərək gələcəkdə nə ola biləcəyi təxmin edilməyə çalışılacaqdır. 
 
2. Đnflyasiya, Faiz Həddi və Valyuta Məzənnəsi 
Arasındaki Əlaqələr  
 
Bir ölkə iqtisadiyyatının sağlam böyüyə bilməsi və rifahın art-
ması üçün mal bazarı (real) ilə pul və sərmayə bazarlarının müəyyən 
bir  tarazlıq  içində  inkişafı  lazımdır.  Dolayısı  ilə,  ölkədə  əldə  edilən 
milli  gəlir,  istər  istehlak  yoluyla,  istərsə  yığımlar  yoluyla  olsun 
müəyyən  bir  tarazlıq  içində  təkrar  mal  bazarlarına  yönləndirilə 
bilərsə,  iqtisadi  inkişafı  davam  etdirmək  mümkün  olmaqdadır.  Milli 
gəlirin,  iqtisadiyyatda  hər  hansı  bir  əksikliklərə  səbəb  olmadan 
Dr. Cihan Bulut, Nəsimi Kamalov                         Đnflyasiya, faiz, valyuta məzənnəsi 
arasındakı münasibət və Azərbaycan 
                                         
 
 
218 
istehsal  prosesində  qala  bilməsi  mal,  pul  və  sərmayə  bazarlarının 
tarazlıqda olmasına bağlıdır. Bu bazarlardakı təklif və tələbin ortaya 
çıxardığı  qiymətlər  bir-birləri  ilə  tarazlıqda  olarsa,  bazarlar arasında 
disbalansın ortaya çıxması üçün hər hansı bir səbəb qalmayacaqdır.  
 
Bazar  qiymətlərinin  tarazlıqdan  uzaqlaşması,  milli  gəliri 
istehsaldan  uzaqlaşdıraraq  spekulyativ  məqsədləri  önə  keçirəcəkdir. 
Bu  da  istehsalın  azalmasına  və  buna  bağlı  olaraq  digər  neqativ 
dəyişmələrin  ortaya  çıxmasına  səbəb  olacaqdır.  Beləcə  mal,  pul  və 
sərmayə  bazarları  arasındakı  qeyri-tarazlıq  bu  bazarların  göstəricisi 
olan  qiymətlər  ümumi  səviyyəsi,  faiz  həddləri  və  valyuta  məzən-
nəsinin yenidən tarazlığa gəldiyi mərhələyə qədər sürəcəkdir.  
 
Ölkəmizdə  iqtisadi  tarazlıq  halını  görə  bilmək  baxımından  da 
bu  hədlərin  bir-biriylə  olan  əlaqəsini  müəyyənləşdirmək  əhəmiyyət-
lidir. Buna görə, illər etibariylə ölkəmiz iqtisadiyyatında ortaya çıxan 
inflasiya, faiz və valyuta məzənnəsi hədləri arasındakı əlaqələr analiz 
edilərək  iqtisadi  tarazlığa  olan  təsirləri  haqqında  bir  fikir  əldə 
ediləcəkdir. 
 
2.1   Đnflyasiya, Faiz və Valyuta Məzənnəsinin Đnflyasiya 
Üzərindəki Təsiri  
 
Inputlar: Bir əvvəlki ilə aid inflyasiya, cari ilə aid faiz və bir əvvəlki ilə 
aid valyuta məzənnəsi 
Output: cari ilə aid inflyasiya 
 
 
 
Weightlerin minimum dəyəri 
-0,1 
Inputların sayı 
3 
Weightlerin maksimum dəyəri 
0,1 
Outputların sayı 
1 
Learning əmsalı 
0,1 
Örnək sayı 
6 
Momentum əmsalı 
0,7 
Hiden unitlərin sayı 
10 
Inputlar üçün scaling əmsalı 
6000 
Hiden layerlərin sayı 
1 
Outputlar üçün scaling əmsalı 
50 
 
Đl 
1997 
1998 
1999 
2000 
2001 
2002 
Đnf % 
3.7 
-7.6 
- 8.5 
1.8 
1.5 
2.8 
Təxmini Đnf. 
3.65 
-7.73 
-8.42 
1.71 
1.62 
2.91 
 

---

Đnflyasiya, faiz, valyuta məzənnəsi                         Dr. Cihan Bulut, Nəsimi Kamalov  
arasındakı münasibət və Azərbaycan                                           
 
219 
2.2.   Đnflyasiya, Faiz və Valyuta Məzənnəsinin Faiz 
Üzərində Təsiri 
 
Inputlar: Bir əvvəlki ilə aid inflyasiya, bir əvvəlki ilə aid faiz və cari ilə 
aid valyuta məzənnəsi 
Output: cari ilə aid faiz. 
 
 
 
Weightlerin minimum dəyəri 
-0,1 
Inputların sayı 
3 
Weightlerin maksimum dəyəri 
0,1 
Outputların sayı 
1 
Learning əmsalı 
0,1 
Örnək sayı 
6 
Momentum əmsalı 
0,7 
Hiden unitlərin sayı 
10 
Inputlar üçün scaling əmsalı 
6000 
Hiden layerlərin sayı 
1 
Outputlar üçün scaling əmsalı 
100 
 
Đl 
1997 
1998 
1999 
2000 
2001 
2002 
Faiz 
25.3 
20.3 
19.8 
19.5 
19.74 
15.59 
Təxmini Faiz 
25.30 
20.19 
20.49 
19.17 
18.50 
16.67 
 
2.3.   Đnflyasiya, Faiz və Valyuta Məzənnəsinin Valyuta 
Məzənnəsi Üzərindəki Təsiri 
 
Inputlar: Bir əvvəlki ilə aid inflyasiya, bir əvvəlki ilə aid faiz və bir  
əvvəlki ilə aid valyuta məznnəsi 
Output: cari ilə aid valyuta məzənnəsi 
 
 
 
Weightlerin minimum dəyəri 
-0,1 
Inputların sayı 
3 
Weightlerin maksimum dəyəri 
0,1 
Outputların sayı 
1 
Learning əmsalı 
0,1 
Örnək sayı 
6 
Momentum əmsalı 
0,7 
Hiden unitlərin sayı 
10 
Inputlar üçün scaling əmsalı 
6000 
Hiden layerlərin sayı 
1 
Outputlar üçün scaling əmsalı 
8000 
 
Đl 
1997 
1998 
1999 
2000 
2001 
2002 
1 $= 
3986 
3869 
4373 
4565 
4774 
4893 
T
ə
xmini Valyuta M
ə
z. 
3900.68 
4065.28 
4271.03 
4561.70 
4747.69 
4910.03 
 
Dr. Cihan Bulut, Nəsimi Kamalov                         Đnflyasiya, faiz, valyuta məzənnəsi 
arasındakı münasibət və Azərbaycan 
                                         
 
 
220 
Q A Y N A Q L A R 
 
1. 
Adriana Arreaza, Bent E. Sørensen,and Oved Yosha, “Consumption Smoothing 
Through  Fiscal  Policy  in  OECD  and  EU  Countries”  Fiscal  Institutions  and 
Fiscal Performance, Ed. by James M. Porterba and Jürgen von Hagen, Chicago, 
The University of Chicago Press, 1999 
2. 
Akhtar  Hossain,  Anis  Chowdhury,  Open-Economy  Macroeconomics  for 
Developing Countries, Cheltenham, Edward Elgar Publishing Limited, 1998 
3. 
Akif  Kurt,  “Yapay  Sinir  Ağı  Kullanarak  Esnek  Üretim  Sistemlerinin  Model-
lenmesi”  Yayınlanmamış  Dok.  Tezi,  Sakarya  Üniv.  Fen  Bilimleri  Ens.  Kasım, 
1998 
4. 
Ali Özgüven, Đktisat Bilimine Giriş, 7. Baskı, Đstanbul, Filiz Kitabevi, 1997 
5. 
Andrés  Solimano,  “Globalization and  National  Development  at  The  End  of  the 
20
th
 Century: Tensions and Challenges” January 18-22, 1999,  
http://www.worldbank.org/html/dec/Publications/workpapers/wps2000series/wps
2137/wps2137.pdf 10 Temmuz 2001. 
6. 
Andrew West, “Devaluation is Not the Answer” April 11, 2001, 
http://www.capitalismmagazine.com/2001/ april/aw_devaluation.htm, 30 Mayıs 2001. 
7. 
Anna J. Schwartz, “Do We Need A New Bretton Woods” Cato Journal, Vol. 20, 
No. 1, Spring-Summer 2000 
8. 
Annual Report 1995, The International Bank of Azerbaijan, Baku  
9. 
Annual Report 1996, The International Bank of Azerbaijan, Baku 
10. 
Annual Report 1996, The International Bank of Azerbaijan, Baku 
11. 
Annual Report 1997, The International Bank of Azerbaijan, Baku 
12. 
Annual Report 1999, The International Bank of Azerbaijan, Baku  
13. 
Aras  Osman  Nuri,  Azerbaycan’ın  Hazar  Ekonomisi  ve  Stratejisi,  DER 
Yayınları, Đstanbul 2001 
14. 
Asaf  Savaş  Akat,  “Kronik  Enflasyonla  Mücadele:  Sorunlar,  Çözümler, 
Tereddütler”, Banka ve Ekonomik Yorumlar, Yıl 29, S. 2, Şubat 1992 
15. 
Azərbaycan  Respublikası  Dövlət  Neft  Fondunun  Maliyyə  Vəziyyəti  haqqında 
Hesabat, http://www.oilfund.az/html/ reports_az.html 
16. 
Azərbaycan Respublikası Milli Bankı, Đllik Hesabat 2000 
17. 
Bank  Statistikası  Bülleteni  No:  2  (24),  Azərbaycan  Respublikası  Milli  Bankı,  
2/2000 
18. 
Başkaya  Fikret;  Azgelişmişliğin  Sürekliliği,  3.  Baskı,  Đmge  Kitabevi,  Ankara 
1994 
19. 
Betty  C.  Daniel,  “Fiscal  Policy  and  Inflation”  Federal  Reserve  Bank  of  San 
Francisco July 13, 2001,  
 
 http://www.frbsf.org/publications/economics/letter/2001/el2001-20.html,  
 
 06 Eylül 2001. 
 

---