Microsoft Word Design Cihan doc
Yüklə 4,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
Đnflyasiya, faiz, valyuta məzənnəsi Dr. Cihan Bulut, Nəsimi Kamalov arasındakı münasibət və Azərbaycan 199 Respulika Prezidentinin Yeni Azərbaycan Partiyasının on illiyinə həsr olunmuş yubiley tədbirində söylədiyi nitqdə bu xüsusa ayrıca yer verilmişdir. Ölkə Prezidənti, iqtisadiyyatın sürətlə inkişaf etməsində xarici sərmayələrin Azərbaycana cəlb olunmasının əhə- miyyətini vurğulayaraq, neft strategiyasının həyata keçirilməsi ilə Azərbaycana 6 milyard dollar həcmində xarici sərmayənin gəldiyini, yaradılmış Neft Fondunda təxminən, 670 milyon dollar vəsaitin toplanaraq (bunun sadəcə qacqınlara, məcburi köçkünlərə evlər tikdirmək üçün 76 milyon dollar ayırılmışdır) valyuta ehtiyatı kimi saxlandığını, ölkənin mövcud valyuta ehtiyatları həcminin 1 milyard 300 milyon dollar olduğunu da qeyd etmişdir. Ölkəyə cəlb edilən xarici sərmayələrin 30 faizini qeyri-neft sektoruna yönəldiyini də vurğulayan Prezident, ümumiyyətlə, neft sektoru ilə qeyri-neft sektoruna birlikdə Azərbaycana 9 milyard dollar məbləğində sərmayə cəlb olunduğunu söyləmişdir. Qarşıdakı iki-üç ildə Azərbaycanın neft sektoru-na və başqa sektorlara 10 milyard dollara qədər sərmayə gələcəyinə ümid etdiyini bildirən ölkə rəhbəri, bütün bu fəaliyyətlərin yaxın gələcəkdə Azərbaycan xalqının rifahının yüksəldəcəyini qeyd etmişdir 345 . Neft kontraktları sayəsində ölkədən neft ixracatının başlanması ilə 2000-ci ildən etibarən Azərbaycanın xarici ticarətində də müsbət yöndə dəyişikliklər qeydə alınmışdır. Belə ki, 1993-cü ildən sonra, ixracat miqdarı idxalat miqdarını üstələmiş, dolayısı ilə, xarici ticarət yenidən ölkəyə xarici valyuta qazandırıcı xüsusiyyət almışdır 346 . 1995-ci ilə qədər ölkədə tək bir yığım vasitəsinin xarici valyuta olması və bu səbəblə də xarici valyutaya olan ehtiyacın yüksəkliyi vurğulanmışdı. Đslahatların başlanması ilə müxtəlif investisiya vasitələ- rinin (səhmlər, istiqrazlar və s.) ortaya çıxması ilə tək xarici valyuta üzərində olan bu mərkəzləşmə müəyyən ölçüdə azaltması, valyuta məzənnələrinə öz təsirini (müsbət mənada) göstərməyə bilməzdi. Azərbaycan valyuta bazarında gərginliyin azaldılmasında Beynəlxalq Valyuta Fondu, Dünya Bankı, Avropa Birliyi və Türkiyə 345 http://www.az-muallimi.ab.az/newspapers_48.shtml 346 Eyüp Zengin ve Nesimi Kamalov, “Azerbaycan Dış Ticareti“, Azərbaycan- Müstəqillikdən Sonra Beynəlxalq Konfransın Materialları, Bakı 3-4 mart 2003, ss. 99-100 Dr. Cihan Bulut, Nəsimi Kamalov Đnflyasiya, faiz, valyuta məzənnəsi arasındakı münasibət və Azərbaycan 200 Eximbankı kimi beynəlxalq arenada fəaliyyət göstərən qurum və quruluşlardan əldə edilən kreditlərin də əhəmiyyətli rolu olmuşdur. Məlumat üçün qeyd edək ki, 1995-2000 –ci illər arasında cəmi 1158 milyard $ xarici borc alınmışdır. Alınan kreditlərin 63%-i iqtisadi islahatlar üçün hökumətə verilən borclardır. Bunun 16%-i hökumətə verilən və hökumət tərəfindən istifadə etdirilən borclar və 21%-i isə hökumətin qarantiyası ilə verilən kreditlərdir. 2000-ci il etibariylə alınan borcların 78.9 milyon dolları geri ödənmişdir. Qalan borc miqdarı isə cəmi 1079,1 milyon $-dır. Bu rəqəm ölkənin 2000-ci il ÜDM-nun 21.9% həcmində olmuşdur 347 . Manatın xarici valyutalar qarşısında dəyərinin müəyyənləş-di- rilməsində ən əhəmiyyətli məsələlərdən biri də bazara manatın emissiyası ilə bağlı olduğu xüsusu artıq yuxarıda vurğulanmış, Milli Bankın bu sahədə apardığı uğurlu fəaliyyətə yer verilmişdi. 2000- 2001-ci illərdə də Milli Bank 1995-ci ildən götürdüyü bu kursu davam etdirmiş, 2000-ci ildə 226,7 mlrd. manat, 2001-ci ildə isə, 115,9 mlrd. manat emissiya aparılmışdır 348 . Həmin illərdə bazarda mövcud olan ümumi pul kütləsinin həcmi və onun strukturu isə aşağıdakı şəkildə olmuşdur: Tablo: 10. 2000-2001-ci Đllərdə Pul Kütləsinin Strukturu (mlrd. manat) 2000 2001 Pul kütləsi (M2) 1661,1 1755,6 O cümlədən: Bank sistemindən kənar nəğd pul (M0) 1349,8 1469,0 Nəğdsiz vəsaitlər (M1) 311,3 286,6 Qaynaq: http://www.azstat.org/publications/yearbook/ 2002/az/014_5.shtml#t14_5 Əlavə olaraq onu qeyd etmək lazımdır ki, ölkədə pul siyasəti- nin tətbiqi ilə əlaqədar, Azərbaycan Respublikasının Milli Bankı əlaqədar təşkilatlar ilə birlikdə ənənəvi olaraq hər il üçün ayrılıqda 347 Sinan Oğan, “Bağımsızlığının Onuncu Yılında Azerbaycan Ekonomisi ve Türkiye ile EkonomıkĐ Đlişkileri”, http://www.ceterisparibus.net/arsiv/s_ogan.pdf, 12 mart 2003 348 http://www.azstat.org/publications/yearbook/2002/az/014_6.shtml#t14_6 Đnflyasiya, faiz, valyuta məzənnəsi Dr. Cihan Bulut, Nəsimi Kamalov arasındakı münasibət və Azərbaycan 201 bir pul və valyuta siyasəti haqqında fəaliyyət planları işləyib hazır- layır və tətbiq edir. 2000, 2001 və 2002-ci illər üçün hazırlanmış olan bu planlar müvəffəqiyyətli şəkildə tətbiq edilmişdir. Belə ki, planda nəzərdə tutulan hədəflər reallaşdırılmışdır. Göründüyü kimi, ölkədə valyuta, valyuta məzənnələri sahəsin- də baş verən dəyişikliklər müxtəlif səbəblərdən asılı olaraq dəyiş- mişdir. Amma, demək olar ki, günümüzdə bu sahədə fəaliyyət bütünlüklə iqtisadi önündə duran hədəflər istiqamətində və onların bir qanadı olaraq yürüdülməkdədir. Bu səbəblə, bəzi iqtisadçılar və iqtisadi qurumlar tərəfindən, ümumi iqtisadi tendensiya diqqətə alınaraq, valyuta məzənnələri ilə əlaqədar bəzi ehtimallar irəli sürülməkdədir. Bu proqnozlara görə, valyuta məzənnələri 2003-cü ilə 1 $= 5059.9 M, 2004-cü ildə 1 $= 5166.4 M, 2005-ci ildə 1 $= 5313.1 M 349 olaraq gözlənilməkdədir. 349 USACC Investment Guide to Azerbaijan 2001, s. 24 Dr. Cihan Bulut, Nəsimi Kamalov Đnflyasiya, faiz, valyuta məzənnəsi arasındakı münasibət və Azərbaycan 202 Yüklə 4,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|