Microsoft Word Calal Abdullayev ?s?rl?ri doc

 
28
В 1957  году  М.Пашаев  создал  роман  «Куда  ведут  дороги», 
повествующий  о  жизни  и  деятельности  классика  Азербайджан-
ской сатирической поэзии Мирзы Алекпера Сабира. 
На  протяжении  более 30 лет  своего  литературно  художест-
венного  творчества  Мир  Джалал  продолжал  и  научнопедаго-
гическую  деятельность.  Он  является  автором  ряда  ценных 
научно-исследовательских работ по литературоведению, как на-
пример,  о  поэтических  особенностях  творчества  Физули, «Ли-
тературные школы в Азербайджане» и другие. 
Мир  Джалал  в  настоящее  время  работает  зав.  отделом 
советской  литературы  Института  литературы  и  языка  имени 
Низами  Академии  наук  Азербайджанской  ССР.Он  профессор 
кафедры  истории  азербайджанской  литературы  АГУ  им. 
С.М.Кирова,  воспитал  десятки  ученых,  плодотворно  работа-
ющих в различных научных учреждениях республики. 
В  настоящее  время  Мир  Джалал  как  писатель  известен  не 
только в  нашей республике  и  Советском  Союзе, но  и  за преде-
лами страны. 
Пожелаем нашему дорогому Мир Джалалу в день его 50-летия 
долгих лет здоровья и новых творческих удач. 
 
«Вышка» №99 (8356),  
26 апреля 1958  
 
 
AZƏRBAYCAN POEZİYASININ İFTİXARI 
 
 «Qoca Şərqin şöhrətidir Füzulinin qəzəli» 
(S. Vurğun) 
 
Dünya ədəbiyyatında lirik poeziyanın ən nəhəng simalarından biri 
olan Məhəmməd Füzulinin adı bütün mədəni xalqlar üçün əziz və 
doğmadır. Çünki Füzuli sənəti, Füzuli şeiri təkcə bir xalqa–Azərbay-
can xalqına deyil, bütün bəşəriyyətə  mənsubdur. Onun rübabi poe-
ziyası milliyyətindən asılı olmayaraq hər kəsin qəlbinə yol tapıb 
ürəkləri həyəcana gətirir, gözəl və mənalı həyata sövq edir. 
Azərbaycan  ədəbiyyatında Füzulinin şəxsiyyəti, onun sənəti  ən 
fəxri yerdə durur.Füzuli Azərbaycan poeziyasının milli dühası, onun 

---

 
29
vüqarı  və  şərəfidir.Onun yaradıcılığı Azərbaycan bədii fikirinin in-
kişafında bütün bir dövr təşkil edir. Füzuli Azərbaycan ədəbi dilinin 
həqiqi yaradıcısı, bütün «Şərq şeirinin günəşidir» (Gibb). 
Füzulinin lirikası böyük bir qəlbin məhəbbətindən, həsrətindən, 
bəşəri ehtirasından yaranmışdır.Öz dövrünün oğlu olan Füzuli zə-
manəsində baş verən ictimai silsilə hadisələrə biganə qala bilməzdi. 
Odur ki, şairin bütün yaradıcılığından qırmızı bir xətt kimi keçən ic-
timai kədər motivi hər  şeydən  əvvəl  şairin yaşadığı mühitlə  əlaqə-
dardır.Məlum olduğu kimi, Füzulinin dövrü siyasi sarsıntılar, qanlı 
müharibələr, feodal çəkişmələri, mənsəb və  şöhrət düşkünü olan 
hökmdarların taxt -tac uğrunda bir-birini didişdirməsi dövrüdür. 
Cəhənnəm ağızlı müharibələrin labüd nəticəsi aclıq, yoxsulluq, 
vəba xəstəlikləri, hakimlərin zülmü həssas  şairi hər zaman düşün-
dürmüşdür.Füzuli ömrü boyu maddi sıxıntılar içərisində yaşadığına 
baxmayaraq dövrünün hakimlərinə, saraylara baş  əyməmişdir.Onun 
şeirlərindəki dərin hüzn bizə ona görə yaxındır ki, bu kədər tək bir 
şairin deyil, bütün bir xalqın, bir millətin dərdidir.Füzulinin şah əsəri 
olan «Leyli və  Məcnun»  əsərinin qəhrəmanlarının ah-naləsi bütün 
feodal şərqinin ah-naləsi, ictimai bəlası idi. 
Lakin demək lazımdır ki, şairdəki qüssə və kədər oxucunu fəaliy-
yətdən qoymur, onu düşündürür, öz haqqı uğrunda mübarizəyə dəvət 
edir.Füzuli şeirinin yazıldığı vaxtdan 400 ildən artıq bir dövrün keç-
məsinə baxmayraq bu gün belə bizə  bədii zövq verməsinin başlıca 
səbəblərindən biri də ondakı fikir dərinliyi, bədii mükəmməllik və 
poetik fəlsəfi ümumiləşdirmədir. Dövrünün bütün elmlərini dərindən 
bilməsi böyük şairə ifadə etmək istədiyi fikrin daha məntiqi, daha 
mənalı  çıxmasına kömək edirdi.Ərəb, fars və Azərbaycan dillərini 
yaxşı bilən Füzuli bu dillərin köməyilə  zəmanəsində mövcud olan 
bütün elm sahələrinə bələd idi. Ona görə də müasir füzulişünaslar onu 
çox haqlı olaraq şair-filosof, mütəfəkkir sənətkar adlandırırlar. 
Füzuli öz doğma dilində olduğu kimi ərəb və fars dillərində  də 
kamil bədii  əsərlər yaratmışdır.Lakin, ona ümumdünya şöhrəti qa-
zandıran heç şübhəsiz, Azərbaycan dilində yaratdığı əsərlərdir. 
Ədəbiyyatın bütün dövrlərində ən geniş yayılmış məhəbbət möv-
zusunun Füzuli poeziyasında misilsiz yüksəkliyə qalxmasında emo-
sional şeir qədər incə, lirik nəğmə kimi məlahətli olan zəngin Azər-
baycan dilinin rolu olduqca böyükdür. 
Füzulinin  əsərləri, xüsusən «Leyli və  Məcnun» poeması  bədii 

---

 
30
dilimizin ən gözəl abidəsidir: 
 
Hər surətə əks kimi baxma,  
Hər tərəfə su kimi axma. 
 
Yaxud: 
Mən gövhərəm, özgələr xiridar,  
Məndə deyil, ixtiyari-bazar.  
Dövran ki, məni məzada saldı  
Biməm kim idi satan, kim aldı. 
Olsa idi mənim bir ixtiyarım, 
Olmaz idi səndən özgə yarım,  
 
- kimi misraların dörd əsr bundan qabaq yazılmağına indi çətin 
inanmaq olur. Füzulinin boyüklüyünü məhz bunda axtarmaq lazımdır. 
Hər bir millətin şöhrəti ilk növbədə onun dilidir. Füzuli dilimizin 
şöhrətini bütün dünya qarşısında sübut etmişdir.Bu nöqteyi-nəzərdən 
«Leyli və  Məcnun» kimi epik bir poemanın yaranması Azərbaycan 
ədəbi dilinin ən böyük təntənəsi sayılmalıdır.Füzuli bu əsəri yara-
darkən boyük çətinliklərlə qarşılaşmışdır.Bu çətinliklər bir tərəfdən 
geniş əbədi şöhrətə malik olan görkəmli yazıçılarla bəhsə girişməklə 
izah olunursa, digər tərəfdən isə Azərbaycan dilində epik səpgidə 
yazılmış az- çox bədii nümunə sayıla biləcək əsərlərin olmamasından 
irəli gəlirdi.Bütün bu çətinliklərə baxmayaraq dahi yazıçı öz qocaman 
rəqiblərini arxada buraxmış və elə bir sənət nümunəsi yaratmışdır ki, 
bu gün də öz təzəliyi və təravətilə ən yaxşı sənətkarın ilham mənbəyi 
olaraq qalmaqdadır.Füzuli «Leyli və  Məcnun» poemasını o qədər 
həssaslıqla, sənətkarlıqla işləmişdir ki, əsərin təkcə bədii xüsusiyyət-
lərinə dair onlarca elmi-tədqiqat əsəri yazmaq olar. 
Təsadüfi deyildir ki, sevimli bəstəkarımız Üzeyir Hacıbəyov 
Azərbaycan milli musiqisinin nadir incilərindən olan məşhur «Leyli
 
və  Məcnun» operasını Füzuli mətni əsasında yaratmışdır. «Leyli və 
Məcnun» «Füzuli şeirinin bəstəkar qardaşı» (S.Vurğun) –Üzeyirin 
məlahətli musiqisində gözəl məhəbbət himni kimi səslənir. «Leyli və 
Məcnun» operasının 50 ildən artıq Azərbaycan səhnəsinin bəzəyi 
olaraq qalmasının başlıca səbəblərindən biri Üzeyir Hacıbəyovun 
musiqisidirsə, digəri Füzuli şeiridir. 
Füzuli ən böyük hümanist şairdir.O, daim insanın xoşbəxt olma-

---