Microsoft Word Calal Abdullayev ?s?rl?ri doc

 
34
nirlər. Bu səyaһət onlar üçün һeç də ucuz başa gəlmir. Onlar çoxlu 
əzab və  əziyyətlərə sinə  gərməli olurlar. Hətta bu yolda özlərinin 
sevimli yoldaşları Zerkalovu itirirlər. Çox keçmədən onlar Marsı tərk 
edirlər, lakin yolda azırlar. Birinci kitab burada bitir. 
Müəllif elmin dəyişdirici qüvvəsini, müasir cəmiyyətdə onun 
aparıcı rolunu tərənnüm edir, insana xidmət edən bu elmi alqışlayır. 
O, sovet elminin gələcək nailiyyətlərinə bütün varlığı ilə inanır.  
Əmin Maһmudov povestdə elmi ixtira və kəşflərə partiya və һö-
kumətimizin böyük qayğı ilə yanaşdığını, elm adamlarına  һər cür 
şərait yaradıldığını vüqar һissilə təsvir edir. 
Əminin yaradıcılığındakı  fərəһli cəһətlərdən biri ondadır ki, 
müəllifin xəyalı nə qədər yüksək səmalarda uçursa da, ayaqları doğma 
torpaqdan ayrılmır. Povestin qəһrəmanları bizim kimi adi adamlardır. 
Müəllif onların istər zaһiri görkəmlərinin, istərsə  də daxili-mənəvi 
aləmlərinin təsvirində һeç bir mübaliğəyə yol vermir. Bu münasibətləri 
Gəray və onun ailəsinin təsvirində daһa aydın şəkildə görmək olar. 
Əsərdə müasirlik ruһu çox qüvvətlidir. Sovet səyyaһları başqa 
planetləri kəşf etmək üçün səy göstərdikləri bir zamanda kapitalist 
ölkələrinin alimləri atom bombasını sınaqdan keçirməklə məşğuldur-
lar.Müəllif bu kiçik kontrastla Amerika imperialistlərinin mənfur 
siyasətini –dünyanı müһaribə meydanına çevirmək niyyiətini ifşa et-
mişdir. 
Yazıçı, Gəray və onun yoldaşlarının simasında qabaqcıl sovet el-
minin  ən görkəmli nümayəndələrinin parlaq obrazını yaratmağa 
müvəffəq olmuşdur. Biz Gəray, Zerkalov, Roqov və Teymuru sevirik, 
onlarda təqlid etməyə çoxlu nəcib xüsusiyyətlər tapırıq, ozümüzü 
onlara bənzətməyə çalışırıq. Povest gənc oxucuda elmi qəһrəmanlığa 
doğru xüsusi һəvəs oyadır. 
«Kainat gəmisini» oxuduqda məlum olur ki, müəllif təsvir etdiyi 
saһəni diqqətlə öyrənmiş, təcrübə və elmin əlaqəsini yaxşı tədqiq et-
miş  və bunu bədii  şəkildə verməyə müvəffəq olmuşdur.  Əsər bədii 
xüsusiyyiətləri etibarilə də diqqəti cəlb edir. Povestin kompozisiyası 
dinamik və  gərgin  һadisələr üzərində qurulduğundan oxucunu daһa 
çox cəlb edir.Ayrı-ayrı  əһvalatların təsviri yığcam və  məntiqidir. 
Yazıçı mükəmməl süjet qurmağı bacarır.Sadə süjet xətti məntiqi 
ardıcıllıqla inkişaf etdirilərək əlavə һadisə və əһvalatları öz ətrafında 
birləşdirir.  İdeya çılpaq  şəkildə, didaktika və yaxud quru müһa-
kiməçilik yolu ilə deyil, bədii lövһələr vasitəsilə oxucuya çatdırılır. 

---

 
35
Müəllifdə zəngin fantaziya, dərin xəyalət vardır. Bunu Ay və Marsın 
təsvirində çox gözəl görürük. Bu səһnələrdə oxucu özunü tamamilə 
başqa bir aləmdə, Yer kürəsindən uzaqlarda, əsrarəngiz bir guşədə 
һiss edir. 
Bütün bunlar yazıçıdan gözəl bədii dil tələb edir. Bu isə Əmində 
vardır. Müəllif obrazlı,  şairanə bir dilə malikdir.O, bədii təsvir va-
sitələri və atalar sözlərindən bacarıqla istifadə edir. Lakin, təəssüflə 
qeyd etməliyik ki, bəzən atalar sözü, yaxud məsəllər təһrif edilmiş 
şəkildə işlənilir. Məsələn, «Bir yanın qovurğa qovurur, bir yanın da 
sovurur» cümləsində «saman» sözü buraxıldığından istənilən təsiri 
bağışlamır. Eyni obrazlı ifadə müxtəlif şəkildə: «Akkardion şikayətlə 
səsləndi», «Akkardion şikayətlə dilləndi» kimi təkrar edilir. 
Ümumyyiətlə, predmet və һadisələri öz təbii һalında təsvir etməyə 
çalışan Əmin bu tezisə һəmişə sadiq qala bilmir. 
Əsərin lap başlanğıcında professor Qarayevin şəxsiyyətinə verilən 
xarakteristikadan onu qocaman bir alim kimi təsəvvür etdiyimiz 
һalda, çox keçmədən vur-tut onun 44–45 yaşı olduğunu görürük. 
Əsərdə  bəzi sətһilik də vardır. «Hava gəmisinin» yerin süni 
peykinə düşməsi  һadisəsi ötəri, tələsik işlənmişdir. Elmi fantastik 
janrın ədəbyyatımızda tarixi ənənəyə malik olmamasından doğan bəzi 
qüsurların əlbəttə, gələcəkdə aradan qaldırılmasına əmin olmaq olar. 
Biz müəllifdən «Kainat kəmisinin» sonrakı kitablarında daһa geniş 
bədii tablolar, daһa zəngin elmi materiallar verəcəyini gözləyirik. 
«Kainat gəmisinin» birinci kitabı  Əminin və  ədəbyyatımızın bu 
saһədə müvəffəqiyyəti sayılmalıdır. 
 
 «Azərbaycan gəncləri» qəzeti,  
29 avqust, 1958 
 
 
МОЛОДЫЕ СОВРЕМЕННИКИ В ТВОРЧЕСТВЕ 
 БАЙРАМА БАЙРАМОВА 
 
Творческий  путь  одного  из  способных  прозаиков  Байрама 
Байрамова сравнительно небольшой, но он уже успел сделать ряд 
самостоятельных и по-своему смелых шагов, сказать свое слово в 
художественной литературе. 
Запомнился  и  понравился  читателям  герой  первого  рассказа 

---

 
36
Байрама Байрамова «Мост» – Селим. Вызвали интерес и после-
дующие  рассказы,  очерки– «Вопрос  о  приданом», «Зеленые 
ряды», «Широкие горизонты», «Матери», «Сестры», «Младший 
брат  в  Баку», «Ее  глаза», «Совет  соседа», «Солмаз», «Яркие 
огни» и другие. 
Все  эти  ранние  вещи  следует  рассматривать  как  ступень  к 
созданию крупных произведений, таких как повести «Одинокий 
человек», «В  районном  городке»  и  «Разлука».  В  них  продол-
жается,  крепнет  тема,  намеченная  в  первых  рассказах, –борьба 
нового  со  старым,  молодого–с  отживающим  в  жизни,  в 
поступках, в психологии людей. 
И  уж  коль  говорить  об  особенностях  творчества  Байрама 
Байрамова,  о  наметившейся  тенденции,  направлении  авторских 
поисков,  нельзя  не  подметить  очень  ценное  и  благородное 
стремление – создать  глубокий,  полнокровный  образ  молодого 
современника, нового человека сегодняшнего села... 
В  каждом  новом  произведении  Байрамов  словно  ищет, 
неторопливо  лепит  характер,  обогащая  его  новыми  чертами, 
углубляет  чувства  и  мысли  героя,  постепенно  отрекаясь  от 
некоторой формальности, свойственной ранним рассказам. 
Повесть «Одинокий человек» –первое крупное произведение 
Б. Байрамова. И что характерно, как впрочем и для каждого начи-
нающего, здесь гораздо сильней, ярче герои отрицательные. Ав-
тору не удалось противопоставить косности, героям с нечистой 
совестью характеры достаточно убедительные, многосторонние. 
Вот, к примеру, Сюнбюль. Она прекрасно понимает, что муж 
ее  Дадаш  не  справится  с  должностью  заведующего  фермой,  и 
поэтому всячески отговаривает его. Сюнбюль делает это потому, 
что душой болеет за ферму, не верит в бескорыстие Дадаша. Она 
говорит  прямо  в  лицо  и  председателю  колхоза: «Если  бы  все 
жены знали, откуда берутся в доме лишние деньги, которые они 
тратят на наряды, многие мужья сохранили бы чистую совесть, 
не свернули бы с прямого пути!» 
Интересная,  свежая  черточка.Она  говорит  о  душевной  чис-
тоте Сюнбюль, о пристрастном отношении к жизни, к будущему. 
Но  вот  почти  и  все,  в  чем  проявилась  Сюнбюль.  Даже  и  этот 
хорошо намеченный образ не развивается. Он односторонен так 
же, как и образ Бахмана. 

---