Microsoft Word broca'nin beyn\335- carl sagan 05 02 2014. doc
Yüklə 307,73 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- UZAYDAK KONUMUMUZ GÜNE Ş N A LES
9 www.ozetkitap.com
atmosfere sahip olabileceğine ve hava sıcaklığının beklenenden daha yüksek olabileceğine işaret eden kanıtlar sununca, birçok kimse bana Vonnegut’un bilimsel ön görüşünden bahsetti. Ama Vonnegut Cornell Üniversitesinde fizik eğitimi aldığı için astronomideki son bulgulardan doğal olarak haberdardı. (Önde gelen bilimkurgu yazarlarını çoğu bilim veya
1944’de Titan’da metan atmosferi keşfediliyor, böylece Titan güneş sisteminde atmosferi olduğu belirlenen ilk uydu oluyordu. Birçok benzer vakadaki gibi burada sanat hayattan etkileniyordu. Mesele şu ki, diğer gezegenler hakkında bildiklerimiz bilimkurgunun bunları temsilinden daha hızlı değişiyor. Dünya ile eş zamanlı dönen Merkür’de yumuşak bir alacakaranlık kuşağı, bataklık ve ormanlarla kaplı bir Venüs ve kanallarla işgal edilmiş bir Mars... Bunların hepsi klasik bilimkurgu temaları. Gelgelelim tamamı gezegen bilimcilerin geçmişteki yanlış anlamalarından kaynaklanıyor. Hatta fikirlerin bilimsel kurgu hikayelerine inançla uyarlanması, takip eden bir neslin yaşlıların hatalarını düzeltmesini daha bir zorlaştırıyordu. Bununla beraber gezegenlerle ilgili bilgilerimiz değiştikçe yazılan bilimkurgu hikayeleri de değişti. Mars’ın bilimkurgudaki tasviriyle gerçekten keşfi birbirine o kadar yakındı ki, Mariner 9’un Mars görevinin hemen ardından Mars’taki birkaç kratere bazı merhum bilimkurgu ş ahsiyetinin adını verebildik. GENÇLER N B L MKURGUYA gösterdiği büyük ilgiyi filmler, televizyon programları ve çizgi romanlarda izlemek mümkün. Liselerde, üniversitelerde bilimkurgu kurslarına yoğun bir talep var. Bilimkurgunun insani açıdan en büyük anlamı, gelecek şokunu en aza indirgemek için alternatif yazgılar keşfetmek ve gelecek üzerine deneyimlerde bulunmak olabilir. Güneş sisteminin araştırılmasıyla derinlemesine ilişkisi olan (ben dahil) birçok bilimci, bu taraf ilk kez bilimkurgunun yönlendirmesiyle dönmüştür. Ve bu bilimkurgunun bir kısmının en üst seviyede olmaması önemsizdir. On yaşındakiler bilimsel yazı okumazlar. Zamanda geriye yolculuğun mümkün olup olmadığını bilmiyorum. Bunun ima ettiği nedensellik problemleri beni bu konuda epeyce kuşkucu yapıyor. Bizler bilimkurgu ile büyüyen ilk nesiliz. Dünya dışı bir uygarlıktan bir mesaj alırsak birçok gencin bunu ilginç bulacağını, ama hiç şaşırmayacağını da biliyorum. Onlar çoktan böyle bir geleceğe uyumlular.
Basit lenslerin ve aynaların astronomi amaçlı yaygın kullanımı ilk kez 17. yüzyılda oldu. lk astronomi teleskopundan bakarak Ay’daki kraterlerle dağları ve Venüs’ü hilal ş eklinde gören Galileo şaşkınlıkla karışık bir sevince boğulmuştu. Johannes Kepler kraterleri o dünyada yaşayan zeki varlıkların yaptığını düşünmüştü. Ancak 17. yüzyılın Hollandalı fizikçisi Christianus Huygens aynı fikirde değildi. Ona göre Ay kraterlerini oluşturmak için harcanması gereken çaba mantığa sığmayacak denli aşırıydı. Huygens bu yuvarlak çukurları açıklamanın alternatif yolları olabileceğini düşünüyordu. Bir gezegen hakkındaki faydalı bir bilgi indeksi, o gezegen yüzeyini anlayışımıza yön verebilmek için gerekli sayıdaki bilgidir. 1965’tarihinde Mariner 4’ün yakından geçerken elde ettiği yirmi fotoğraf beş milyon birim, yani kabaca gezegen hakkında daha önce elde edilmiş tüm fotoğrafa dayalı bilgiyle kıyaslanabilecek bilgiyi içeriyordu. Buna rağmen bu bilgi gezegenin tümü söz konusu olduğunda hala çok küçük bir orana eşdeğerdi. 1969’da Mariner 6 ve 7’nin ikili yakın geçişleri bu sayıyı 100 misli büyüttü, 1971 ve 1972’de Mariner 9 ise bunu bir 100 misli daha büyüttü. Mars’ın Mariner 9 yoluyla elde edilen fotoğrafa dayalı bilgileri, insanlık tarihi 10
www.ozetkitap.com
boyunca Mars’la ilgili daha önce elde edilen tüm bilginin kabaca 10.000 misli fazlasına denk geliyordu. Elde ettiğimiz bilginin miktar olarak gelişimine paralel kalitesinde de olağanüstü bir ilerleme kaydedildi. Mariner 4’ten önce Mars yüzeyinde güvenilebilir anlamda farkına varabilen en küçük özellikle yüzlerce kilometre uzaktaydı. Mariner 9’dan sonra gezegenin yüzdelik oranda bir bölümü 100 metrelik etkin çözünürlükte görülmüştü. DÜNYA YÖRÜNGES NDEN çekilecek fotoğraflarda 100 metre çözünürlüğüne erişmeden yeryüzündeki hayatı gözlemleyebilmek mümkün değildir. Eğer Mars’ta Dünya’dakiyle kıyaslanabilir seviyede bir uygarlık olmuş olsaydı, fotoğraflar Mariner 9 ve Viking misyonlarına kadar bunu tespit edemeyecekti. Açıkça anlaşıldığı kadarıyla herhangi bir gezegenin araştırması diğerleriyle ilgili bilgilerimizi netleştiriyor. Yeryüzünü bütünüyle anlamak istiyorsak diğer gezegenleri yakından tanımak zorundayız. Mars’ta ve Dünya’daki kum tepeciklerinin toplam yayılma alanları, birbirleri arasındaki mesafeleri ve yükseklikleri hep aynı. Buna rağmen Mars’ın atmosfer basıncı Dünya’nın 1/200’ü kadar. Kum taneciklerinin başlangıçtaki savrulmasında rol oynayan rüzgarlar Dünya’dakinin on misli ve tanecik büyüklüğü dağılımı iki gezegende farklı olabilir. Ş u halde rüzgarla savrulan kumlardan oluşan kum tepecikleri nasıl bu kadar benzer olabilir? Jüpiter yüzeyinde her biri 100 km’den az bir alana dağılmış ve fasılalarla uzaya yayılan dekametre dalga boyundaki radyo dalgalarının kaynağı nedir? Mariner 9 gözlemleri, Mars’taki rüzgarların en azından ara sıra lokal ses hızının yarısının üzerine çıktığına işaret ediyor. Yoksa rüzgarlar çok daha mı büyük? Ses hızına yakın bir meteorolojinin yapısı nasıldır? Mars’ta tabanı yaklaşık 3 km’ye yayılan 1 km yüksekliğinde piramitler var. Bunlar Marslı Firavunlarca yaptırılmış olamaz. Parçacıkları daha ince Mars atmosferinde hareket ettirebilmek için daha yüksek hız gerektiğinden, rüzgarla savrulan kumların meydana getirdiği kum fırtınalarının oranı Dünya’dakinin en az 10.000 katıdır. Acaba Mars piramitlerinin yüzleri, farklı yönlerden esen bu tip kum fırtınalarıyla milyonlarca yıldan beri aşınmış olabilir mi? Geçmiş çağlarda bilinen gezegenlerin hepsine başarıyla bilimsel uzay araçları gönderildi. Kısmen incelenmiş ve onaylanmamış bir dizi görev bulunuyor. Eğer bu görevlerin çoğu gerçekten uygulamaya konabilirse, hali hazırdaki gezegensel araştırmaların parlak bir geleceği olacağı açık. Ama bu muhteşem keşif yolculuklarının, en azından ABD tarafından, devam ettirilip ettirilmeyeceği pek belli değil. Son yedi senede onaylanan tek büyük proje Jüpiter’i hedefleyen Galileo projesi ki o bile tehlikede. GÜNEŞ S STEM NDE YAŞAM Güneş sistemimizdeki diğer dünyaları birbirinden ayıran önemli bir fark atmosferlerinin yoğunluğudur. Atmosferin tümüyle yok olduğu bir ortamda hayatın varlığını düşünebilmek son derece zordur. Dünya’mızda olduğu gibi diğer gezegenlerde de biyolojinin Güneş’le hayat bulduğunu düşünüyoruz. Gezegenimizde bitkiler güneş ışığıyla beslenirken hayvanlar da bitkileri yiyerek besleniyorlar. Eğer Dünya üzerindeki tüm organizmalar (tanımlayamayacağımız bir felaket yüzünden) yeraltında yaşamaya zorlansaydı, birikmiş besin kaynakları tükenir tükenmez hayat son bulurdu. Hangi gezegende olursa olsun, yaşamın temel organizması olan bitkiler Güneş’i görmek zorundadır. Ama atmosfer olmayan bir gezegende sadece ultraviyole radyasyon değil, X-ışınları, gamma ışınları ve Güneş rüzgarıyla taşınan yüklü parçacıklar hiçbir engelle karşılaşmadan yüzeye ulaşacak ve bitkileri yakıp kavuracaktır. Güneş sistemimizdeki bazı dünyalarda atmosfer tabakası aşırı derecede incedir. Örneğin Ay üzerindeki atmosfer basıncı Dünya’daki atmosfer basıncının milyon kere milyonda birinden daha azdır. Ay’ın yakın kısmındaki altı bölgeyi inceleyen Apollo astronotları üst kısmın alt kısmına oranla daha büyük yapıda veya kocaman hayvanlara Yüklə 307,73 Kb. Dostları ilə paylaş:
|