Microsoft Word BÄ°LÄ°msel eksen 20++

Bilimsel Eksen-Sicientific Axis-Научный Меридиан/Yıl-Year-Год 2017/Sayı-Number-Число 20
 
 
137
Allah vergisi resim ve müzik yeteneğini küçük yaşlardan itibaren geliştirmeye baş-
ladı.  İstanbullu  olmanın,  İstanbul'da  yaşamanın  avantajlarını  değerlendirdi.  Bes-
tekâr Selanikli Ahmet Bey'in öğrencisi Şükrü Derya'dan TSM makam ve usullerini, 
hanendeliği öğrendi. Üç yıl kadar Beşiktaş'taki İleri Türk Musikisi Konservatuva-
rına  devam  etti.  İstanbul  Radyosundaki  koro  ve  solo  programlarında  yer  alacak 
kadar kendisini yetiştirdi. Hanendeliğinin yanı sıra tambur çalmayı da biliyordu. 
 
 
Karagöz’le 12 yaşındayken tanıştı. Babasının arkadaşı Bnb. Niyazi Bey'in ev-
lerindeki  Karagöz  temsilini  seyredince,  bu  sanatı  öğrenmeye  heveslendi.  Niyazi 
Bey'den Karagöz oynatma tekniği ve tasvir yapımı konularında ilk bilgileri edindi. 
1954 yılında, 24 yaşında tanınmış Karagözcü Ragıp Tuğtekin'le (1891-1985) tanı-
şınca yolu âdeta aydınlandı. Tuğtekin; Nafiz Efendi, Tecelli Bey, Arap Abdullah, 
Kâtip Salih ve Memduh Bey gibi ünlü hayalîlerden ders almış, onların yardaklığını 
da  yapmış  bir  sanatçıydı.  Hem  Karagöz  oynatıyor  hem  de  mükemmel  tasvirler 
yapıyordu.  Sanatını  kolay  kolay  kimseye  öğretmezdi.  Orhan  Bey,  onu  ikna  edip 
çırağı  olmayı  başardı.  Önce  tasvir  yapımını  öğrendi  hocasından.  Sıra  oynatmaya 
gelince,  Tuğtekin'le  birlikte  dönemin  diğer  ünlü  Karagözcülerini,  Hayalî  Küçük 
Ali'yi/Muhittin  Sevilen  (1886-1974)  dikkatle  izledi.  Müdürü  bulunduğum  Millî 
Folklor  Enstitüsünün  İstanbul  AKM'de  1972  yılında  açtığı  ve  Nureddin  Sevin'le 
Ragıp  Tuğtekin'in  ders  verdiği  Karagöz  Kursu'nda  oynatma  eğitimini  tamamladı. 
Tacettin  Diker'le  birlikte  diploma  aldı.  Sesinin  ve  tasvirlerinin  güzelliğiyle  kısa 
sürede gölge oyunu sanatçıları arasında saygın bir yer edindi. Eski, klasik Karagöz 
oyunlarını, usulüne uygun bir şekilde, dilini yenileştirerek oynatmaya önem verdi. 
Orhan Kurt, sahip olduğu tasvir koleksiyonu ve yabancı dil (İngilizce, Fransız-
ca) bilmesi dolayısıyla Kültür ve Turizm Bakanlığının yurt dışı tanıtım faaliyetle-
rinde tercih edilen bir sanatçı oldu. Bochum Festivali'nden (1975) itibaren birçok 
ulusal ve uluslararası festivale gönderildi. Hem oyun oynattı hem de tasvir sergisi 

---

Bilimsel Eksen-Sicientific Axis-Научный Меридиан/Yıl-Year-Год 2017/Sayı-Number-Число 20
 
 
138
açtı. Karagöz temsili verdiği, sergi açtığı başlıca ülkeler şunlardır: Almanya, Hol-
landa, Belçika, Danimarka, Romanya, Bosna Hersek ve Yunanistan. Ayrıca Ankara 
ve İstanbul’da çok sayıda yabancı büyükelçilikte ve konsoloslukta gösteriler yaptı, 
sergiler açtı (Fransa, Avusturya, İtalya, Japonya, İngiltere, ABD gibi.) 1999 yılında 
Köstence  Festivali'nde  birinci  oldu. Kültür  ve Turizm  Bakanlığının  1983'te  ilkini 
düzenlediği  Geleneksel  Tiyatro  Festivallerinde  ve  yine  ilkini  1993’te  başlattığı 
Uluslararası  Geleneksel  Tiyatro  Festivallerinin  tamamında  görev  aldı.  Tanıtım 
faaliyetlerinin yanı sıra Kültür ve Turizm Bakanlığı MİFAD, HAGEM kuruluşla-
rıyla  UNIMA'nın  eğitim  faaliyetlerinde  ders  verdi.  Mimar  Sinan  Güzel  Sanatlar 
Üniversitesinde aynı konuda bir yıl kadar öğretim görevlisi sıfatıyla derslere girdi. 
TRT başta olmak üzere (1974) birçok TV kuruluşunun hazırladığı Karagöz belge-
selinde Karagöz oynattı, oynatım tekniği ve tasvir yapımı konularında bilgi verdi. 
2003  yılında  AKDTYK  Atatürk  Kültür  Merkezinin  UNESCO'ya  sunduğu 
meddahlık  projesinde  görev  alıp  anlattığı  meddah  hikâyesi  DVD'ye  kaydedildi. 
Meddahlık  geleneği,  UNESCO  İnsanlığın  Somut  Olmayan  Kültürel  Mirası'nın 
Temsilî  Listesi’ne  ilk  giren,  kabul  edilen  halk  kültürü  değerimizdir.  Karagöz  ise 
2009 yılında listeye dâhil edilmiştir. 
2006-2011 yıllarında UNESCO'ya bağlı UNIMA (Uluslararası Kukla ve Gölge 
Oyunu Birliği) Türkiye Millî Komisyonu, Mevlüt Özhan'ın başkanlığı döneminde 
Kültür ve Turizm Bakanlığının maddi desteğiyle yaşayan ünlü gölge oyunu sanat-
çılarından  klasik  Karagöz  oyunlarını  kamerayla  tespit  etti,  derledi.  2012  yılında 
sekiz DVD'den oluşan bir set yayımladı. Bu dizide Orhan Kurt'tan kaydedilen şu 
oyunlar yer almaktadır: 1. Âşıklar Oyunu, 2. Cazular Oyunu, 3. Kanlı Kavak Oyu-
nu, 4. Kanlı Nigâr Oyunu, 5. Ters Evlenme Oyunu, 6. Tımarhane Oyunu, 7. Cinli 
Yazıcı Oyunu, 8. Yalova Sefası Oyunu. 
 
Orhan  Kurt'un  yaptığı  ustası  Ragıp  Tuğtekin  tekniğindeki  Karagöz  tasvirleri 
başta  KTB  Araştırma  ve  Eğitim  Genel  Müdürlüğü  Arşivi  ve  Bursa'daki  Karagöz 

---

Bilimsel Eksen-Sicientific Axis-Научный Меридиан/Yıl-Year-Год 2017/Sayı-Number-Число 20
 
 
139
Müzesi  olmak  üzere  birçok  müzede,  koleksiyonda  yer  almaktadır.  Söz  gelimi, 
Osaka'daki  Etnomüzikoloji  Müzesinde  114  tasviri  bulunmaktadır.  2011  yılında 
Barış Avşar'la yaptığı söyleşide, 1980'den itibaren tasvirleriyle ilgili kayıt tutmaya 
başladığını açıklamış, 1980-2011 arasında 15.760 tasvir yaptığını belirtmiştir. Ben-
de de armağanı bir Karagöz'le Hacivat tasviri vardır. 
Kendisine  verilen  plaketlerin,  teşekkür  ve  takdir  belgelerinin  sayısını  belirle-
mek  mümkün  değildir.  Aldığı  ödüller  içinde  Folklor  Araştırmaları  Kurumunun 
1990 İhsan Hınçer Türk Folkloruna Hizmet Ödülü, 1996 UNIMA Geleneksel Ti-
yatro  Hizmet  Ödülü,  1999  Köstence  Festivali  Birincilik  Ödülü  en  önemlileridir 
denilebilir. Ancak, ona verilen en büyük ödül bizce 2008 yılında verilen UNESCO 
Yaşayan İnsan Hazinesi unvanıdır. KTB Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğünde 
oluşturulan yedi kişilik Uzmanlar Kurulunun kararı ve Bakan onayıyla verilen bu 
unvanın  ödül  töreni  14  Ocak  2010  tarihinde  Lütfi  Kırdar  Kongre  ve  Sergi  Sara-
yı'nda yapılmış, Orhan Kurt'a Tacettin Diker ve Metin Özlen'le birlikte YİH Belge-
si takdim edilmiştir. 
Rahmetlinin Türk gölge oyunu Karagöz'e son büyük hizmeti  Karagöz'ün Ku-
ralları kitabıdır (İstanbul 2015, 225 s., Lale Yayıncılık). Kitapta, oynatma ve tasvir 
yapımı konularında edindiği bilgi ve tecrübeyi yeni nesillerle paylaşmaktadır. Barış 
Avşar'la 2011 yılında yaptığı söyleşide hayatı, sanatı, sanat anlayışı ve anıları ko-
nularında  geniş  bilgi  bulunmaktadır (s.  11-23).  Nefis baskısıyla Kurt'un  tasvirleri 
bütün güzelliğiyle gözler önüne serilmiştir. 
Zaman  zaman  yardaklığını  da  yapan  fedakâr  ve  cefakâr  eşi  Hayret  Hanım'la 
evliliğinden oğulları Matematik Mühendisi Cenk Kurt ile Kamu Yönetimi Uzmanı 
Akın Kurt bulunmaktadır. Akın Kurt'u tasvir yapımı ve oynatma konusunda yetiş-
tirmiştir. Kendi ifadesine göre; yetiştirdiği öğrencilerinden Erdinç Demiray, Murat 
Huten, Alpay Ekler, Şinasi Çelikkol ve Ahmet Karakman'a güvenmektedir. Erdinç 
Bey, ne yazık ki genç yaşta vefat etmiştir. 
Orhan  Kurt'u  saygıyla  anıyoruz.  Hizmetleri  hiçbir  zaman  unutulmayacaktır. 
Mekânı cennet olsun. 
YARARLANILAN KAYNAKLAR: 
Avşar,  Barış  (2015),  “Karagöz  Hayatı  Anlatır/Orhan  Kurt'la  Söyleşi”,  Kara-
göz'ün Kuralları, İstanbul, s. 11-23, Lale Yayıncılık. 
Hınçer, İhsan (1976), “Karagöz Oynatım ve Figür Sanatçısı Orhan Kurt”, TFA, 
S 320, 3/1976, s. 7595-96. 
Kurt, Orhan (2015), “Bir Hayalînin Otobiyografisi”, Karagöz'ün Kuralları, İs-
tanbul, s. 25, Lale Yayıncılık.  
Mutlu, Mustafa (2002), Karagöz Sanatı ve Karagöz Sanatçıları, Ankara, s. 45-
50, KTB Yayınları: 2791. 
   
 
 
  

---