Microsoft Word bank ishi-son interaktiv vasait doc
Yüklə 0,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Banklarda uçot metodları s ən ədl əşm ə v ə inventarla şma hesablar v ə iki
- Analitik uçot aparılır
- Bank s ən ədl əşm əsi Kassa Memorial Balansdan k ənar Öd əni ş
- Kredit t əşkilatının m əcmu s ən ədl əri Mü şt əri: pul kredit almaq üçün ə riz ə öd
81
Bankların mənfəəti gəlirləri ilə xərcləri arasındakı fərq kimi müəyyən edilir. Bankar mənfəətin təhlili zamanı mənfəətin yaranma strukturuna diqqət yetirilir. Bank fəaliyyətindən gəlir əsasən üç qrupa bölünür. 1. Əməliyyat fəaliyyətindən əldə edilən mənfət 2. Yardımçı fəaliyyətdən gələn mənfəət 3. Sair gəlirlər. Təhlil işində mənfəətə təsir edən amillər araşdırmalıdır. Bankın sərəncamında qalan mənfəət üç amildən; gəlirlərdən, xərclərdən və büdcəyə ödəniləsi vergilərdən asılıdır. Bankın mənfəətinin artırılması ehtiyatlarını müəyyənləşdirmək üçün gəlirlərin və xərclərin dəyişilmə səbəbləri araşdırılmalıdır. Mənfəətin dəyişilməsinin təhlilində əmsal metodundan istifadə edilir və
Əmsalın yüksək olması “ucuz” depozitlərin səviyyəsini yüksəldiyini və ya da aktivlərin yüksək mənfəətli riskli əməliyyatlara cəlb edilməsini göstərir. Kommersiya banklarında mənfəət rüblük fəaliyyətin nəticələrinə örə bölüüşdürülür. Son nəticədə yekun olaraq illik bölgü aparılır. Mənfəət aşağdakı kimi bölüşdürülür: 1.
Balans mənfəətindən büdcəyə vergi və pul əmanətlərinin məcburi sığortası məbləği köçürülür; 2.
-kapital qoyuluşu, işçilərin əmək şəraiti və məişətinin yaxşılaşdırılması üçün yığım fondu yaradılır; -bank işçilərinin əməyinin stimullaşdırılması üçün istehlak fondu yaradılır; -bank səhmdarlarına dividendlər verilir. Göstərilən məqsədlərə mənfəət istifadə edildikdən sonra bankın sərəncamında qalan mənfəətdən bank aşağdakı xərclərin ödənilməsi üçün istifadə edə bilər. -bank işçilərinin mükafatlandırılması, maddi yardım, əmək haqqına əlavələr; -dövlət qeyri büdcə fondlarına köçürmələr -qeyri dövlət pensiya fonduna və digər sığorta növlərinə köçürmə Ə m = x 100
nzibati idarə xərcləri – sair xərclər Gəlir gətirən aktivlərin orta qalığı 82
-bank işçilərinin istirahəti, müalicəsi və digər tədbirlərinin keçirilməsi -bank standartlarına dividendlərin ödənişi -ödəniş vaxtı keçmiş banklar arası kreditə görə faizlər. Bank mənfəətinin bir hissəsi bankın ehtiyat fondunun yaradılmasına yönəldilir. Bu məbləğ mənfəətin 5%-dən az olmamalıdır. 83
MÖVZU 15. BANKLARDA UÇOT Ş N N TƏŞK L darəetmə sistemində vacib amillərdən biri mühasibat uçotudur. Mühasibat uçotu təsərrüfat prosesini əks etdirərək təşkilatın təsərrüfat vəziyyətini xarekterizə edir, onun fəaliyyətinin planlaşdırılmasının əsası rolunu oynayır. Banklarda mühasibat uçotu dedikdə bankın əmlakı, kedit öhdəlikləri və bütün əməliyyatların, pul formasında tam araskəsilməz və sənədli uçot haqqında məlumatların toplanması, qeydiyyatı və ümumiləşdirilmə haqqında məlumatlar sistemidir. Banklarda uçot işi aşağdakı prinsiplər əsasında qurulur: -fəaliyyətin arasıkəsilməzliyi; -ehtiyatlılıq; -mühasibat uçotunun qaydalarının daimililiyi; -gəlir və xərclərin fakt üzrə uçota alınması; -əməliyyatların müntəzam əks olunması; -aktiv və passivlərin ayrıca əks olunması; -məzmunun formadan yüksəkdə olması. Banklarda mühasibat uçotunun predmeti dedikdə aktivlər və passivlər formasında mühasibat uçotu obyektləri başa düşülür. Buraya daxildir: -təsərrüfat vəsaitləri və onların yerləşməsi; -təsərrüfat vəsaitlərinin yaranma mənbələri; -bankın nizamnamə fəaliyyəti; -bankın maliyyə nəticələri. Banklarda təsərrüfat vəsaitlərinə daxildir; kassada və müxbir hesablarda olan pul vəsaitləri, qiymətli kağızlara, əsas vəsaitlərə, qeyri maddi aktivlərə qoyulmuş vəsait, debitor borcları. Bütün göstərilən vəsaitlər bankın amilləri hesab edili. Təsərrüfat vəsaitlərinin yaranma mənbəi və ya resurslar xüsusi və cəlb olunmuşa bölünür. Bankın nizamnamə fəaliyyəti dedikdə Mərkəzi Bankın lisenziyası əsasında göstərilən bank xidmətlərinin xarekteri və həcmi başa düşülür. Kredit təşkilatları uçot siyasətinə riayət edirlər. Uçot siyasəti-kredit təşkilatında mühasibat uçotunun aparılması üçün zəruri olan hesablamalaın, göstəricilərin əsas prinsiplərini əks etdirən normativ sənəddir. Uçot siyasəti istənilən yoxlamalarda xarici və daxili istifadəçilərin marağını müdafiə etməlidir. Uçot siyasətinin əsas elementlərinə daxildir: 1.Kredit təşkilatında istifadə olunan hesabları əks etdirən hesab plan. 84
2.Əməliyyatların rəsmiləşdirilməsi üçün istifadə olunan ilkin sənədlərin formaları. 3.Sənəd dövriyəsinin qaydası və uçot məlumatlarının işlənilmə texnologiyası. 4. Kredit təşkilatının əmlakı və digər vəsaitlərinin invertarlaşması. 5. Əsas vəsait obyektlərinin dəyərinin dəyişilməsi qaydası. 6.Əsas vəsaitlərin tərkibində uçota alınması əşyaların dəyəri limiti. 7.Əsas vəsaitlər və qeyri maddi aktivlər üzrə amortizasiya hesablanma qaydası və uçotun təşkili üçün digər qərarlar. Bakin hesab planı və mühasibat balansı beş bölməyə bölünür: 1.Balans hesabları. 2. Etibarlı idarəetmə hesablar 3. Balansdan kənar hesabla 4.Müddətli sövdələşmələr 5.DEPO hesablar Maliyyə fəaliyytinə bankın gəlirləri, xərcləri, mənfəət və itgilər daxildir. Banklarda uçot aşağdakı metodlarla aparılır.
Uçot məlumatlarının hərəkəti sənədləşmədən başlanır. Sənədləşmə bank fəaliyyətinin tam və arasıkəsilməz fəaliyyətinin uçotunun aparılmasına təminat verir. nventarlaşma - əmlakın, öhdəliklərin vəziyyətinin yoxlanması və sənədlə təsdiqi deməkdir. Balans – bankın vəsaitləri (aktivləri) və onun passivləri (resursları) haqqında hsablar üzrə qruplaşdırılmış cədvəldir. Hesabat – kredit təşkilatının fəaliyyətini geniş şərh etməklə balansla yanaşı gəlir və xərclərin tərkibini, valyuta vəsaitlərini, fondlarını, ehtiyatlarını və bank işinin digər aspektlərini xarekterizə edən cədvəllər sistemidir. Banklarda uçot metodları sənədləşmə və inventarlaşma hesablar və iki tərəfli yazılış
hesabat
və kalkulyasiya
85
Bank hesabları planı mühasibat uçotunun sintetik hesablarının sistemləşdirilmiş siyahısıdır. Sintetik hesablar birinci və ikinci sıra hesabalarından ibarətdir. kinci sıra hesablar birinci sıra hesablardan yaranır. Banklarda uçot analitik və sintetik uçota bölünür. Analitik uçot – mühasibat uçotunun analitik şəxsi hesablarında aparılan uçotdur. Analitik uçot sənədlərinə daxildir: 1.Şəxsi hesablar; 2.Cəlb olunmuş vəsaitlərin yerləşdirilmiş qalığı cədvəli; 3.Hesablar üzrə qalıq cədvəli, analitik uçot sənədləridir.
Şəxsi hesabların adı və nömrəsi olur. Şəxsi hesabın nömrəsi onun konkret olaraq hansı müştəriyə mənsub olmasını və məqsədli təyinatını göstərir. Şəxsi hesablarda hesab üzrə əvvəlki yazılış tarixi, günün başlanğıcına vəsait qalığı, debeti və krediti üzrə dövriyyə və əməliyyat gününün sonuna qalıq göstərilir. Şəxsi hesabların əsas rekvizitlərinə daxildir: əməliyyatın aparılma tarixi, sənədin nömrəsi, əməliyyatın şifrəsi(növü) müxbirləşən hesabın nömrəsi, debet, kredit və hesab üzrə məbləğ qalığı. Sintetik uçot - analitik uçotun məlumatlarını ümumiləşdirən – sintetik hesablarda aparılan uçotdur.
Analitik uçot aparılır Şə
Cəlb olunan vəsaitlərin yerləşdirilmiş qalığı cədvəli
qalıq cədvəli Sintetik uçot sənədləri gündəlik dövriyyə cədvəli gündəlik balans
86
Sintetik uçot: gündəlik dövriyyə cədvəllərində və gündəlik balansda əks olunur. Gündəlik dövriyyə cədvəli balans və balansdan kənar hesablar üzrə qaydalarda müəyyən olunan formada tərtib edilir. Ay ərzindəki cədvəldə gündəlik dövriyyə əks olunur. Bununla yanaşı ayın 1-nə illin əvvəlindən artan dövriyyə üzrə aylıq, rüblük və illik dövriyyə cədvəlləri tərtib edilir. Gündəlik balans kredit təşkilatı tərəfindən gün ərzində aparılmış əməliyyatlar üzrə tərtib edilir və növbəti günün başlanğıcına haızr olmalıdır. Gündəlik balans ikinci sıra hesablar üzrə tərtib edilir. Balans və gündəlik dövriyyə cədvəli kredit təşkilatının rəhbəri tərəfindən yoxlanıldıqdan sonra baş mühasib və ya onun müavini tərəfindən imzalanır. Analiktik uçot sənədləri üzrə göstərilən məbləğlər sintetik uçot sənədlərin və əks etdirilən məbləğlərə müvafiq olmalıdır. Balansı imzalamazdan əvvəl baş mühasib: • balansda əks olunan ikinci sıra hesab qalıqlarının dövriyyə cədvəlində və hesablar üzrə qalıq cədvəlindəki qalıqlara uyğunluluğunu; •ikinci sıra hesablarda əks olunan hesablar üzrə qalıq cədvəlində əks olunan qalıqların yerləşdirilmiş vəsait qalığı cədvəlindəki qalığa uyğunluğunu yoxlamalıdır. Kredit təşkilatının mühasibat aparatı bankın bütün funsional quruluşunu əks etdirir. Mühasibat aparatının başında baş mühasib durur. Baş mühasib mühasibat hesablarının mövcud normativ – hüquqi sənədlərə uyğunluğu üçün məsuliyyət daşıyır. Bankın baş mühasibi şöbələr haqqında əsasnaməni təsdiq edir, mühasibat xidməti işçilərinin vəzifə borcunu və onların xidmət edəcəkləri hesabları müəyyən edir.
Bank fəaliyyətində baş mühasibin böyük rolu vardır. Belə ki onun imzalamadığı sənədlərin əksəriyyəti qanunsuz hesab edilir. şçilərə hesablaşma və kassa sənədlərinə imza etmək hüququ kredit təşkilatının rəhbərinin sərəncamı ilə verilir. Bankın mühasibat işçiləri müştərilərə hesablaşma kassa xidməti göstərir, onların cari hesablarını aparır və əməliyyatçıların vəzifələrini yoxlayır. Mühasibat işçiləri müştərilərdən ilkin sənədləri qəbul edib, onların düzgün tərtib olunmasını yoxlayır, müvafiq bank sənədlərində qeydiyyatını aparır. Bank tərəfindən aparılan müştərilərə xidmət və bank daxili bütün əməliyyatlar bank sənədlərində əks olunur.
87
Bir qayda olaraq bank sənədləri aşağıdakı qruplara bölünür.
Bütün bank sənədləri zəruri rekvizitlərə malik olmalıdır. Müxbir hesablar üzrə əməliyyatlar MB ərazi idarələri tərəfindən müxbir hesabdan verilən çıxarış və ya müxbir bankın çıxarışları əsasında aparılır. Sənədlərin rəsmiləşdirilməsi memorial order vsaitəsi ilə aparılır. Bank sənədlərini imzalayan vəzifəli şəxslər əməliyyatın düzgünlüyünə məsuliyyət daşıyırlar. Bank sənədləri dedikdə bank uçotunda yazılış üçün əsas verən bütün başa düşülür. Bankında sənəd dövriyyəsi dedikdə sənədin banka daxil olduqda ondan onun günün sənədlərinə verilməsinədək keçirdiyi yol (sxem) başa düşülür. Bank sənədləşməsi Kassa Memorial Balansdan kənar Ödəniş tapşırığı nkasso tapşırığı və sərəncam Akkredit açılışına ə
Memorial order Qiymətlilərin hərəkətini ə
balansdan kənar orderlər Mədaxil məxaric orderləri Pulun qəbulu üzrə qəbz Nağd pul verilməsi elanı Nağd pul çeki 88
Bankda sənəd dövriyyəsi bankın rəhbəri tərəfindən təsdiq edilir. Bankın müştərilərindən hesablaşma kassa sənədləri əməliyyat günü ərzində bilavasitə uçot- əməliyyat işçiləri tərəfindən qəbul edilir.
Sənədlərin rəsmiləşdirilməsinin yoxlaması və sənədlərin qəbulu Sənədlərin uçot registrinə daxil edilməsi Məsul bank işçiləri tərəfindən sənədlərin imzalanması Sənədlərin uçot registrində qeydiyyatının üzləşdirilməsi Kredit təşkilatının məcmu sənədləri Müştəri: pul kredit almaq üçün ə
inkasso sənədləri Müştəri – bank nağd pul verilməsi elanı kassa mədaxil orderi kassa məxaric order Bank -memorial order -bank bölmələrinin mühasibat sərəncam -şəxsi hesabdan çıxarış və s. 89
ИСТИФАДЯ ОЛУНМУШ ЯДЯБИЙЙАТЛАР 1. Азярбайжан Республикасынын Мяркязи Банкы щаггында Ганун 2. «Банклар щаггында» Азярбайжан Республикасынын Ганун 3. Абдуллайев Ш.Я., Ясэярова Р.В. Банк иши. 2009 4. Бяширов Р.А. Банк иши. 2007 5. Белоглазова Г.Н. Банковское дело. 2008 6. Белоглазова Г.Н. Банковское дело. 2010 7. Пещанская И.В. Организация деятельности коммерческого банка. 2001 8. Колесников В.И. Банковское дело. 1998 9. Лаврушин О.И. Банковское дело. 2011 10. Мяммядов З.Ф. Банк яяалиййятинин ясаслары. 2010. 11. Садыгов Е.М. Банк ямялиййатлары. 2010 12. Свиридов О.И. Банковское дело. 2002 13. Петров М.А. Банковское дело. 2011 14. Ялийев Г.И. Инвестисийанын малиййяляшдирилмяси вя кредитляшдирилмяси. 2007 15. Ялийев А.Ф. Банкларын инкишаф истигамятляри, 2011 16. Тавасиев А.М. Банковское дело. 2002. 17. Жарковская Й.Р. Банковское дело. 2003 18. Жуков Й.Ф. Банковский менеджмент. 2012 19. Кроливецкая Л. Банковское дело в вопросах и ответах. 2010 20. Золотова Е.А. Учет и операционная деятельность в коммерческих банках. 2010.
Yüklə 0,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|